Leczenie mykobakterioz. Leki przeciwgrzybicze. Flashcards
1
Q
AMFOTERYCYNA B - cechy i spektrum
A
- polienowy makrolid, łączy się z ergosterolem powodując wypłīw jnów i białek z komórek grzyba –> grzyboBÓJCZA
- nie wchłania się z przewodu pokarmowego
- dobrze penetruje do tkanek (ale słabo do OUN, może być jednak podana do PMR)
- nierozpuszczalna w wodzie - podawana w formie dożylnej (deoksycholan sodu) lub w liposomach
- nie można stosować łącznie z azolami (bo te hamują syntezę ergosterolu zabierając AMFOTERYCYNIE B punkt uchwytu)
Spektrum:
- Candida
- Coccidioides immites
- Cryptococcus neoformans
- Aspergillus
- Histoplazma capsulatum
- Mucor
- Blastomyces dermatidis
OPORNE: Pseudallescheria boydii i Candida lusitaniae
2
Q
AMFOTERYCYNA B - zastosowanie:
A
- do PMR w kryptokokowym ZOMR (często razem z FLUCYTOZYNĄ)
- zapalenie wsierdzia spowodowane Candida
- miejscowo w grzybiczym owrzodzeniu rogówki, grzybiczym zapaleniu stawów lub kandydurii (do pęcherza)
- ciężkie zagrażające życiu grzybice układowe (Candida i Aspergillus)
- terapia leiszmaniozy
3
Q
AMFOTERYCYNA B - działania niepożądane:
A
- wczesne - u prawie wszystkich pacjentów (można im zapobiegać podając GKS, PARACETAMOL, inhibitory rec. H1)
- nudności, wymioty
- gorączka, dreszcze
- skurcze mięśniowe
- spadek CTK - późne
- nefrotoksycznosć (prawie 100% pacjentów, częściowo odwracalne, z kwasicą kanalikową i dużą UTRATĄ K+ i Mg2+) –> zapobieganie wlewami 0,9% NaCl
- hepatotoksyczność
- anemia (bo niedobór EPO)
- objawy ZOMR (gdy podana do PMR)
4
Q
AmBisome
Amphotec
Abelcet
A
- formy lizosomalne AMFOTERYCYNY B
- NIESKUTECZNE w grzybicach OUN i dróg moczowych
- mniej nefrotoksyczne
- bardziej skuteczne ogółem
- drogie, dlatego zarezerwowane dla pacjentów, którzy nie tolerują formy dożylnej Amfoterycyny B, lub u których była ona nieskuteczna
5
Q
FLUCYTOZYNA
A
- grzybostatyczna –> metabolity hamują syntezę DNA (FdUMP) oraz RNA (FUTP)
- działa na C.neoformans, niektóre Candida, Aspergillus
- synergistycznie z AMFOTERYCYNĄ B –> razem podawane w:
a) kryptokokowym ZOMR
b) zapaleniu wsierdzia spowodowanym Candida
Działania niepożądane:
- uszkodzenie szpiku (anemia, małopłytkowość, leukopenia)
- uszkodzenie wątroby
- zaburzenia przewodu pokarmowego (w tym np. enterocolitis)
- osutki
- nekroliza naskórka
6
Q
Azole - cechy ogólne, spektrum, działania niepożądane:
A
- syntetyczne leki triazolowe lub imidazolowe
- blokują grzybiczy CYP450 –> hamują syntezę ergosterolu (nie można ich używać równocześnie z AMFOTERYCYNĄ B)
Spektrum:
- Candida
- C. neoformans
- Coccidioides immitis
- Blastomyces (poza FLUKONAZOLEM)
- Histoplazma
- Dermatofity
- Pseudallescheria boydii (oporna na AMFOTERYCYNĘ B)
- dodatkowo ITRAKONAZOL, WORYKONAZOL i POZAKONAZOL, ISAWUKONAZOL działają na Aspergillus
Działania niepożądane:
- indukcja cyt P450 –> wpływ na metabolizm leków i hormonów (np. estrogenów –> może powodować ginekomastię)
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe
- wzrost aktywności aminotransferaz, rzadziej zapalenie wątroby
7
Q
KETOKONAZOL
A
- pierwszy z azoli
- silnie hamuje enzymy CYP450
