2.4 vruchtbaarheidsproblemen: genetische aspecten Flashcards
wat is familie anamnese bij vruchtbaarheidsproblemen?
relatie tot paar met kinderwens
- graden van verwantschap
ongewenste kinderloosheid
aangeboren afwijkingen of ontwikkelingsachterstanden (MR)
miskramen/ IUVDs (intra-uteriene vruchtdood)
- zwangerschapsduur
- obductie >16 weken
consanguiniteit
genetische oorzaken van sub/ infertiliteit kan onderverdeeld worden in…
- mannelijke oorzaken
- vrouwelijke oorzaken
- chromosomale oorzaken
(numeriek, structureel) - submicroscopische (SNIP) en monogene oorzaken
noem voorbeelden van chromosomale afwijkingen die de oorzaak kunnen zijn van sub-/infertiliteit
geslachtschromosomale afwijkingen
- klinefeltersyndroom (47, XXY)
- turner syndroom (45,X)
structurele afwijkingen
- reciproke translocaties
- robertsoniaanse translocaties
- inversies, deleties
noem kenmerken klinefelter syndroom
incidentie: 1 op 1000
47, XXY
het komt voor als mozaïek (47XXY;46XY)
(er zijn cellen met 47XXY en cellen met 46XY, daardoor komt de aandoening minder tot uiting)
tijdstip van diagnose bij klinefeltersyndroom varieert. benoem
tijdstip diagnose varieert:
- prenataal gebeurd dit bij vruchtwateronderzoek, vlok (niet NIPT)
- kinderleeftijd: door lange lengte/ bouw
- puberteit: vertraagde pubertijdsontwikkeling
- volwassen: gynaecomastie of hypogonadisme
- fertiliteitsproblemen (azoospermie)
wat zijn kenmerken kan kinefeltersyndroom?
lange ledematen
slechte baardgroei
gynaecomastie
osteoporose
testiculaire atrofie
lichtelijke vrouwelikke bouw
wat is incidentie turner syndroom?
1 op de 2000-5000
45,X
komt ook mozaïek voor (45x, 46xx)
kenmerken turner syndroom?
perifeer lymfoedeem bij geboorte
gepigmenteerde naevi
cubitus valgus
lage posterieure haargrens
co-arcatie van de aorta
brede borstkas
afwijkende tepels
tijdstip diagnose bij turner varieert, benoem
prenataal: vruchtwateronderzoek, vlok, niet NIPT
postpartum: oedeem hand en voetruggen, dysmorfieën, hart- en nierafwijkingen
kinderleeftijd: kleine lengte
puberteit: uitblijven puberteitsontwikkeling
gonadale dysgenesie (streak ovaries)
wat zijn reciproke translocaties?
homologe chromosomen wisselen stukken uit= crossing over/ recombinatie. een normaal proces
reciproke translocatie is een abnormaal proces:
niet homologe chromosomen wisselen stukken uit
- kan leiden tot multipele handicaps, (vroege) miskraam, verminderde vruchtbaarheid
wat zijn robertsoniaanse translocaties?
er zit een heel chromosoom vast aan een ander chromosoom
kan alleen plaatsvinden bij chromosomen 13,14,15.21.22 want dit zijn acrocentrische chromosomen waarbij het centromeer aan het uiteinde zitn
noem een voorbeeld van een aandoening wat ontstaat is door een robertsoniaanse translocatie?
trisomie 21, erfelijke syndroom van down
op een van de chromosomen 14 zit een extra chromosoom 21
bij hoeveel % van de subfertiele mannen wordt een chromosoom afwijking gevonden?
5-7%
vaker bij azoospermie dan bij oligospermie
azoospermie vooral bij numerieke chromosoomafwijkingen
oligospermie vaker bij structurele chromosoomafwijkingen
noem mannelijke oorzaken van sub-/infertiliteit
Y deleties
CBAVD/ Cystic Fibrosis
dystrophia myotonica
kalmann syndroom
SRY gendefect
partieel androgeen ongevoeligheid
noem vrouwelijke oorzaken van sub-/infertiliteit
fragiele X syndroom
SRY gendefect
enzymdeficientie steroidsynthese (AGS)
compleet androgeenongevoeligheid (AOS/ XY female)
noem kenmerken Y deleties?
1:2000- 3000 mannen
10-15% mannen met azoospermie of ernstige oligospermie
meest frequent AZFc
genen betrokken bij de spermatogenese
transmissie naar zonen zeldzaam, tenzij door ICSI
noem kenmerken CF?
autosomaal recessief overervend
incidentie 1/3600
dragerschapsfrequentie 1/30
kenmerken congenitale bilaterale afwezigheid vas deferens (CBAVD)
bij 1-2% van de infertiele mannen
bij 6-10% van de mannen met een obstructieve azoospermie
bij 85% en of twee CFTR mutaties aantoonbaar (CFTR mutaties zijn ook bij CF aanwezig)
bij >95% van de CF mannen
bij een variant vorm van CF–> wel CBAVD/ geen typische CF verschijnselen
therapie CBAVD
bij kinderwens:
- ICSI met chirurgisch verkregen zaadcellen
- partner testen op CF dragerschap
indien geen CF mutaties: echo nieren ivm combinatie nieragenesie
noem kenmerken dystrophia mytonica (DM)
myotone dystrofie/ ziekte van steinert
incidentie: 1 op 8000
autosomaal dominant met anticipatue
mutatie DMPK-gen op chr 19, CTG-repeat
mannen
- kans op testisatrofie
vrouwen
- placentra previa, liggingsafwijkingen, weeenzwakte, atone nabloedingen
- foetus: polyhydramnion, prematuriteit, hypotonie, neonataal overlijden
wat is anticipatie?
toename in ernst in de volgende generaties
(is het geval bij DM)
noem kenmerken kallmann syndroom
mannen 1:8000/ vrouwen 1: 40.000
autosomaal dominant of X-linked recessief (KAL-1 gen)
hypogonadotroop en hypogonadisme
anosmie (niet kunnen ruiken)
wat is fragiele X syndroom?
X linked dominante afwijking
CGG repeats
- <55 normaal
- 55-200 premutatie–> FXTAS (fragiele x associated tremor/ ataxia)/ POI (primaire ovarium insuff) in vrouwen
- >200 volle mutaties
meest voorkomende vorm van erfelijke verstandelijke handicap bij mannen
wat zijn symptomen van FXS?
lang gelaat
grote oren
afstaande oren
smal hoog gehemelte
brede onderkaak
scheelzien of loensen
overstrekbare gewrichten
platvoeten
vergrote testikels
kippeborst
