Tetracykliny, makrolidy i inne blokujące syntezę białek Flashcards
Tetracykliny - nazwy i mechanizm działania:
TETRACYKLINA
OKSYTETRACYKLINA. –> krótko działające (6-8h)
METACYKLINA
DEMEKLOCYKLINA –> średnio długo (12h)
MINOCYKLINA
DOKSYCYKLINA –>długo działające (16-18h)
Mechanizm: –> hamowanie syntezy białek
- odwracalne wiązanie z podjednostką 30S rybosomu
- blokowanie wiązania aminoacylo-tRNA
- blokada elongacji łańcucha polipeptydowego
- dobrze penetrują do tkanek (w tym OUN, łożysko, pokarm)
- wydalane z żółcią lub moczem
Tetracykliny, działania niepożądane:
- uszkodzenie wątroby (częściej u ciężarnych i osób z już chorą wątrobą)
- uszkodzenie nerek
- zaburzenia błędnikowe
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- dysbakteriozy
- uszkodzenie kości i szkliwa u dzieci + brunatne zabarwienie szkliwa
Tetracykliny, spektrum:
- Gram+, Gram-
- beztlenowe
- Borrelia burgdorferi
- Treponema pallidum
- hamują riketsje, Chlamydia sp., mikoplazmy
OPORNE: Pseudomonas sp. i Proteus sp.
U kogo nie możemy zastosować tetracyklin:
- ciężarne
- kobiety karmiące
- dzieci do 12 r.ż.
MINOCYKLINA:
- tetracyklina
- najlepiej spośród nich działa na S. aureus
- najrzadziej wobec niej oporność w mechanizmie wypompowania
- likwidacja nosicielstwa meningokoków (ale częściej RYFAMPICYNA
- duże stężenie w ślinie i łzach
DOKSYCYKLINA
- razem z TETRACYKLINĄ - leczenie trądziku pospolitego
- oprócz tego leczenie:
boreliozy, leptospirozy, tularemii, choroby papuziej
zakażeń ran po ugryzieniach
zakażeń miednicy mniejszej
niektórych biegunek (Yersinia, Vibrio, Campylobacter)
atypowe zapalenia płuc
zaostrzenia przewlekłych zapaleń oskrzeli
niektóre zakażenia układu moczowo-płciowego
zakażenia prątkami atypowymi
DEMEKLOCYKLINA
- hamuje działanie wazopresyny
- leczenie SIADH
TYGECYKLINA
- glicylcyklina , bakterioSTATYCZNA
- mechanizm jak tetracykliny, ale nie może jej usunąć pompa
- oporne tylko P. aeruginosa i Proteus sp.
- dożylnie, wydalana z żółcią, t1/2= 36h
Zastosowanie:
- zakażenia skóry, tkanki podskórnej i jamy brzusznej (z wyjątkiem zapalenia trzustki)
Spektrum:
- gronkowce (w tym MRSA, VRSA)
- Enterobacteriaceae
- Acinetobacter
- beztlenowe
- riketsje
- Chlamydie
- mykoplazmy
- Legionella
- Mycobacterium
Makrolidy - nazwy, mechanizm działania:
ERYTROMYCYNA
ROKSYTROMYCYNA
KLARYTROMYCYNA
SPIROMYCYNA
- łączą się z 23S podjednostki 50S rybosomu
- hamują syntezę białek
- bakterioSTATYCZNE, ale im większe stężenie i alkaliczne pH –> mogą działać bakterioBÓJCZO
- inaktywowane w kwaśnym pH
- występuje oporność krzyżowa w grupie makrolidów i azalidów
- kumulują się w komórkach (makrofagi)
- wydalane z żółcią i moczem
Makrolidy, spektrum działania:
- Gram+ –> pneumokoki, gronkowce, paciorkowce, Corynebacterium sp.
- mikoplazmy
- Chlamydia sp.
- Listeria sp.