- doustnie lub miejscowo (szampon przeciwłupieżowy Nizoral)
8
Q
FLUKONAZOL
A
- działa na Candida, ale słabo na C. glabrata
- NIE DZIAŁA na Candida krusei, Aspergillus, Blastomyces
- dobrze przenika do OUN –> leczenie grzybicy OUN
- niewielki wpływ na CYP450
- dożylnie lub doustnie
- dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego
9
Q
ITRAKONAZOL
A
- słabiej niż FLUKONAZOL działa na Candida, ale działa na te, które są na niego oporne oraz na Aspergillus, Blastomyces
- dożylnie i doustnie (słabiej się wchłania z przewodu pokarmowego)
- słabo przenika do OUN
- silnie hamuje CYP450
- wchodzi w liczne interakcje
- preparat dożylny zawiera cyklodekstryny, które są nefrotoksyczne
10
Q
WORYKONAZOL
A
- dożylnie i doustnie (dobrze się wchłania z przewodu)
- dobrze przenika do OUN
- działa na Candida (również te oporne na FLUKONAZOL) oraz Aspergillus, Scedosporium i Fusarium
- nie wydala się z moczem –> nie można leczyć grzybic UM
- słabo hamuje CYP450, ale hamuje jest izoformy (m.in CYP3A4) przez co liczne interakcje
- może powodować zaburzenia widzenia
- forma dożylna zawiera nefrotoksyczne cyklodekstryny
11
Q
POZAKONAZOL
A
- lek o szerokim spektrum (Candida, Coccidioised, Aspergillus, Fusarium, Madurella, Fonsecaea)
- doustnie
- leczenie inwazyjnych grzybic (w tym u pacjentów z neutropenią i po przeszczepie szpiku)
- hamuje CYP3A4 –> uwaga na leki metabolizowane przez niego wydłużające QT (np. chinidyna, cyzapryd, halofantryna)
12
Q
ISAWUKONAZOL
A
- nowy lek w postaci proleku (SIARCZAM ISAWUKONAZOLIUM)
- dożylnie i doustnie
- dobrze penetruje do OUN
- długi czas półtrwania
- działa na: Candida, Aspergillus, Cryptococcus, Mucor
- hamuje CYP3A4 i wchodzi w liczne interakcje
13
Q
Echinokandyny
A
KASPOFUNGINA
MIKAFUNGINA
ANIDULAFUNGINA
- hamują syntezę ściany grzyba (B-glukanu)
- działają na Candida i Aspergillus –> ciężkie inwazyjne grzybice wywołane przez Candida oporne na FLUKONAZOL i Aspergillus oporne na inne leki
- NIE DZIAŁAJĄ na C.neoformans
- nie przechodzą do OUN
- nie wydalają się z moczem ( nie można leczyć grzybic UM - jak WORYKONAZOL)
Niepożądane:
- zaczerwienienie skóry
- KASPOFUNGINA z cyklosporyną –> uszkodzenie wątroby
- MIKAFUNGINA zmienia metabolizm leków takich jak NIFEDYPINA, CYKLOSPORYNA, SYROLIMUS
- ANIDULAFUNGINA powoduje degranulację mastocytów (histamina –> pokrzywka, skurcz oskrzeli)
14
Q
Inhibitory epoksydazy skwalenowej:
A
TERBINAFINA
NAFTYFINA
BUTENAFINA
- hamują epoksydazę skwalenową - blok syntezy ergosterolu na etapie skwalen–>lanosterol
- leczenie grzybic skóry i paznokci
TERBINAFINA - doustnie przez 3 miesiące
NAFTYFINA i BUTENAFINA - miejscowo (lakiery, żele)
NAFTYFINA podana doustnie jest metabolizowana całkowicie w wątrobie przy pierwszym przejściu
Niepożądane:
- bóle głowy
- zaburzenia smaku
BEZ WPŁYWU na CYP450 i metabolizm innych leków
15
Q
GRYZEOFULWINA
A
- uszkadza wrzeciono mitotyczne (zaburzenie podziałów komórek)
- grzybostatyczna - działa głównie na dermatofity
- nierozpuszczalna w wodzie (podawana w formie mikrokryształów, dobrze się wchłania z przewodu przy tłustych pokarmach)
- gromadzi się w skórze (keratyna!)
