2.4 vruchtbaarheidsproblemen: genetische aspecten

Question 1

wat is familie anamnese bij vruchtbaarheidsproblemen?

Answer 1

relatie tot paar met kinderwens
- graden van verwantschap

ongewenste kinderloosheid

aangeboren afwijkingen of ontwikkelingsachterstanden (MR)

miskramen/ IUVDs (intra-uteriene vruchtdood)
- zwangerschapsduur
- obductie >16 weken

consanguiniteit

Question 2

genetische oorzaken van sub/ infertiliteit kan onderverdeeld worden in…

Answer 2

• mannelijke oorzaken
• vrouwelijke oorzaken
• chromosomale oorzaken
  (numeriek, structureel)
• submicroscopische (SNIP) en monogene oorzaken

Question 3

noem voorbeelden van chromosomale afwijkingen die de oorzaak kunnen zijn van sub-/infertiliteit

Answer 3

geslachtschromosomale afwijkingen
- klinefeltersyndroom (47, XXY)
- turner syndroom (45,X)

structurele afwijkingen
- reciproke translocaties
- robertsoniaanse translocaties
- inversies, deleties

Question 4

noem kenmerken klinefelter syndroom

Answer 4

incidentie: 1 op 1000
47, XXY

het komt voor als mozaïek (47XXY;46XY)
(er zijn cellen met 47XXY en cellen met 46XY, daardoor komt de aandoening minder tot uiting)

Question 5

tijdstip van diagnose bij klinefeltersyndroom varieert. benoem

Answer 5

tijdstip diagnose varieert:
- prenataal gebeurd dit bij vruchtwateronderzoek, vlok (niet NIPT)
- kinderleeftijd: door lange lengte/ bouw
- puberteit: vertraagde pubertijdsontwikkeling
- volwassen: gynaecomastie of hypogonadisme
- fertiliteitsproblemen (azoospermie)

Question 6

wat zijn kenmerken kan kinefeltersyndroom?

Answer 6

lange ledematen
slechte baardgroei
gynaecomastie
osteoporose
testiculaire atrofie
lichtelijke vrouwelikke bouw

Question 7

wat is incidentie turner syndroom?

Answer 7

1 op de 2000-5000

45,X

komt ook mozaïek voor (45x, 46xx)

Question 8

kenmerken turner syndroom?

Answer 8

perifeer lymfoedeem bij geboorte
gepigmenteerde naevi
cubitus valgus
lage posterieure haargrens
co-arcatie van de aorta
brede borstkas
afwijkende tepels

Question 9

tijdstip diagnose bij turner varieert, benoem

Answer 9

prenataal: vruchtwateronderzoek, vlok, niet NIPT

postpartum: oedeem hand en voetruggen, dysmorfieën, hart- en nierafwijkingen

kinderleeftijd: kleine lengte

puberteit: uitblijven puberteitsontwikkeling

gonadale dysgenesie (streak ovaries)

Question 10

wat zijn reciproke translocaties?

Answer 10

homologe chromosomen wisselen stukken uit= crossing over/ recombinatie. een normaal proces

reciproke translocatie is een abnormaal proces:
niet homologe chromosomen wisselen stukken uit
- kan leiden tot multipele handicaps, (vroege) miskraam, verminderde vruchtbaarheid

Question 11

wat zijn robertsoniaanse translocaties?

Answer 11

er zit een heel chromosoom vast aan een ander chromosoom

kan alleen plaatsvinden bij chromosomen 13,14,15.21.22 want dit zijn acrocentrische chromosomen waarbij het centromeer aan het uiteinde zitn

Question 12

noem een voorbeeld van een aandoening wat ontstaat is door een robertsoniaanse translocatie?

Answer 12

trisomie 21, erfelijke syndroom van down

op een van de chromosomen 14 zit een extra chromosoom 21

Question 13

bij hoeveel % van de subfertiele mannen wordt een chromosoom afwijking gevonden?