- Legionella pneumophila
- H. pylori
- prątki atypowe
- Gram- –> Neisseria, Bordetella pertusis, Bartonella, Borrelia burgdorferi, Treponema pallidum, Campylobacter sp.
KLARYTROMYCYNA dodatkowo działa na Toxoplasmosa gondii i Mycobacterium leprae
Makrolidy zastosowanie i działania niepożądane:
Zastosowanie:
- zakażenia GDO
- zakażenia pozaszpitalne u osób uczulonych na B-laktamy
- leczenie, profilaktyka krztuśca, błonicy
- terapia zakażeń odzębowych
- eradykacja H. pylori (Klarytromycyna z Amoksycyliną często)
- zakażenia prątkami atypowymi
- leczenie legionellozy
SPIROMYCYNA –> u ciężarnych z toksoplazmozą
Działania niepożądane:
- nudności, wymioty, biegunki (ERYTROMYCYNA działa podobnie do motyliny)
- hamowanie CYP450 –> wzrost stężenia: fentanylu, teofiliny, metyloprednizolonu i cyklosporyny we krwi
- sole erytromycyny mogą powodować cholestazę, uszkodzenie wątroby, zaczerwienienie skóry, gorączkę i eozynofilię
- zapalenie żyły w miejscu podania
- wydłużenie QT
AZYTROMYCYNA
- azalid (krzyżowa reakcja oporności z makrolidami)
- spektrum i mechanizm jak makrolidy ale: lepiej działa na H. influenzae i tak jak Klarytromycyna na Toxoplasmoza gondii
- leczenie nierzeżączkowego zapalenia DM
- nie przechodzi do PMR
- kumuluje się w makrofagach (z nimi idzie do miejsca infekcji)
- NIE WPŁYWA na CYP450 (a makrolidy go hamują)
KETOLIDY
- TELITROMYCYNA, CETROMYCYNA (niezarejestrowane w Polsce)
- spektrum i mechanizm jak makrolidy, różnią się dodatkową grupą cukrową
- nie mogą być wyrzucone przez pompę
- ostre zapalenie zatok, zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, pozaszpitalne zakażenia płuc (S. pneumoniae, H.influeanzaer, Maraxella catarrhalis, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae)
Mogą powodować:
- zaburzenia widzenia
- uszkodzenie wątroby
- wydłużenie QT
- hamują CYP3A4
LINKOZAMIDY (LINKOMYCYNA, KLINDAMYCYNA)
- mechanizm jak makrolidy
- działają na tlenowe Gram+ oraz beztlenowe
- NIE DZIAŁAJĄ na tlenowe Gram (-) oraz na enterokoki (pierwotnie oporne)
Mogą powodować: dysbakteriozy, nudności, wymioty, WYSYPKI, NEUTROPENIĘ, rzadko uszkodzenie wątroby
KLINDAMYCYNA:
- penetruje do tkanke (w tym ropni i kości ALE NIE DO OUN)
- ogólnie/miejscowo
- zakażenia skóry, tkanki podskórnej
- nawracające zakażenia gardła (oporne na penicyliny)
- terapia paciorkowcowego wstrząsu septycznego
- zakażenia kości i szpiku wywołane S. aureus
- z PRYMACHINĄ - terapia P. jiroveci u chorych na AIDS
- z PIRYMETAMINĄ - terapia toksoplazmozy mózgu u chorych na AIDS
- może wywołać CZĘSTO rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
OKSAZOLIDYNONY:
- LINEZOLID, EPEREZOLID
- wiążą się z rybosomem 23S w innym miejscu niż makrolidy
- bakterioSTATYCZNE (tylko paciorkowce zabijają!!!)
- doustnie i dożylnie w szpitalnych zakażenia wiloopornymi bakteriami (VRE, MRSA, penicylinooporne S. pneumoniae)
- Mogą powodować: MIELOSUPRESJĘ, NEUROPATIĘ obwodową i wzrokową, kwasicę mleczanową
- stosujemy nie dłużej niż 4 tyg.
