HC 1.7: Innate immuniteit - herkenning Flashcards
1
Q
Herkenning innate
A
- Humorale receptoren (eiwitten/receptoren in weefselvloeistof of serum)
- Cellulaire receptoren (celtypen, welke soort receptoren, initiatierespons)
2
Q
Cellulaire receptoren
A
- Gebonden op het plasmamembraan of op intracellulaire membranen zoals endosoom
- Los in cytosol
3
Q
Humorale receptoren
A
- Vrij in bloed
- Eiwitten in weefselvloeistof en serum
- Complement (C3, C1q)
- Pentraxines (CRP, PTX3, SAP)
- Collectines (MBL, SP-A, SP-D)
- Ficolines (FCN-1, -2, -3)
4
Q
Receptoren ander woord
A
Sensoren
5
Q
Complementeiwitten
A
- Kunnen o.a. binden aan bacteriën om ze te doden of te lyseren
- Kunnen ervoor zorgen dat een bacterie wordt opgeruimd
6
Q
Pentraxines, collectines, ficolines
A
- Surfactant-eiwitten
- CRP in serum -> marker voor ontstekingen
- Structureel en functioneel verwant
- Moleculen activeren zelf de complementcascade en werken als opsonine
- Eigenlijk humorale innate antibodies (maar geen echte antistoffen)
7
Q
Opsonine
A
- Aanpassing van lichaamsvreemd organisme zodat het gefagocyteerd kan worden
- Markeert immuun opruiming
- Als opsonine aan een beschadigde cel of micro-organisme bindt, stimuleert dit de fagocytose door macrofagen
- C3 plakt op oppervlak bacterie
- Complement hoeft de bacterie zelf niet te herkennen, maar bindt er wel aan om het op te nemen
- Macrofagen hebben universele receptoren en binden aan het complement dat gebonden is aan de bacterie
8
Q
Cellulaire receptoren
A
- Kunnen voorkomen op het membraan van cellen of in cytosol
- Aanwezig zijn op veel verschillende cellen: macrofagen, granulocyten, DC, parenchymcellen, mestcellen, NK-cellen, leuko’s, endotheelcellen en neuronen
- Cellen verschillen sterk in diversiteit van receptoren en responsen
9
Q
Prototype responsieve cel
A
- Macrofaag
- Zit in alle weefsels en organen in verschillende vormen en maten
- Sentinel cell (poortwachter), die schade herkent en een ontstekingsreactie in gang zet
10
Q
3 typen cellulaire receptoren voor innate herkenning
A
- Opsonine receptoren
- (Microbe) ligand receptoren
- Supplementaire receptoren
11
Q
Opsonine receptoren
A
- Universele receptoren waarmee een fagocyt innate antibodies of gewone antibodies kan herkennen
- Herkennen Ig en complement
- Zorgt voor fagocytose dus het naar binnen halen van partikels = endocytose
- Fc-receptoren of complementreceptoren
- Signalerende rol
12
Q
(Microbe) ligand receptoren
A
- Herkennen en binden direct micro-organismen op een molecuul
- Zorgt voor fagocytose van partikels
- Signalerende functie
- Scavenger receptoren of C-type lectine receptoren
13
Q
Supplementaire receptoren
A
- Zorgen voor activatie van andere cellen en niet zozeer herkenning
- Alleen signalerende rol
- Toll-like receptoren (membraan)
- NOD-like receptoren (cytosol)
- RIG-1-like receptoren (cytosol)
- DNA-sensing receptoren (cytosol)
14
Q
Fc-receptoren
A
- Detecteren Fc-staart (constante deel) van Ig
- Vooral IgG, maar ook IgE en IgA
- Per Ig is er een ander type Fc-receptor
- Alle Ig kunnen herkend worden
- Meeste werken activerend als ze een ligand binden
- Maar een enkele die inhiberend werkt (FcyRII)
- Binden alleen immuuncomplexen met een relatief lage affiniteit
- Er zijn er maar 2 die met hoge affiniteit antigenen binden (FcyRI en FCeRI), betekent dat deze receptoren ook Ig binden zonder dat deze aan een antigeen zijn gebonden
15
Q
Neonatale Fc-receptor (FcRn)
A
- Betrokken bij het shuttelen van Ig van maternale naar foetale bloed
- Receptor zit vooral in endotheelcellen
- Lange halfwaardetijd
- Foetus krijgt IgG van moeder
16
Q
Poly-Ig-receptor
A
Zorgt voor transport van IgA in darm
17
Q
Drie functionele groepen van complement receptoren
A
- CR1, CR3, CR4 spelen een rol bij het stimuleren van de fagocytose (opsonine functie)
- CR2 zorgt samen met Ig voor activatie B-lymfocyten