- trzeba stosować do momentu wymiany naskórka/włosa (ok. 2-6 tyg.) lub paznokcia (miesiące)
Niepożądane:
- teratogenna
- uszkodzenie wątroby
- zaburzenia z przewodu pokarmowego/OUN
- alergia (forma choroby posurowiczej)
- fotosensytyzacja
- silna indukcja enzymów wątrobowych (przyspieszenie metabolizmu innych leków!)
16
Q
NYSTATYNA, NATAMYCYNA
A
- polienowe makrolidy (antybiotyki przeciwgrzybicze)
- działanie jak AMFOTERYCYNA B (wiążą się z ergosterolem w błonie
- działają na Candida, Aspergillus, Cephalosporium, Fusarium, Trichomonas vaginalis i Giardia lamblia
- miejscowo (skóra/błony śluzowe/dopochwowo)
- doustnie w grzybicach przewodu pokarmowego
Niepożądane:
- zaczerwienienie skóry
- NYSTATYNA czasem może spowodować nudności, wymioty, alergie, zespół Stevensa-Johnsona
17
Q
CYKLOPIROKS
A
- hamowanie transportu leucyny, wzmożenie tworzenia RFT, upośledzenie czynności błony grzyba
- słabo przeciwzapalnie (hamuje produkcję prostanoidów)
- słabo przeciwbakteryjnie (Gram dodatnie, ujemne i mikoplazmy
- miejscowo w grzybicach skóry i paznokci
- globulki dopochwowe w kandydozie układu moczowo-płciowego
- objawy uboczne: świąd, podrażnenie
18
Q
TAWABOROL
A
- inhibitor syntetazy leucylo-RNA - hamuje syntezę białek
- miejscowe leczenie grzybicy paznokci
- objawy uboczne jak CYKLOPIROKS
19
Q
Co utrudnia leczenie gruźlicy:
A
- prątki są pierwotnie oporne na wiele antybiotyków
- wolno się dzielą lub w ogóle (a leki lepiej działają na szybko dzielące się)
- są wewnątrz komórek
- otoczka prątków jest trudna do penetracji
- skuteczne mechanizmy rozwoju oporności
- miejsca bytowania w organizmie są trudno dostępne dla antybiotyków
20
Q
Leki pierwszego rzutu na gruźlicę:
A
PRIEST first treated tuberculosis:
P- PIRAZYNAMID R- RYFAMPICYNA I - IZONIAZYD E - ETAMBUTOL ST - STREPTOMYCYNA
21
Q
IZONIAZYD
A
- podobna struktura do PIRYDOKSYNY (B6)
- bakteriobójcza dla dzielących się prątków wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych
- słabo działa na prątki atypowe
- hamowanie syntezy kwasu mykolowego
- podobny ETIONAMID –> czasem występuje oporność krzyżowa (gdy w mechanizmie nadekspresji reduktazy prątkowej chroniącej przed działaniem IZONIAZYDU)
Niepożądane:
- hepatotoksyczność (albo tylko wzrost aminotransferaz, albo zapalenie z martwicą)
- neurotoksyczność (można zapobiegać podając wit. B6 - tak samow. przypadku ETIONAMIDU i CYKLOSERYNY). Neurotoksyczność częściej u osób wolniej acetylujących lub z innymi schorzeniami,np. AIDS
- niedokrwistość, szumy uszne
- reakcje immunologiczne (gorączka, wysypka, TOCZEŃ POLEKOWY!!!)