Spektrum:
- Gram (+) –> paciorkowce, gronkowce, enterokoki,
- pałeczki beztlenowe, Corynebacterium sp., Listeria monocytogenes
- in vitro hamują też Mycobacterium tuberculosis
SPREPTOGRAMINY, mechanizm działania:
- CHINUPRYSTYNA, DALFOPRYSTYNA
- łączą się z rybosomem bakteryjnym, destabilizują go i hamują syntezę białek
- osobno - bakterioSTATYCZNIE
- razem CHINUPRYSTYNA (streptogramina A) : DALFOPRYSTYNA (streptogramina B) 30:70 –> działanie bakterioBÓJCZE z wyjątkiem Enterococcum faecium
- występuje efekt postantybiotykowy
Spreptograminy, spektrum i zastosowania:
Spektrum: - Enterococcus faecium - S. aureus - S. pneumoniae - Enterobacteriaceae - P. aeruginosa - Legionella sp. - Haemophilus influenza - C. perfringens - CHlamydia sp. - mykoplazmy OPORNE: ENTEROCOCCUS FAECALIS
Zastosowanie:
- zakażenia wieloopornymi bakteriami (MRSA, VISA, VRSA, penicylinooporne S. pneumoniae, E.faecium oporne na Wankomycynę)
Sptreptograminy, działania niepożądane:
- zakrzepica z miejscu podania (uwaga na wejścia centralne!)
- uszkodzenie wątroby
- hamowanie CYP3A4 (trzeba zmniejszyć dawki leków takich jak Cyklosporyna, CYzapryd, Warfaryna, Diazepam)
- bóle mięśni i stawów
Hamowanie CYP3A4 to część działania leków takich ja:
STREPTOGRAMINY (Chinuprystyna, Dalfoprystyna)
KETOLIDY (Telitromycyna, Cytromycyna)
RETAPAMULINA
- bakterioSTATYCZNIE, półsyntetyczna pochodna pleuromutyliny
- łączy się z białkiem L3 podjednostki 50S rybosomu (hamuje syntezę białek)
- brak oporności krzyżowej
- Działa na: Gram dodatnie –> S. aureus, S.pyogenes, S.agalactiae
- Oporne są: Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa, E. faecalis
- miejscowo w leczeniu liszajca i zakażonych wrażliwymi bakteriami ran skóry
FOSFOMYCYNA
- bakterioBÓJCZO
- analog fosfoenlopirogronianu, hamuje pierwszy etap syntezy peptydoglikanu
- Działa na: Gram-dodatnie (enterokoki, gronkowce), Gram-ujemne (E.coli, Proteus sp., Klebsiella sp.)
- doustnie –> leczenie i profilaktyka niepowikłanych zakażeń DM (w tym u ciężarnych)
- Może powodować nudności, wymioty, biegunkę, zgagę
KWAS FUSYDOWY
- bakterioSTATYCZNIE
- steroid, hamuje syntezę białek (blokuje czynnik elongacyjny G)
- często stosowany w połączeniu z Ryfampicyną, Wankomycyną, cefalosporynami, penicylinami izoksazolowymi
- barwi mocz na brązowy
Zastosowanie:
- leczenie zakażeń S. aureus (też MRSA), Corynebacterium, Clostridium sp.