Answer 13

5-7%

vaker bij azoospermie dan bij oligospermie

azoospermie vooral bij numerieke chromosoomafwijkingen

oligospermie vaker bij structurele chromosoomafwijkingen

Question 14

noem mannelijke oorzaken van sub-/infertiliteit

Answer 14

Y deleties
CBAVD/ Cystic Fibrosis
dystrophia myotonica
kalmann syndroom
SRY gendefect
partieel androgeen ongevoeligheid

Question 15

noem vrouwelijke oorzaken van sub-/infertiliteit

Answer 15

fragiele X syndroom

SRY gendefect

enzymdeficientie steroidsynthese (AGS)

compleet androgeenongevoeligheid (AOS/ XY female)

Question 16

noem kenmerken Y deleties?

Answer 16

1:2000- 3000 mannen

10-15% mannen met azoospermie of ernstige oligospermie

meest frequent AZFc

genen betrokken bij de spermatogenese

transmissie naar zonen zeldzaam, tenzij door ICSI

Question 17

noem kenmerken CF?

Answer 17

autosomaal recessief overervend

incidentie 1/3600

dragerschapsfrequentie 1/30

Question 18

kenmerken congenitale bilaterale afwezigheid vas deferens (CBAVD)

Answer 18

bij 1-2% van de infertiele mannen

bij 6-10% van de mannen met een obstructieve azoospermie

bij 85% en of twee CFTR mutaties aantoonbaar (CFTR mutaties zijn ook bij CF aanwezig)

bij >95% van de CF mannen

bij een variant vorm van CF–> wel CBAVD/ geen typische CF verschijnselen

Question 19

therapie CBAVD

Answer 19

bij kinderwens:
- ICSI met chirurgisch verkregen zaadcellen
- partner testen op CF dragerschap

indien geen CF mutaties: echo nieren ivm combinatie nieragenesie

Question 20

noem kenmerken dystrophia mytonica (DM)

Answer 20

myotone dystrofie/ ziekte van steinert

incidentie: 1 op 8000

autosomaal dominant met anticipatue

mutatie DMPK-gen op chr 19, CTG-repeat

mannen
- kans op testisatrofie

vrouwen
- placentra previa, liggingsafwijkingen, weeenzwakte, atone nabloedingen
- foetus: polyhydramnion, prematuriteit, hypotonie, neonataal overlijden

Question 21

wat is anticipatie?

Answer 21

toename in ernst in de volgende generaties

(is het geval bij DM)

Question 22

noem kenmerken kallmann syndroom

Answer 22

mannen 1:8000/ vrouwen 1: 40.000

autosomaal dominant of X-linked recessief (KAL-1 gen)

hypogonadotroop en hypogonadisme

anosmie (niet kunnen ruiken)

Question 23

wat is fragiele X syndroom?

Answer 23

X linked dominante afwijking

CGG repeats
- <55 normaal
- 55-200 premutatie–> FXTAS (fragiele x associated tremor/ ataxia)/ POI (primaire ovarium insuff) in vrouwen
- >200 volle mutaties

meest voorkomende vorm van erfelijke verstandelijke handicap bij mannen

Question 24

wat zijn symptomen van FXS?

Answer 24

lang gelaat
grote oren
afstaande oren
smal hoog gehemelte
brede onderkaak
scheelzien of loensen
overstrekbare gewrichten
platvoeten
vergrote testikels
kippeborst

Question 25

wat veroorzaakt FXS bij mannen en vrouwen?

Answer 25

mentale retardatie bij aangedane mannen
- autisme en soms epilsepsie

milde mentale retardatie bij aangedande vrouwen
- 30-50% geen klachten
- 50-70% in meer of mindere mate klachten

Question 26

waar zit de aandoening bij FXS?

Answer 26

op FMR1 gen op Xq27.3

Question 27

noem kenmerken SRY mutaties/ deleties (Swyer syndroom)

Answer 27

incidentie: 1:30.000

15-20% van de XY-females

streak gonads
- wel uterus en eileiders
- verhoogd risico kanker
- Rx hormoonbehandeling in de puberteit voor ontwikkeling menstruatie en secundaire geslachtskenmerken

de novo/ geerfd van een vader met een mozaiek

Question 28

noem kenmerken 46XX SRY-positief testiculair feminisatie syndroom

Answer 28

incidentie 1:20.000

80% van de XX males

im principe de novo

Question 29

wat is fenotype van 46XX SRY positief testiculair feminisatie syndroom?

Answer 29

azoospermie

klein testesvolume, cryptorchidisme, hypospadie

soms ambigu genitaal

Rx testosteron voor ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken

korte gestalte