Środki odkażające, pochodne chinoliny, nitrofuranu, nitroimidazolu, DHFR, inhibitory gyrazy Flashcards
Środki utleniające:
Utleniają DNA oraz grupy -SH białek i enzymów
NADTLENEK WODORU - 30% przyżega tkanki, 3% przemywanie ran, 0,3% płukanie jamy ustnej. NISZCZY PRZETRWALNIKI
NADTLENEK BENZOILU - utleniająco + keratolitycznie, leczenie trądziku młodzeńczego
NADMANGANIAN POTASU - 0,03-0,1% odkażanie ran i błon śluzowych, w stężeniu >0,2% drażni tkanki. NISZCZY PRZETRWALNIKI.
Które środki odkażające z grupy środków utleniających niszczą przetrwalniki?
- nadtlenek wodoru
- nadmanganian potasu
Kwasy jako środki odkażające:
- denaturują białka, rozszczepiają DNA
KWAS SALICYLOWY - działanie keratolityczne, 2-10% r-r poprawia penetrację etanolu w naskórku
KWAS BENZOESOWY - konserwacja żywności i środków farmaceutycznych, drażni śluzówkę żołądka, może nasilać chorobę wrzodową
Detergenty jako środku odkażające:
CHLOREK BANZALKONIUM
CHLOREK BENZOKSONIUM
ETYLOSIARCZAN MECETRONIUM
CETYLPIRYDYNIUM
- tenzydy kationowe ulegające dezaktywacji tenzydami anionowymi (mydłami!)
- zabijają bakterie Gram +, słabiej Gram-ujemne
- NIE DZIAŁAJĄ na prątki i przetrwalniki
- czwartorzędowe związki amoniowe
- odkażanie skóry i błon śluzowych
FORMALDEHYD
- aldehyd –> środek odkażający, rozpuszczalny w wodzie gaz
- bakterio-, grzybo-, wirusoBÓJCZY, długo działając zabija przetrwalniki
- 40% r-r –> formalina => martwica tkanek
- 2-10% odkażanie narzędzi i urządzeń
- amoniak znosi jego działanie
PARAFORMALDEHYD
- polimery formaldehydu, uwalniający go po ogrzaniu
- ostre zatrucia oparami –> martwica śluzówek GDO, przełyku, jamy ustnej
- długotrwała ekspozycja –> zapalenie spojówek, śluzówki nosa i gardła
METENAMINA (Urotropina)
- w kwaśnym pH moczu uwalnia formaldehyd
- doustnie w odkażaniu DM (zakażenia DM, podajemy razem ze środkami zakwaszającymi mocz)
ALDEHYD GLUTAROWY
- bakterio, wiruso, grzybo, PRZETRWALNIKOBÓJCZO
- sterylizacja narzędzi i sprzętu
TAUROLIDYNA
formaldehyd + tauryna
- bakterio- i grzyboBÓJCZO
- miejscowo na rany tkanek miękkich i kości
- przemywanie jam ciała (r-r 0,5 -2%) w ZNIECZULENIU OGÓLNYM (bardzo bardzo boli)
Alkohol etylowy:
- bakterio, grzybo, wirusobójczo
- denaturacja białek, niszczenie błon lipidowych
- NIE DZIALA na przetrwalniki
- 70% r-r = optymalne działanie, odkażanie nieuszkodzonej skóry
- kwas salicylowy (o działaniu keratolitycznym) ułatwia jego penetrację w naskórku
fenole
wykorzystywane pochodne chlorowane
TRYKLOZAN
- budowa fenolowa
- słabo wirusobójczo, grzybo i bakteriobójczo (gł. Gram +)
- kosmetyki, środki higieny szpitalnej
- czasami powstawanie oporności krzyżowej na ten lek i inne antybiotyki
- hamuje enzymy odpowiedzialne za syntezę ściany bakterii
CHLOROWCOPOCHODNE jako srodki odkażające:
- denaturują białka
- CHLORAMINA B - 2-5% odkażanie pomieszczeń i urządzeń sanitarnych , 0,5-2% odkażanie tkanin i sprzętu
- CHLORAMINA T - 0,25-0,5% odkażanie rąk; 0,05-0,25% płukanie jamy ustnej, pęcherza, pochwy
- CHLORHEKSYDYNA - bakterio, grzybo, wirusoSTATYCZNIE; nie drażni, jako mydło się stosuje. Odkażanie pola operacyjnego. Uwaga! CHlorheksydyna może przenikać przez skórę noworodków (zatrucia), powoduje brunatne przebarwienia zębów
Kiedy nie można stosować chlorheksydyny?