- leczenie osteomyelitis (dobrze penetruje do kości)
- miejscowo - leczenie zapalenia spojówek
Mogą powodować biegunkę, upośledzenie czynności wątroby (żółtaczki)
FUZAFUNGINA
- bakterio- i grzyboSTATYCZNIE, zaburzają funkcje błony komórkowej bakterii
- Działa na: gronkowce, paciorkowce, Maraxella, Legionella pneumophila, Mycoplasma pneumoniae, Candida albicans
- hamuje adhezję H. influenzae do nabłonka dróg oddechowych
- miejscowo w postaci aerozolu –> leczenie zakażeń GDO
Może powodować:
- pieczenie śluzówki
- napady kichania
- rzadko: SKURCZ OSKRZELi
POLIMYKSYNY
Polimyksyna B i Polimyksyna E czyli KOLISTYNA
- bakterioBÓJCZE dla Gram(-), w tym P. aeruginosa
- pojedyncze szczepy Acinetobacter oporne
- nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego
- uwalniają histaminę –> pokrzywka, skurcz oskrzeli
Stosowanie:
a) miejscowo –> skóra, oko, błony śluzowe, bez działań niepożądanych
b) doustnie –> leczenie zakażeń przewodu pokarmowego lub oczyszczanie go przez zabiegiem. Mogą być nudności, wymioty, biegunka
c) dożylnie –> ciężkie zakażenia P. aeruginosa i Acinetobacter sp., ciężkie powikładne zakażenia DM.
Mogą uszkadzać nerki!!!
MUPIROCYNA
- bakterioSTATYCZNIE lub bakterioBÓJCZO w wyższych stężeniach
- działa na Gram(+) - paciorkowce, gronkowce
- szybko narasta oporność, szybki rozkład w organizmie –> dlatego stosowana tylko miejscowo
Zastosowanie:
- leczenie nosicielstwa S. aureus w jamie nosowej
- leczenie liszajca
- leczenie zakażeń ran
Może powodować: świąd, rumień, pokrywkę, pieczenie, kontaktowe zapalenie skóry
BACYTRACYNA
- mieszanina polipeptydów
- bakterioBÓJCZO dla Gram (+), hamuje syntezę ściany bakterii
- nie wchłania się z przewodu pokarmowego
- nie występuje oporność krzyżowa
Zastosowanie:
- miejscowo –> skóra, błony śluzowe, oko
- roztwory –> płukanie jam ciała, stawów, przemywanie ran
- domięśniowo –> ciężkie zakażenia S. aureus (WTEDY RYZYKO USZKODZENIA NEREK)
- doustnie –> zakażenia C. difficile
GRAMICYDYNA
- działanie ogólne powoduje hemolizę, dlatego tylko miejscowo
- działa na Gram-dodatnie, Mycobacterium sp., Neisseria sp.
- leczenie zakażeń skóry i tkanki podskórnej
CYKLOSERYNA
- analog D-alaniny ze Streptomyces orchidaceus, hamuje syntezę peptydoglikanu
- bakterioBÓJCZO na Gram+/Gram-
- leczenie zakażeń Mycobacterium tuberculosis opornych na leczenie lekami pierwszego rzutu
Niepożądane: - zaburzenia ze strony OUN - drgawki, drżenia mięśni - napady psychotyczne - neuropatie Znacznie mniejsze działania niepożądane jeśli podajemy PIRYDOKSYNĘ.
Które leki hamują CYP3A4?
- ketolidy (Telitromycyna, Cetromycyna)
- streptograminy (Chinuprystyna, Dalfoprystyna)
Które leki łączą się z podjednostką 50S rybosomu?
z 23S podjednostki 50S:
- makrolidy
- ketolidy
- AZYTROMYCYNA
- linkozamidy
- oksazolidynony (w innym miejscu!)
z 50S w ogóle:
- chloramfenikol
- Retapamulina (z białkiem L3)
Które leki działają bakterioBÓJCZO?
- Fidaksomycyna (C.difficile)
- Mupirocyna (w dużych stężeniach)
- Fosfomycyna
- Bacytracyna
- Cykloseryna
- Makrolidy (w dużych stężeniach i alkalicznym środowisku)
- Polimyksyny
- Chloramfenikol (tylko wobec H.influenzae, N.meningitidis i niektórym Bacterioides; dla reszty bakteriostatyczny)