- CR3 en CR4 zijn ook integrines en binden daarom ook aan extracellulaire matrixcomponenten
18
Q
PRR (pattern recognition receptors_
A
- Herkennen bepaald patroon van ziekteverwekker
- Zitten op cellen van afweer
- Geldt voor cellulaire receptoren (microbe-) ligand receptoren en supplementaire receptoren
19
Q
PAMP (pathogen associated molecular pattern)
A
Patronen, antigenen of moleculen van een ziekteverwekker die herkend kunnen worden
20
Q
Membraangebonden
A
- TLR
- C-type lectines
- Scavenger receptoren
21
Q
In cytosol
A
- NOD-like receptoren
- RIG-L receptoren
- DNA-sensing receptoren
22
Q
Scavenger receptoren (opruim receptoren)
A
- Receptoren op het oppervlak, onderverdeeld in 12 verschillende klassen
- Functie als bindend molecuul
- Heel scala aan pathogenen, vooral negatief geladen polymeren
- Herkennen lichaamseigen stoffen waaronder lipoproteïnen, naïeve proteïnen, gemodificeerde proteïnen en dode cellen/celdebris
23
Q
C-type lectine receptoren
A
- Herkennen glycanen
- Betrokken bij endocytose
- Kunnen zowel activeren (ITAM-motief) als inhiberen (ITIM-motief)
- Erg verschillend
- Signalerende functie
24
Q
Twee manieren van endocytose door fagocyt
A
- Ritssluiting
- Ruffles
25
Ritssluiting
- Meest voorkomend
- Partikel bindt aan oppervlak van fagocyt waarna fagocyt ritsend om het partikel heel sluit en dit partikel naar binnen haalt
- Specifke
- Fc-receptor
26
Ruffles
- Fagocyt haalt een stuk extracellulair materiaal naar binnen door er een arm/flap om te slaan
- Heel aspecifiek
27
TLR
- Zorgen niet voor fagocytose, maar juist voor signalering en daarmee activatie van de cellen
- Veel verschillende varianten met ieder hun eigen specificiteit
- Zowel op buitenmembraan als membranen van endosomen
- Receptoren op membraan van endosoom herkennen vooral nucleïnzuren zoals DNA en RNA
- Activatie verloopt via adaptormoleculen waardoor signaleringscascade begint
- Leidt tot transcriptiefactor-activatie
- Zorgt ervoor dat er ontstekingsmoleculen gemaakt worden
28
NOD-like receptoren
- In cytosol
- Signaleren intracellulaire infectie, gunstig voor alle celtypen
- Ingeschakeld door allerlei bacteriën, kunnen ook reageren op lichaamseigen componenten
- Zitten in cytoplasma, in inactieve vorm
29
Exogene prikkels die leiden tot activatie van cytoplasmareceptoren
- Bacterie celwand fragmenten: MDP, DAP
- Bacteriële toxines, flagelline
- Virussen
- RNA, DNA
30
Endogene prikkelen die leiden tot activatie van cytoplasmareceptoren
- K-efflux
- Reactief zuurstof (ROS)
- Lysosomale membraan disruptie
- Extracellulair ATP
- (Fagocytose van) kristallen: cholesterol (atherosclerose), amyloïd (alzheimer, DM2), urinezuur (jicht)
31
Proces als bacteriële liganden binden aan NOD-eiwitten
- RIPK2 aangetrokken
- RIPK2 activeert TAK1
- Activatie NF-xB
- NF-xB leidt tot uitscheiding pro-inflammatoire cytokines en chemokines zoals IL-1, IL-6 en TNF-a
32
Belangrijke cytokine
- IL-1B
- Wordt in provorm gemaakt (IL-transcriptie) door cascade reactie van macrofaag
- Bij aanwezigheid van bepaalde signalen wordt het inflammasoom complex gevormd
- Activeert caspase-1 enzym
- Provorm IL-1B wordt opgezet in actieve vorm
33
Atherosclerose
- Cholesterolkristallen aanwezig
- Zorgen voor activatie NLRP3 inflammasoom
- Lokale ontsteking
34
NK-cel
- 2 receptoren die bepalen of de cel geactiveerd wordt of niet
- Inhiberende receptor (HLA1) en activerende receptor
- Als ligand bindt op activerende receptor (en geen ligand op inhiberende receptor) wordt NK-cel geactiveerd
- Stoffen als perforine en granzymen worden uitgescheiden waardoor de doelcel in apotose gaat
35
Interferon-gamma (IFN-y)
- Essentieel in de vroege respons van de infectie
- Met de afgifte van IFN-y stimuleren NK-cellen de macrofagen
- Andersom kunnen NK-cellen wederzijds gestimuleerd worden via IL-12 wat macrofagen uitscheiden
