2.3 vruchtbaarheidsstoornissen bij de man Flashcards
wat gebeurt er na expressie van sex determining region on the y chromosome (SRY)?
het zorgt na 7-12 weken voor de ontwikkeling van foetale testes
daarna productie testosteron in leydig cellen en anti-mullers hormoon (AMH) in sertolicel
ontwikkeling gangen van Wolff
- epididymis
- vas deferens
- vesiculae seminales
elimineren mullerse gangen
omzetten testosteron in Di-Hydro-testosteron (DHT)
- externe genitalia
wat is anatomie tractus genitalis bij man in de volgorde van hoe de zaadcel ‘beweegt’ door de structuren heen?
testis, epididymis, vas deferens, vesiculae seminales, prostaat, cowperse klieren, urethra
wat doen de testis (de ballen)/ wat gebeurd er in de testis?
spermatogenese
opslag spermatozoa
afvoer semen
steroidogenese
wat is volume van de testis?
> 12cc
- 80% tubuli seminifiri met sertolicellen
- 20% interstitium met leyding cellen (maken testosteron)
wat gebeurd er in de tubuli seminifiri (zit in de testis)?
2-5% van ejaculaatvolume, komt dus niet veel vrij
productie van 100 miljoen spermatozoa per testis per dag
spermatozoa bepaalt geslacht: 23x en 23y zaadcellen in ejaculaat
hoelang duurt spermatogenese?
70 dagen waarvan 20 dagen spermiogenese
wat is pathologie classificatie spermatogenese (Johnsenscore)?
normale spermatogenese (John10)
hypospermatogenese (John8-9)
maturation arrest (John 3-7)
serolicell-only (John 1-2)
welke invloed heeft koorts op de spermatogenese?
koorts zorgt voor verhoogde temperatuur waardoor de spermatogenese langer duurt
als je onderzoek doet moet je 70 dagen later opnieuw een bepaling doen wanneer de nieuwe spermatogene begint
wat doen GnRH, LH en FSH?
ze sturen de testis aan
LH stimuleert leydigcellen
FSH stimuleert sertolicellen
feedback op hypothalamus en hypofyse via testosteron vanuit de leydigcellen en inhibine-B vanuit de sertolicellen
wanneer start de spermatogenese?
in de puberteit
wat gebeurt er in de epididymis (de bijbal)?
transport, opslag, rijping spermatozoa
10% van ejaculaatvolume, voornamelijk zaadcellen
toename fertiliserend vermogen
- motiliteit neemt toe van caput (kop) naar caudaal (staart)
- concentratie (in cauda 500-1000 miljoen zaadcellen)
- eiwitten voor binding aan zona pellucida
- stabilisatie DNA
benoem kenmerken prostaat
prostaat zorgt voor PSA. PSA zorgt voor liquefactie (vloeibaar worden van sperma)
in prostaat zitten prostasomen (RNA)
pH < 5
20-30% van ejaculaat volume
noem kenmerken van vesicula seminalis
zorgt voor semenogelin: gelvorming na ejaculatie
bevat fructose als energiebron voor spermatozoa
pH >8
65-75% van ejaculaatvolume
wat zijn testiculaire functietesten?
bloed: LH, FSH, inhibine B, testosteron
semenanalyse
echografie testes (evt ook vesica seminalis en prostaat)
genetisch onderzoek
testis biopt
welke organen zijn betrokken bij ejaculatie?
cauda epididymis
vas deferens
vesicula
prostaat
Urethra prostatica
blaashals
hoe gaat de ejaculatie?
emissie
- sluiten blaashals en sphincter urethrae oiv sympatisch T10-L2
- depositie vloeistof in urethra prostatica (UP)
expulsie
- contractie m. bulbocavernosus, ischiecavernosus en bekkenbodem
- openen sphincter urethrae
waar is depositie van ejaculaat bij coitus?
depositie ejaculaat bij cervix uteri
hoe lang overleven spermatozoa en oocyten?
spermatozoa: 3 dagen
oocyt: 24 uur
welke processen vinden plaats na coitus?
capacitatie: zwemmen van zaadcellen richting eicel
chemoattractie: aantrekken van de zaadcellen door de eicel
acrosoomreactie: versmelten van de zaadcel met de zona pellucida van de eicel
wanneer onderzoek bij infertiliteit?
uitblijven zwangerschap na 1 jaar onbeschermde coitus
15% van de paren geen zwangerschap na 1jaar
in 2e jaar nog 50% kans op natuurlijke zwangerschap, in 3e jaar is dit 15%
50% oorzaak bij de man
wat zijn oorzaken van mannelijke infertilliteit?
testiculaire insufficientie
endocriene afwijkingen
obstructie tractus genitalis
sperma antilichamen
medicatie, milieu, ziekte, stress
varicocele
erectie, ejaculatie of orgasme stoornis
idiopatisch
wat zijn oorzaken van testiculaire insufficientie en wat is het?