przy operacjach na uchu środkowym lub neurochirurgicznych –> uszkadza nerwy
JODYNA
3% alkoholowy roztwór jodu
- zabija pierwotniaki, powoli przetrwalniki, bakterie, wirusy, grzyby
- odkażanie nieuszkodzonej skóry
- może powodować podrażnienia i reakcje alergiczne
- nie można podawać pacjentom z nadczynnością tarczycy
Płyn Lugola;
- roztwór jodu w jodku potasu
- rzadko pędzlowanie migdałków, błony śluzowej w jamie ustnej
- może powodować podrażnienie i odczyny alergiczne
- nie stosujemy u osób z nadczynnością tarczycy
Jodofory
- koloidalne roztwory jodu w amfifilnych polimerach
- powoli uwalniają jod
- mniej drażniące niż jodyna
- nadają się do odkażania błon śluzowych i skóry
Związki srebra:
- utleniają i blokują grupy -SH
- AZOTAN SREBRA - 10-20% niszcząco na tkanki, w mniejszych stężeniach odkażająco –> płukanie pęcherza moczowego, do worka spojówkowego (zabieg Credego), barwi tkanki na NIEBIESKO
- PROTEINIAN SREBRA - roztwory (0,5-10%) oraz maści (2-10%) odkażanie skóry i ran
- SULFADIAZYNA w postaci soli drebrowej –> leczenie oparzeń (Dermazin)
Związki rtęci:
- blokują i utleniają grupy -SH
- dawniej w dermatologii, teraz konserwant w szczepionkach i antytoksynach (Tiomersal)
Barwniki jako środki odkażające:
- uszkadzają strukturę DNA
- ETAKRYDYNA –> (Rivanol, żółty), odkażanie ran i błon śluzowych w opatrunkach mokrych, przemywanie ran
- FIOLET KRYSTALICZNY - odkażanie skóry i błon śluzowych, może powodować trwałe przebarwienia ziarninujących ran
- BŁĘKIT METYLENOWY - niebieski, przemywanie pęcherza moczowego i ran
Pochodne chinoliny
KLIOCHINOL, CHLORCHINALDOL
- Gram-dodatnie, grzyby, niektóre pierwotniaki (rzęsistek, pełzak czerwonki)
- nie występuje oporność wtórna
- wolnorodnikowe pochodne chinoliny uszkadzają DNA i białka drobnoustrojów
- w zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych przewodu pokarmowego (tabletki do ssania), skóry i DM (maść/globulki)
Niepożądane:
- długie stosowanie tabletek do ssania –> przenikanie do krwi –> powoduje SMON (subacute myelo-optic neuropathy)
trwałe zaburzenia widzenia, neuropatie czuciowe i ruchowe, bóle
Pochodne nitrofuranu (działania niepożądane):
- najczęściej wywołuje je NITROFURANTOINA
- polineuropatie
- anemia hemolityczna
- zwłókniające zapalenie płuc
- nudności, wymioty, jadłowstręt
- reakcje alergiczne (Nitrofural)
- hipotonia ortostatyczna (Furazolidon, bo hamuje MAO)
- reakcja disulfiramowa
Pochodne nitrofuranu - sposób działania:
- bakteriostatycznie ( w większych stężeniach bakteriobójczo)
- uwalniają wolne rodniki nitrowe uszkadzające DNA i białka
- działają na Gram-dodatnie, Gram-ujemny, pierwotniaki
- NIE DZIAŁAJĄ na Pseudomonas aeruginosa i Acinetobacter spp.
- brak oporności wtórnej
Nie można stosować u kobiet w ciązy, niemowląt, przy ciężkim uszkodzeniu wątroby/nerek.
Oporne na pochodne nitrofuranu są:
Pseudomonas aeruginosa
Acinetobacter spp.
