1.2 menstruele cyclus en cyclusstoornissen

Question 1

wat is oligo menorroe?

Answer 1

onregelmatige en minder frequente menstruaties

Question 2

wat is amenorroe?

Answer 2

afwezigheid van menstruaties (> 4mnd)

Question 3

wat is menorrhagie?

Answer 3

regelmatige maar langdurige en overvloedige menses tot Hb ondermijnend (ook wel: hevig menstrueel bloedverlies)

Question 4

wat is metrorrhagie?

Answer 4

geen cycluspatroon herkenbaar

Question 5

wat is anovulatie?

Answer 5

cyclus zonder ovulatie

Question 6

wat is dysmenorrhoea?

Answer 6

pijnlijke menstruaties

Question 7

wat is menarche?

Answer 7

eerste menstruele bloeding ooit

Question 8

wat is een normale menstruatiecyclus?

Answer 8

normale menstruatiecyclus duurt 25-35 dagen

menses (bloedverlies uit vagina): max 80-120 ml bloed met een duur van 3-6 dagen

Question 9

wat is endocriene besturing cyclus?

Answer 9

hypothalamus produceert GnRH (gonadotropin releasing hormone).

GnRH stimuleert LH (luteïniserend hormoon) en FSH (Follikel stimulerend hormoon) afgifte in de hypofyse.

FSH zorgt voor de groei van de follikels.
Granulosacellen van de follikels geven oestrogeen af.
Oestrogeen kan via negatieve feedback de FSH afgifte remmen

de LH piek zorgt dat de follikel kan ovuleren

Question 10

oestrogeen, geproduceert door de granulosacellen uit de follikel, zorgt voor de remming van de afgifte van FSH. waar is dit goed voor?

Answer 10

zodat er 1 follikel per cyclus groeit en niet meerdere follikels in 1x groeien

Question 11

wat gebeurd er bij de ovulatie?

Answer 11

er vindt een eisprong plaats waarna de oocyt (eicel) richting de eileiders gaat

het overgebleven follikel (waar de eicel voorheen in zat) is het corpus luteum.
Corpus luteum heeft LH nodig om progesteron te produceren.

Question 12

wat doet progesteron?

Answer 12

zorgt voor de opbouw van het endometrium (slijmvlies)

en remt de LH afgifte (negatieve feedback) waardoor er niet teveel progesteron wordt aangemaakt en zorgt ook voor het remmen van FSH door negatieve feedback

Question 13

wat gebeurd er als door de negatieve feedback door LH het progesteron daalt?

Answer 13

als progesteron daalt doordat er geen bevruchting plaatsvindt en het corpus luteum ten gronde gaat, wordt het slijmvlies in de baarmoeder afgebroken en vindt menstruatie plaats

Question 14

hoe dik kan endometrium worden?

Answer 14

tot 12 mm dik

Question 15

wat gebeurd er met endometrium en progesteron als er wel bevruchting plaatsvindt?

Answer 15

progesteron blijft hoog en het endometrium blijft in tact

Question 16

wat gebeurd er met oestrogeen en progesteron bij menstruatie?

Answer 16

oestrogeen en progesteron blijven laag waardoor de FSH en LH productie weer op gang komt en de nieuwe cyclus kan beginnen

Question 17

wat is de essentiele gebeurtenis tijdens de cyclus? waar is het eigenlijk allemaal om bedoeld?

Answer 17

de ovulatie

Question 18

hoe kan je de ovulatie testen?

Answer 18

de LH piek meten
- is niet altijd zeker of er na de LH piek ook daadwerkelijk een ovulatie komt

progesteron meten.
- dit komt uit de copus luteum (het overblijfsel van de follikel na de ovulatie)
- dan weet je zeker dat er een ovulatie is geweest

Question 19

wat zijn oorzaken van oligo/ amenorroe?

Answer 19

7% uterien (baarmoeder)
11% ovarieel (eierstok)
5% hypothalaam
75% endocriene disbalans

Question 20

hoe doe je cyclus anamnese (diagnostiek cyclusstoornissen)?

Answer 20

uitsluiten zwangerschap

regelmaat (tijd tussen begin menses en 1e dag volgende menses in dagen/ weken. altijd zo geweest?)

bij oligomenorroe of amenorroe: zijn er toch cyclische veranderingen merkbaar (mastodynie =pijnlijke borsten, stemmingsschommelingen, afscheiding mid-cyclisch)

Question 21

wanneer doe je onderzoek bij amenorroe?

Answer 21

secundaire amenorroe (opeens niet ongesteld maar wel menarche gehad):
- na 3-4 maanden aanleiding voor verder onderzoek

primaire amenorroe
- uitblijven menarche na 14e jaar bij AFWEZIGHEID van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken
- uitblijven menarche na 16e jaar bij AANWEZIGHEID van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken

Question 22

diagnostiek cyclussstoornissen: anamnese
benoem

Answer 22

leeftijd

cyclus anamnese

puberteit en ontwikkeling (menarche, tanner stadia)

lichaamsgewicht (veranderingen)

stress en exercise

hirsutisme/ huidafwijkingen (hyperandogenisme)

medicatie, chronische ziekte, schildklierlijden, galactorroe, hoofdpijn, visusklachten

familie anamnese

Question 23

LO bij diagnostiek cyclusstoornissen

Answer 23

anatomie en aanleg (gyneacologisch onderzoek, echoscopie genitalia interna)

ontwikkeling en leeftijd

lichaamsgewicht

hirsutisme/ huidafwijkingen

Question 24

wat is de WHO classificatie van anovulatie?