testiculaire insufficientie is dat de bal het zaad niet goed aanmaakt en kan komen door
- cryptorchisme
- varicocele
- orchitis (virale boforchitis)
- torsio testis
- kiemcel tumor testis
- cytotoxische therapie (chemo)
- radiotheraoie
- ernstige systeemziekten
- endocriene afwijkingen
- anabole steroiden
- genetische afwijkingen
- idiopatisch
wat is cryptorchisme? noem kenmerken
het niet goed indalen van de testis
verstoorde spermatogenese
indaling afh van INSL-3 en regressie gubernaculum
2-6% bij geboorte, 1% bij 3 maanden komt het voor
60% unilateraal
- dan heeft 50% oligospermie
bij bilateraal heeft 80% oligospermie
30-80% ook epidydimale afwijingen; 8% obstructief
testis atrofie
endocriene dysfunctie
verhoogd risico kiemcel tumor testis
wat is oligospermie?
laag aantal zaadcellen in sperma
wat is torsio testis? noem kenmerken
testis is gedraaid. komt geen bloed meer in de bal
echografisch testisparenchym vascularisatie beoordelen
hoog risico op definitieve testis ischemie
< 6 uur operatieve detorsie (binnen 6 uur opereren)
contralaterale orchidofixatie (testikels worden vastgezet)
wat is varicocele en noem kenmerken
spatader in de bal waardoor de spermatogenese verstoord is
weke testis
hypogonadisme
verstoorde temperatuur regulatie
verhoogde ROS
verhoogde DNA schade spermatozoa
vaker aan linker kant
hoeveel mannen met normospermie heeft varicocele en hoeveel subfertiele mannen ?
7-11% van de mannen met normospermie heeft varicocele
25-40% van de subfertiele mannen
meesten mannen met varicocele hebben normospermie en geen vertiliteitsproblemen
is er na behandeling van varicocele een betere zaadkwaliteit
bij 85% van de mannen een verbetering van de zaadkwaliteit: 45% aanzienlijk
wanneer varicocelectomie?
adolescenten die toenemend falen hebben van testiculaire ontwikkeling bij opeenvolgende klinische beoordeling
wanneer is varicocelectomie wel zinvol bij een klinische varicocele?
bij een man met jonge partner en een infertiliteit sinds >2 jaar met oligospermie en verder een onverklaarde infertiliteit
wanneer varicocelectomie niet effecties?
bij mannen met normospermie, azoospermie (afwezigheid zaadcellen) en mannen met subklinische varicocele
benoem kenmerken hypogonadotroop en hypogonadisme?
LH en FSH verlaagd, testosteron ook
dysfunctie hypofyse voorkwab of hypothalamus
congenitale oorzaken: kallmansyndroom (anosmie, uitvallen reuk), idiopatische hypopituitarisme, verlate puberteit
verworven oorzaken: hypofysaire of hypothalame ziekte (prolactioom, neurochemochromatose, ischemie), iatrogeen (hypofysectomie, GnRH agonist, antiandrogenen, anabolen)
kenmerken hypergonadotroop en hypogonadisme?
LH en FSH verhoogd, testosteron laag
congenitale oorzaken: klinefestelsyndroom (XXY), anorchie (afwezigheid 1/ beide testikels), enzymdefecten androgeen synthese, cryptorchisme
verworven: orchitis (ontsteking tester), torsio testis, bilaterale orchidectomie (verwijdering testes), cytotoxische therapie
noem kenmerken van obstructieve azoospermie
2% oorzaak infertiliteit
10% azoospermia door obstructie
een oorzaak van obstructie in tractus genitalis is congenitale bilaterale agenesie vas deferens. wat is dit?
congenitale bilaterale agenesie vas deferens (CBAVD); congenitale bilaterale afwezigheid van de vas deferens en leidt tot azoospermie
vesicula seminalis en distale deel epidydimis ook niet aangelegd (laag ejaculaat volume en laag pH)
wat zijn andere oorzaken van obstructie in tractus genitalis?
mullerse prostaatcyste
epididymale obstructie (infectie, congenitaal)
iatrogeen (lies of scrotale chirurgie)
hoeveel % van infertiele paren heeft erectieklachten en ejaculatieklachten en wat zijn de oorzaken hiervoor?