Pochodne nitrofuranu - poszczególne leki:
NITROFURANTOINA i FURAGINA –> wchłaniają się z przewodu, ale NITROFURANTOINA kumuluje się w tkankach i powoduje więcej działań niepożądanych, dlatego jest prawie niestosowana
FURAGINA - niepowikłane zakażenia gruczołu krokowego i zakażenia dróg moczowych niewywołane przez trudne bakterie
NIFUROKSAZYD i FURAZOLIDON - nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, używane w terapii zakażeń przewodu pokarmowego
NITROFURAL - miejscowo na skórę w wyprzeniach bakteryjnych i grzybiczych
Pochodne nitrofuranu - interakcje:
NITROFURANTOINA - antagonizuje działanie kwasu nalidyksowego i słabiej innych chinolonów
FURAZOLIDON - hamuje MAO
Pochodne nitroimidazolu
METRONIDAZOL, ORNIDAZOL, NIMORAZOL, TYNIDAZOL
- reudkcja do toksycznych metabolitów (lepiej przy małej ilości tlenu) - uszkadzanie DNA i białek
- działa na bakterie beztlenowe i pierwotniaki o metabolizmie beztlenowym
-oporność wtórna może występować u bakterii
- dobrze przenikają do OUN
- wydalane przez nerki w post. niezmienionej
- doustnie, dożylnie, miejscowo (globulki)
Zastosowanie:
- zakażenia przyzębia
- nieswoiste zapalenia jelit, rzekomobłoniaste zapalenie jelita
- zakażenia miednicy mniejszej
- trądzik różowaty
- rzęsistkowica, giardiaza, amebioza
- eradykacja H. pylori
Pochodne nitroimidazolu, działania niepożądane:
- metaliczny smak, nudności, wymioty, biegunka
- zaburzenia neurologiczne (ataksja, drgawki, encefalopatie)
- zaburzenia hematologiczne (agranulocytoza, pancytopenia)
- reakcja disulfiramowa
- nie można stosować w I trymestrze ciąży
Sulfonamidy - mechanizm działania i spektrum:
- inhibitory syntezy FH4 na etapie powstawania kwasu dihydrofoliowego (konkurencja z PABA)
- doustnie/miejscowo
- wydalane z moczem ( niezmienione lub acetylowane/glukuronidowane)
- PROKAINA, TETRAKAINA (metabolizowane do PABA), ropa –> osłabiają działanie
- wiążą się z białkami osocza (wchodzą w interacje z lekami hipoglikemizującymi, antykoagulantami, itp.)
- nasilają toksyczność metotreksatu
Spektrum:
- Gram-dodatnie (w tym Nocardia)
- Gram-ujemne (E.coli, Salmonella, Shigella, Klebsiella)
- Chlamydia
- niektóre pierwotniaki i grzyby
UWAGA: niewrażliwe są Pseudomonas, Proteus, Serratia, Treponema, mikoplazmy i sulfonamidy STYMULUJĄ WZROST RIKETSJI
Sulfonamidy, zastosowanie:
- samodzielne w jaglicy, bakteryjnym zapaleniu spojówek, oczyszczaniu przewodu pokarmowego i zwalczaniu zakażeń skóry
- doustnie/miejscowo
SUlfonamidy stosowane doustnie:
krótkodziałające (6-9h) : SULFAMETYZOL, SULFAKARBAMID, SULFADYMIDYNA, SULFIZOKSAZOL
średnio-długo działające (10-17h): SULFAMETOKSAZOL, SULFAPIRYDYNA
długo działające (7-9 dni): SULFALEN, SULFADOKSYNA
Sulfonamidy stosowane miejscowo:
- do worka spojówkowego: SULFACETAMID
- doustnie, bo nie wchłaniają się z przewodu: FTALYLOSULFATIAZOL, SUKCYNYLOSULFATIAZOL
- na skórę: SULFANILAMID, MAFENID, SULFADIAZYNA
Sulfonamidy działania niepożądane:
- reakcje alergiczne (kryżowo z diuretykami tiazydowymi i pętlowymi, pochodnymi sulfonylomocznika i Diazoksydem)
- zmiany skórne
- zaburzenia z przewodu pokarmowego
- zaburzenia z układu moczowego (kamica - bo krystaluria w kwaśnym pH, krwiomocz)
- zaburzenia hematologiczne (hemoliza, anemia aplastyczna, granulocytopenia –> po długotrwałem terapii mogą uszkadzać szpik kostny)
- zapalenie spojówek, wątroby, zaburzenia neuropsychiatryczne
MAFENID –> metabolity mogą wywołać kwasicę metaboliczną
TRIMETOPRYM
- inhibitor DHFR
- kumuluje się w gruczole krokowym i wydzielinie pochwowej
- lipofilny, penetruje do wszystkich tkanek
- samodzielnie w niepowikłanych zakażeniach układu moczowego ale częściej z SULFAMETOKSAZOLEM
- Może powodować: nudności, wymioty, anemie megaloblastyczną i leukopenię
KOTRIMOKSAZOL (Biseptol)
- SULFAMETOKSAZOL 5:1 TRIMETOPRYM
- lepiej działa (większa penetracja do tkanek)
- zakażenia DM spowodowane wrażliwymi Salmonella, Shigella, wiele innych zakażeń DM (lek drugiego rzutu)
- doustnie lub dożylnie (w ciężkich zakażeniach)
- w dużych dawkach w zakażeniu Pneumocystic jiroveci
Może powodować działania niepożądane charakterystyczne dla trimetoprymu (anemia megaloblastyczna, leukopenia) i dla sulfonamidów (alergie, zmiany skórne, dolegliwości z przewodu/układu moczowego, zaburzenia hematologiczne) - TOCZEŃ POLEKOWY (jak izoniazyd)
Inhibitory syntezy dhydrofolianu:
- trimetoprym, iklaprym –> bakteryjne!
