5.1 het x chromosoom Flashcards
wat is homozygoot, hemizygoot, heterozygoot, dubbel heterozygoot en compound heterozygoot?
homozygoot: precies dezelfde chromosomen zonder mutaties
hemizygoot: mannen–> X en Y chromosoom
heterozygoot: een mutatie in 1 van de 2 chromosomen
compound heterozygoot: 2 verschillende mutaties in hetzelfde gen
dubbel heterozygoot: in 2 genen heterozygoot
wat is het overervingspatroon op de kinderen als de moeder een x gebonden recessieve draagster is
50% kans aangedane zoon
50% kans op dochter die draagster is
wat is het overervingspatroon op de kinderen als de vader x gebonden recessieve aangedaan is
bij een aangedane vader zijn de zoons altijd gezond (want zoons nemen y chromosoom van vader over)
de dochters zijn sowieso draagster
wat is spierdystrofie van duchenne
frequent voorkomende erfelijke zieke.
1 op 3500-4000 jongens
x- linked recessief
welke 2 klinische vormen van de spierdystrofie van duchenne zijn er?
duchenne muscular dystrophy (DMD)
becker muscular dystrophy (BMD)
wat zijn klinische symptomen van duchenne?
manifesteert bij jongens tussen 18 maanden tot 4e levensjaar
- laat lopen
- moeilijkheden bij het opstaan van de grond
- vaak vallen
- moeilijkheden bij het beklimmen van trappen door spierzwakte
- pseudo-hypertrofie van de kuitspieren (opzwellen spier-weefsel)
wat zijn ernstige complicaties van duchenne?
orthopedische vervormingen door verkorting van pezen en spieren
verlamming ademhalingsspieren (permanente beademing op leeftijd 20-25 jaar)
hartstilstand
mentale retardatie
levensverwachting: 30 jaar (vroeger 15 jaar)
reden overlijden: niet te behandelen of niet tijdig onderkende hartproblemen of longinfecties
hoe erft duchenne over en wat is het ‘patroon’?
erft x linked recessief over
67% van de moeder is draagster:
- dochters 50% draagster
- zonen 50% aangedaan
33% nieuwe mutatie/ de novo
14% kiemcelmozaicisme (mutatie in paar ei- of zaadcellen)
vrouw heeft 2 x chromosomen en een man maar 1. vrouw heeft dus meer DNA. maakt dit uit?
nee, per cel heeft de vrouw ook maar 1 x chromosoom actief.
de ander wordt geinactiveerd en vormt een barr body
dit proces heet x-inactivatie of lyonisatie
wanneer vindt lyonisatie plaats?
pre-blastocyt stadium
hoe gaat de x- inactivatie?
in het x inactivatiecentrum (XIC) ligt het XIST gen Xq13–> produceert 15 kb RNA
- dit RNA vormt een soort inactiverende coating
- dit RNA is noodzakelijk voor de initiatie, niet voor het in stand houden
bij lyonisatie, is dan het gehele x chromosoom geinactiveerd?
de pseudoautosomale regio’s worden niet geinactiveerd.
deze blijven wel van invloed
(bij Turner X,0 staat maar 1 pseudoautosomaal regio aan ipv 2)
noem kenmerken van x inactivatie?
random in de blastocyt (mozaiek)
dochtercellen hebben hetzelfde activiteitenpatroon
gecondenseerd x chromosoom (barr body)
- geen transcriptie
- late translatie
Xpter is altijd actief
in de meiose zijn beide x chromosomen actief
noem kenmerken over hemofilie A en B
- welke stollingsfactor bij welke vorm
- hoe erfst het over
- classificering hemofilie
85% hemofilie A–> stollingsfactor VIII
15% hemofilie B—> stollingsfactor IX
X-linked recessieve overerving
<1% enstige hemofilie: ernstige bloedingen
1-5% matige hemofilie: bloedingen na gering trauma
5-40% milde hemofilie: bloedingen na grotere traumata, ingrepen
de ernst binnen 1 familie is vrijwel constant
- vrouw kan doordat slechte of goede x chromosoom geinactiveerd wordt, mild of ernstig aangedaan zijn
- man altijd ernstiger aangedaan
kenmerken over draagsters van hemofilie A of B
een dochter van een hemofiliepatient is obligaat (sowieso) draagster
draagsters kunnen alle mogelijke factor VIII of IX waardes hebben, meestal echter rond de 60-65%, hetgeen voldoende is voor een normale stolling
een zus van een hemofiliepatient en een dochter van een draagster hebben 50% kans draagster te zijn
- een laag factor VIII of IX maakt de kans groot dat een ‘50%-risicodraagster’ daadwerkeljk drager is
- een factor VIII of IX van bv 70% discrimineert draagsters niet van niet-draagsters: er is DNA onderzoek nodig om te bepalen of er sprake is van dragerschap of niet