22
Q
RYFAMPICYNA
A
- bakteriobójcza dla dzielących się prątków wewnątrzkomórkowych
- blokuje syntezę RNA (podjednostka B DNA-zależnej polimerazy RNA)
- oporność przez mutację zmniejszającą powinowactwo tej polimerazy do leku
- do OUN przenika tylko w stanie ZOMR (jak PIRAZYNAMID, ETAMBUTOL, penicyliny naturalne, aminoglikozydy)
- terapia gruźlicy, trądu, legionellozy (z makrolidami), zakażeń N.meningitidis i H.influenzae
23
Q
RYFAMPICYNA (działania niepożądane)
A
- zaczerwienienie skóry
- małopłytkowość
- zaburzenia ze strony uk. pokarmowego
- rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
- rzadko: śródmiąższowe zapalenie nerek
- żółtaczka cholestatyczna, zapalenie wątroby
- barwi na pomarańczowo-czernowo pot, łzy, mocz
- objawy grypopodobne gdy mniej niż 2x/tydzień
- induktor enzymów CYP450 –> przyspiesza metabolizm leków (przeciwpkrzepliwych, przeciwpadaczkowych, antykoncepcyjnych, inhibitorów proteazy HIV, cyklosporyny)
24
Q
Ansamycyny:
A
RYFAMPICYNA
RYFAPENTYNA (jak RYFAMPICYNA)
RYFABUTYNA - mniejsza indukcja CYP450, zalecana u osób, które biorą dużo leków. W zakażeniach prątkami atypowymi u osób z AIDS
RYFAKSYMINA - nie wchłania się z przewodu pokarmowego, stosowana w dekontaminacji jelit w śpiączce wątrobowej i zakażeniach uk pokarmowego. Może wywołać enterocolitis pseudomembranosa
25
Q
ETAMBUTOL
A
- hamuje arabinozylotransferazę –> blok syntezy ściany komórkowej prątków
- działa bakterioSTATYCZNIE na prątki szybko dzielące się wewnątrz- i zewnątrzkomórkowe
- dobrze wchłania się z przewodu
- w 50% wydalany przez nerki (dawka dostosowana do wydolności!)
- do OUN przechodzi tylko w stanie ZOMR
Niepożądane:
- pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego (brak ostrości, ślepota na czerwony i zielony)
kontrole okulistyczne!
nie można podawać u dzieci, u których nie da się wiarygodnie zbadać widzenia kolorów
26
Q
PIRAZYNAMID
A
- pochodna nikotynamidów
- działa w kwaśnym pH (w lizosomach makrofagów)
- WOLNO dzielące się prątki (ważne, bo przez takie często wznowa!)
- nie działa na prątki atypowe
- dobrze się wchłania z przewodu
- do OUN tylko w stanie ZOMR
Niepożądane:
- hepatotoksyczność
- HIPERURYKEMIA (czasem napady dny moczanowej!)