- pirymetamina, proguanil, chlorproguanil –> pierwotniakowe
Grupa I chinolonów:
-KWAS NALIDYKSOWY
- KWAS PIPEMIDOWY
-ENOKSACYNA
-NORFLOKSACYNA
wąskie spektrum –> głównie Enterobacteriaceae (też niektóre szczepy Pseudomonas aeruginosa, z wyjątkiem kwasu nalidyksowego)
tylko nie powikłane zakażenia DM + Norfloksacyna w zakażeniu gruczołu krokowego
Kiedy nie należy podawać fluorochinolonów:
- W zakażeniach VRE, MRSA i Listeria monocytogenes
- dzieciom do 18 r.ż –> uszkadzają chrząstki wzrostowe
- w czasie ciąży
Inhibitory gyrazy (chinolony i fluorochinolony)
- łączą się z podjednostką A topoizomerazy typu II i topoizomerazą typu IV
- bakterioBÓJCZE
- efekt postantybiotykowy
- ogólnie (doustnie/dożylnie) lub miejscowo (leczenie zapalenia spojówek lub przewodu słuchowego zewn)
- częściowa oporność krzyżowa między fluorochinolonami
Działania niepożądane: - zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- zaburzenia ze strony OUN (zawroty głowy, drgawki, bezsenność)
- uszkadzanie chrząstek wzrostowych
- uszkadzanie ścięgien
- teratogenne
- wydłużenie QT (MOKSYFLOKSACYNA, LEWOFLOKSACYNA, GEMIFLOKSACYNA)
Interakcje fluorochinolonów:
- B-laktamy nasilają działanie fluorochinolonów
- leki zobojętniające zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z przewodu
- fluorochinolony hamują metabolizm TEOFILINY i benzodiazepin
- Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie osłabiają swoje działanie
fluorochinolony wykazujące fototoksyczność:
ENOKSACYNA
PEFLOKSACYNA
LOMEFLOKSACYNA
Grupa II chinolonów (fluorochinolony)
CYPROFLOKSACYNA - tylko ona działa na P. aeruginosa
PEFLOKSACYNA
OFLOKSACYNA
- działają głównie na Gram-ujemne: Heamophilus, Salmonella, Enterobacteriaceae
- zakażenia UM (leki 2 rzutu)
- przewlekłe zapalenia prostaty
- zakażenia w mukowiscydozie
- zapalenia otrzewnej, OZT
- zapalenia kości , stawów, skóry i tkanki podskórnej
- wąglik, dur brzuszny, salmonellozy, biegunka podróżnych
- rzeżączka i chlamydiowe zapalenie dróg moczowo-płciowych
Grupa III chinolonów:
LEWO, MOKSY, LOME, GEMI, BEZY, FINAFLOKSACYNA
- lepiej działają na gronkowce, paciorkowce i Legionella
- tak samo jak grupa II działają na Haemophilus, Enterobacteriaceae i gonokoki
- słabiej niż CYPROFLOKSACYNA działają na P. aeruginosa
Wskazania:
- BEZY - leczenie zapalenia spojówek miejscowo
- FINA - miejscowe leczenie zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego
- pozaszpitalne i szpitalne zapalenia płuc (Uwaga: w szpitalnym tylko lewofloksacyna)
- zaostrzenia POChP
- ostre zapalenie zatok
- zakażenia skóry i tkanki podskórnej
