Leki przeciwpierwotniakowe (malaria, toksoplazmoza, amebioza, inne...) Flashcards
Leczenie malarii:
P. falciparum i P. malariae mają jedną fazę pozakrwinkową, następnie wnikają do erytrocytów i tylko tam przebywają –> do wyleczenie wystarczą leki działające na formę krwinkową.
P. ovale i P. vivax mają formy tkankowe –> potrzebne leki działające na formy krwinkowe i tkankowe
CHLOROCHINA, HYDROKSYCHLOROCHINA
- działają na wszystkie formy krwinkowe (niektóre P. falciparum oporne), na gametocyty wszystkie poza P. falciparum
- mechanizm: hamowanie polimeryzacji hemu w wodniczkach pasożyta
- leczenie malarii, w przypadku form tkankowych P. ovale i P. vivax w połączeniu z PRYMACHINĄ
- w ropniu wątroby spowodowanego amebą, gdy nie działa METRONIDAZOL
- leczenie RZS i SLE
Niepożądane:
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe
- świąd (szczególnie afroamer.)
- zaburzenia widzenia, zmiany w dnie oka
- wydłuzenie QT
- fototoksyczność, pokrzywki, zmatowienie włosów
- hemoliza, zaburzenia neuropsychiatryczne
UWAGA: szybki wlew CHLOROCHINY może spowodować obniżenie CTK i zatrzymanie krążenia
Nie można stosować u osób z porfirią, łuszczycą, niewydolnością wątroby, ostrożnie u leczonych psychiatrycznie
AMODIACHINA
- hamowanie polimeryzacji hemu w heminę w wodniczkach odżywczych pasożyta
- działa na niektóre P. falciparum oporne na CHLOROCHINĘ
- bardziej toksyczny, więc tylko leczenie NIE PROFILAKTYKA opornych na chlorochinę P. falciparum
Niepożądane:
- hemoliza, anemia aplastyczna
- uszkodzenie wątroby
CHININA
- z kory drzewa chinowego
- dożylnie (chlorowodorek) w ciężkich zakażeniach P. falciparum –> jak najszybciej doustnie (siarczan) w lżejszych postaciach
- działa n post. krwinkowe wszystkich zarodźców i na gametocyty P. vivax i P. ovale
- leczenie ciężkich zakażeń P. falciparum i zakażeń Babesia sp.
- lek z wyboru w zakażeniu P. falciparum W CIĄŻY
- stosowanie z Klindamycyną i Doksacykliną pozwala skrócić terapię
Niepożądane:
- cinchonismus(dzwonienie w uszach, zaburzenie słuchu i widzenia)
- blackwater fever (hemolizca, hemoglobinuria, gorączka, uszkodzenie nerek)
- zab hematologiczne
- hipoglikemia (bo wyrzut insuliny z wysp Langerhansa)
- objawy uczuleniowe
Szybki wlew –> spadek CTK i zmiany w pracy serca
MEFLOCHINA:
- pochodna chinoliny
- działa tylko na formy krwinkowe
- zakażenia P. falciparum i innymi zarodźcami opornymi na CHLOROCHINĘ (także profilaktyka zakażeń w przypadku wyjazdu na teren, gdy często występuje oporność)
Niepożądane (mniejsze gdy dawkę tygodniową rozdzielamy na dwie mniejsze):
- nudności, bóle brzucha
- zaburzenia snu
- objawy neurologiczne i psychiatryczne (drgawki, psychoza)
- zaburzenia rytmu
- zaburzenia hematologiczne
- wzrost aminotransferaz
Nie stosujemy u osób z: padaczką, zaburzeniami rytmu serca i leczonych psychiatrycznie
PRYMACHINA
- pochodna 8-aminochinoliny –> blokuje łańcuch oddechowy zarodźca
- działa na hipnozoity P. vivax i P.ovale, stadia tkankowe i gametocyty wszystkich zarodźców
- pozwala wyleczyć i zabiec infekcji P. ovale i P vivax, ale w przypadku P falciparum uniemożliwia tylko zakażenie kolejnych komarów, bez wpływu na stan kliniczny pacjenta
- podawać można tylko po potwierdzeniu braku niedooru G-6-PD
- leczenie malarii (często w skojarzeniu z CHLOROCHINĄ)
- PRYMACHINA + KLINDAMYCYNA –> leczenie P. jiroveci