5% van infertiele paren heeft erectieklachten en ejaculatieklachten
oorzaken
- neurologisch: MS, DM, dwarslesie
- postoperatief: prostatectomie, retroperitoneale chirurgie
- medicatie: antidepressiva
bij echo scrotum blijkt dat
varicocele bij …% van de mannelijke infertiliteit
testis tumor bij …%
testiculaire microcalcificaties …%
varicocele bij 30% van de mannelijke infertiliteit
testis tumor bij 0,5% van de mannelijke infertiliteit
testiculaire microcalcificaties bij 5%
echo prostaat alleen bij laag volume ejaculaat om prostaatcyste uit te sluiten
wat komt er uit genetisch onderzoek bij een concentratie van onder de 1 miljoen zaadcellen?
chromosoomafwijkingen, mn bij azoospermie
10% azoospermie klinefeltser syndroom 47XXY
15% azoospermie/ extrme OAT heeft deletie AZF-region op Y chromosoom
CBAVD man: man en vrouw onderzoeken op CFTR gen mutatie
wat is pathologie van de tractus genitalis?
oligospermie
azoospermie
aspermie
hypogonadisme
testiculaire kiemceltumor
behandeling infertiliteit man?
leefstijladviezen en voorlichting
- marihuana, anabole steroiden, verhoogde scrotale temperatuurm medicatie, overgewicht
hormonale therapie
varicocelectomie
blaasspoeling of electroejaculatie
chirurgische sperma extractie
geassiseerde voortplanting met zaadcellen (zelf-inseminatie, IUI, IVF, ICSI)
benoem kenmerken hypogonadisme? primair, secundair en therapie
primair: testis dysfunctie (hypergonadotroop hypogonadisme)
- LH en FSH verhoogd, testosteron verlaagd
secundair: hypothalamus of hypofyse disfunctie
- LH en FSH laag en testosteron verlaagd
therapie: testosteron replacement therapie (THT), huidgel of injectie
therapie bij kinderwens: pregnyl (LH) evt gecombineerd met puregon (FSH)
noem oorzaken aspermie (droog orgasme)
anorgasme
- psychogeen/ neurogeen
retrograde ejaculatie (esjaculaat komt niet naar buiten maar in blaas)
- neurogeen/ iatrogeen
anejaculatie (geen zaadlozing)
- psychogeen / iatrogeen
- bv dwarslesie, bekken of retroperitoneale chirurgie, prostaatchirurgie, MS, DM, medicatie
welke soorten azoospermie?
pre-testiculair: hypothalamus- hypofysen falen, supressie HHG as
- kalmann syndroom, hypofyse, anabole steroide gebruik, verhoogd oestrogeen, adipeus weefsel
testiculair: spermatogeen falen (non obstructieve azoospermie)
- testiculaire dysgenesie, cryptorchidisme, klinefeltsersyndroom, bof orchitis, radiotherapie, chemotherapie
post- testiculair: obstructie rete testis, epididymis, vas deferens of ductus ejaculatorius (obstructieve azoospermie)
- vasectomie, iatrogeen, post infectieus, congenitaal bilateraal angenesis van vas deferens (CBAVD)
therapie pre testiculaire azoospermie?
r-HCG (recombinant human chorionic gonadotropin) plus recombinant FSH (rFSH)
therapie testiculaire azoospermie?
testiculaire sperma extractie (TESE)
- sperm retrieval rate (SSR) 50-6-%
= percentage succesvol verkregen sperma
therapie post testiculaire azoospermie?
microchirurgische vasovasostomie vasoepididymostomie
percutane sperma aspiratie , microchirurgische epidymale sperma anspiration (MESA) of TESE
sperm retrieval rate (SRR) 100%
kenmerken vasovasostomie
zaadleiders worden weer aan elkaar gemaakt
- 10% mannen gesteriliseerd
- 10% later spijt
- 2-3% herstel operatie
kans zwangerschap omgekeerd evenredig met obstructie interval
kans spontane zwangerschap <50% als >8 jaar sinds vasectomie
wat is prevalentie van een testiculaire kiemcel tumor?
populatie risico 0,01%
piekincidentie 30 jaar
risicofactoren kiemceltumor?
familiair: vader, broer
contralaterale kiemceltumor testis
cryptorchisme
testis atrofie
afwijkende semenanalyse
NOA
geografie
Ras
wat is germ cell neoplasia in situ (GCNIS)?
voorstadium testiculaire tumor
wat is therapie testiculaire kiemcel tumor?
mannen 20-40 jaar
zeer goede prognose
80% stadium 1: 20% hiervan met occulte metastasen
orchidectomie
RT: alleen seminoom radiosensitief
chemotherapie: als metastasen
retroperitoneale lymfklier dissectie (RPLND) als lymfkliermetastasen persisteren ondanks chemotherapie
wat is effect van chemo op testisparenchym
tast volgende onderdelen aan
- leydigcellen
- sertoli cellen
- spermatogonia
indicatie cryopreservatie van zaadcellen? (invriezen zaadcellen)
voor chemo of RT
voor chirurgie testis, kleine bekken of cerebrum
voor teratogene medicatie
bij fertiliteitschirurgie
andere (toekomstige) indicaties