- dolegliwość żołądkowo-jelitowe)
27
Q
STREPTOMYCYNA
A
- aminoglikozyd
- nie działa na prątki atypowe (jak PIRAZYNAMID)
- bakteriobójczy dla dzielących się prątków pozakomórkowych
- do OUN tylko gdy ZOMR
- dawkowanie zależne od wydolności nerek
- ciężkie postaci choroby i nigdy w monoterapii
Niepożądane:
- ototoksyczność, nefrotoksyczność (także u płodu)
- reakcje alergiczne
aminoglikozydy mogą też powodować blokadę płytki nerwowo-mięśniowej
28
Q
ETIONAMID
A
- podobny do IZONIAZYDU
- czasem występuje oporność krzyżowa
- działa bakteriobójczo na prątki zewnątrz- i wewnątrzkomórkowe, hamując syntezę kwasu mykolowego (jak IZONIAZYD)
- doustnie
- dobrze penetruje do OUN
Niepożądane:
- podrażnienie żołądka
- neuropatia (zapobieganie pirydoksyną (B6)
29
Q
KAPREOMYCYNA
A
- aminoglikozyd
- działa na prątki oporne na STREPTOMYCYNĘ i AMIKACYNĘ
- hamuje syntezę białek
- domięśniowo
Działania niepożądane jak aminoglikozydy (oto- i nefrotoksyczność, blokada płytki nerwowo mięśniowej i rekacje alergiczne)
30
Q
CYKLOSERYNA
A
- inhibitor syntezy ściany bakterii (działa też na inne Gram-dodatnie i Gram-ujemne)
- leczenie gruźlicy opornej na leki pierwszego rzutu
Niepożądane:
- neuropatie i zaburzenia neuropsychiatryczne (zapobiega temu PIRYDOKSYNA)
31
Q
KWAS PARAAMINOSALICYLOWY (PAS)
A
- antagonista kwasu foliowego (podobny do PABA)
- rzadko –> tylko w leczeniu prątków opornych na leki pierwszego rzutu
Niepożądane:
- podrażenie śluzówki
- owrzodzenie żołądkowy, dwunastnicy
- krwawienia z przewodu
- objawy nadwrażliwości między 3. a 8. tygodniem (hepatosplenomegalia, limfadenopatia, zapalenie wątroby, neutropenia)
32
Q
Aminoglikozydy w gruźlicy:
A
Streptomycyna - lek I rzutu
Amikacyna - działa na niektóre prątki oporne na Streptomycynę
Kapreomycyna - jak amikacyna
33
Q
Fluorochinolony w gruźlicy
A
CYPROFLOKSACYNA LEWOFLOKSACYNA GATYFLOKSACYNA MOKSYFLOKSACYNA - działają na prątki typowe i atypowe - w gruźlicach opornych na leki 1go rzutu
34
Q
Oksazolidynony w gruźlicy:
A
LINEZOLID - hamuje wzrost
- działa na prątki wewnątrzkomórkowe
- rzadko jako lek III rzutu
- działa też na: paciorkowce, gronkowce, enterokoki, pałeczki beztlenowe, Corynebacterium, Listeria)
- stosowany też w szpitalnych zakażeniach wieloopornymi bakteriami (jak VRE, MRSA, penicylinooporne S. pneumoniae)
Niepożądane:
- MIELOSUPRESJA (małopłytkowość, neutro-, leukopenia)
- KWASICA MLECZANOWA
- NEUROPATIA WZROKOWA i OBWODOWA
- wymioty, nudności
35
Q
Makrolidy w gruźlicy
A
KLARYTROMYCYNA i AZYTROMYCYNA (azalid)
- w zakażeniach prątkami atypowymi
Niepożądane:
- nudności, wymioty
36
Q
DELAMANID
A
- hamuje syntezę kwasów mykolowych
- brak oporności krzyżowej!!
- leczenie skojarzone wielolekoopornej gruźlicy płuc u dorosłych
Niepożądane:
- wydłużenie QT
- dyspepsja
- bóle, zawroty głowy
- bezsenność
- czasem hipokaliemia i retikulocytoza
37
Q
BEDAKILINA
A
- wybiórcze hamowanie syntetazy ATP prątków
- bakteriobójczo na dzielące się i niedzielące prątki, także wewnątrzkomórkowe
- skojarzone leczenie wielolekoopornej gruźlicy płuc
Niepożądane:
- nudności, wymioty
- bóle stawów i w klp
- wzrost transaminaz
- wydłużenie QT
- arytmogennie!
- metabolizowany przez CYP3A4 (uwaga na inne leki!!!)