Niepożądane:
- anemia hemolityczna (w tym u płodu –> nie można stosować w ciąży)
ATOWAKWON
- hydroksynaftochinon, blokujący łańcuch oddechowy na etapie cytochromu b1
- w monoterapii powoduje szybkie narastanie oporności, więc stosowany z Proguanilem –> Malarone
- aktywny też wobec P. jiroveci (czasem jako alternatywa do Kotrymoksazolu)
- Malarone –> w zakażeniach i profilaktyce P. falciparum (działa na formę tkankową i krwinkową)
Niepożądane:
- zaczerwienienie skóry
- bezsenność
- bóle głowy
- wzrost aminotransferaz
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe
HALOFANTRYNA, LUMEFANTRYNA:
- działa tylko na formy krwinkowe zarodźca
- działanie jak pochodne chinoliny
- może być oporność krzyżowa z MEFLOCHINĄ
- Halofantryna –> kardiotoksyczna, tylko leczenie P. falciparum opornych na Chlorochinę
- Lumefantryna z Artemeterem –> P. falciparum i P. vivax
- nie można stosować w ciąży
Niepożądane:
- kardiotoksycznosć
- bóle brzucha
- świąd skóry
- wzrost aminotransferaz
Halofantryna dobrze się wchłania z jedzeniem –> nie przyjmujemy w trakcie posiłku, żeby obniżyć toksyczność!!!
Artemizynina i pochodne są aktywne wobec:
- zarodźców (wszystkie krwinkowe + gametocyty P. falciparum)
- Toxoplasma gondii
- Leishmania sp.
- Schistosoma
- dobrze sprawdzają się podczas ataków malarii –> szybkie działanie
ARTEMIZYNINA i pochodne, cechy:
- terpenoid, łączy się z globiną hemu –> wolne rodniki –> uszkodzenie DNA i białek + hamowanie ATP-azy pompującej wapń do ER
- aktywne wobec form krwinkowych wsystkich + gametocytów P. falciparum
- łączymy Artezunat z Meflochiną, Artemeter z Lumefantryną, także z Amodiachiną, SUlfadoksyną, Pirymetaminą
- leczenie zakażenia P. falciparum opornego na inne leki –> tylko pochodne artemizyniny działają na zarodźce oporne na chininę!!!
Niepożądane:
- nudności, wymioty, biegunka
- zab hematologiczne
- zab rytmu serca (Artemizynina wydłuża QT)
- zaburzenia neurologiczne
PROGUANIL, CHLORPROGUANIL
- inhibitory syntezy dihydrofolianu + dodatkowo hamują fosforylację oksydatywną w zarodźcach (jak Atowakwon i Prymachina)
- działają na formy krwinkowe wszystkich zarodźców
- Proguanil z Atowakwonem/Chlorochiną w profilaktyce i leczeniu malarii
- PROGUANIL jest bezpieczny dla płodu
- CHLORPROGUANIL + DAPSON –> połączenie badane pod kątem leczenia zakażeń P. falciparum
- Proguanil działa słabo na formy wątrobowe
Niepożądane:
- Proguanil –> owrzodzenia jamy ustnej, łysienie
- zaczerwienienie skóry, świąd
UWAGA: stosowanie w ciąży wymaga suplementacji kwasem foliowym
PIRYMETAMINA
- inhibitor syntezy dihydrofolianu
- składnik Fansidaru – > z SULFADOKSYNĄ
- aktywność wobec form krwinkowych
- lek w malarii + lek pierwszego rzutu w toksoplazmozie
Działanie niepożądane Fansidaru –> typowe dla sulfonamidów (alergie, zaburzenia hematologiczne, zaburzenia z ukłądu moczowego - kamica, krwiomocz, zaburzenia z przewodu pokarmowego)
Na postaci tkankowe zarodźców działa:
- PRYMACHINA (jedyna działająca na hipnozoity P. vivax i P. ovale)
- Malarone
Na postacie krwinkowe zarodźców działają:
- CHLOROCHINA, HYDROKSYCHLOROCHINA
- CHININA
- MEFLOCHINA
- Malarone
- Artemizynina i pochodne
Na gametocyty zarodźców działają:
- CHLOROCHINA, HYDROKSYCHLOROCHINA (z wyjątkiem gametocytów P. falciparum)
- CHININA (P. vivax i P.ovale)
- PRYMACHINA
- Artemizynina (P. falciparum)