Answer 24

WHO I:
- FSH en LH: laag
- estradiol (oestrogeen): laag
- probleem bij hypofyse
- 10%

WHO II:
- FSH en LH: normaal
- oestradiol: normaal
- 80%
- probleem onduidelijk

WHO III
- FSH en LH: hoog
- oestradiol: laag
- probleem eierstokken
- 10%

Question 25

wat moet je altijd uitsluiten bij anovulatie?

Answer 25

hyperprolactinemie
hypo/hyper thyroidisme
cushing’s syndroom
androgeen secreting neoplasma

hyperprolactinemie is veel voorkomende oorzaak van anovulatie en amenorrhoe. schildklierafwijkingen hebben geen groot aandeel maar zijn makkelijk op te sporen en te behandelen. herstel van deze 2 leidt vrijwel altijd tot cyclysherstel en ovulatie

Question 26

benoem kenmerken hyperprolactinaemie?

Answer 26

in 5-30% de oorzaak van oligo-amenorrhoe

op zichzelf heeft het geen gezondheidsrisico

oorzaak is in 75-90% een microadenoom (benigne)
kan ook macro adenoom zijn met serieuze consequenties

DUS: serum prolactine altijd bepalen bij cyclusstoornis

Question 27

dus wat moet je altijd meten bij cyclysstoornis?

Answer 27

FSH
LH
oestradiol
prolactine

op indicatie: androgenen, steroiden, SHGB, TSH/ FT4

Question 28

hoe presenteren patienten met WHO I zich?

Answer 28

FSH en LH laag, oestrodiol laag

amenorroe (meestal secundair, kan ook primair)

Question 29

wat zijn mogelijke oorzakelijke factoren van WHO I?

Answer 29

hypothalamus aanleg/ anatomisch
- trauma, tumor, kallmann syndroom (kom je niet in de puberteit)

hypothalame functiestoornis
- idiopatisch, stressm eetstoornissen, extreme fysieke belasting, gewichtsreductie

hypofyse functiestoornis
- aanleg, tumor

Question 30

wat zijn short term en long term gevolgen van WHO I?

Answer 30

short term gevolgen: infertiliteit/ anovulatie

long term gevolgen: osteoporose, cardiovasculaire complicaties

Question 31

behandelingen voor WHO I?

Answer 31

cyclusherstel (OAC= orale anticonceptie of HST= hormoonsubstitutie)
- zorgt ook voor preventie osteoporose en cardiovasculaire complicaties

stress en eetstoonis: psychiater, psycholoog

fertiliteit: herstel ovulatie met GnRH of gonadotrofines

Question 32

hoe presenteert iemand met WHO II zich?

Answer 32

normoestrogeen en normogonadotroop

oligo- of amenorrhoe
overgewicht
hyperandrogenisme: hirsutisme, acne, virilisatie (= vermannelijking)
polycysteus ovarium syndroom (PCOS)

Question 33

wat zijn oorzakelijke factoren van WHO II?

Answer 33

multifactorieel
familiair, genetisch

Question 34

short term en long term gevolgen WHO II?

Answer 34

short term: subfertiliteit/ anovulatie, hyperandrogenisme

long term: type 2 diabetes, endometrium carcinoom, cardiovasculaire aandoeningen, depressiviteit

Question 35

behandeling WHO II?

Answer 35

overgewicht reduceren
- preventie DM: hart- en vaatziekten

cyclus herstel (OAC)
- vermindering hirsutisme
- preventie endometriumcarcinoom

herstel fertiliteit: ovulatie inductie middels gonadotrofinen, oestradiol-receptor modulatie

Question 36

hoe presenteert iemand met WHO III zich?

Answer 36

hypo-oestrogeen (oestradiol) en hypergonadotroop (LH, FSH)

amenorrhoe

Question 37

oorzakelijke factoren WHO III?

Answer 37

natuurlijke veroudering

turner syndroom (vrouw 1 x chromosoom te weinig, zorgt voor onderontwikkeling eierstokken)

iatrogeen (effect van bestraling, chemotherapie)

Question 38

short term en long term gevolgen WHO III?

Answer 38

short term: infertiliteit/ anovulatie

long term: osteoporose, bijnierinsufficientie (autoimmuun polyglandulair syndroom), cardiovasculaire complicaties

Question 39

behandeling WHO III?

Answer 39

herstel cyclus met HST, evt OAC
- preventie osteoporose: mn in jonge vrouwen die nog geen peak bone density hebben

beperk osteoporose met: oestradiol, biphosphonaat, life style

fertiliteit herstel: IVF, eiceldonatie

Question 40

geef samenvatting plaatje menstruatiecyclus/ leg uit hoe die gaat

Answer 40

FSH–>follikelgroei–>E2–>neg feedback–>FSH daalt–> selectie dominante follikek–>maturatie follikel–> hogere productie E2–>positieve feedback–>LH piek–>ovulatie–>CL–>LH gestimuleerde P–>differentiatie endometrium–>optimaliseren innesteling–> neg feedback door P–>dalende LH–>CL ten gronde (luteolysis)–> dalende P–>wegvallen neg feedback+ afbraak endometrium–> stijgende FSH–> menstruatie+ recruitment van follikel–> nieuwe cyclus