2.7 Metabole botziekten Flashcards
kenmerken van het skelet
15% van het totale lichaamsgewicht
droog skelet (water en vet verwijderd) 10% van het totale gewicht
- 65-70% mineralen (38% calcium, 18% fosfaat, ratio 2;1 vrij constand)
- 30-35% droog organisch
functies van het skelet
Mechanische functie
- Aanhechtingsplaats voor spieren en houding
Beschermende functie
- Beschermt vitale organen en huisvest beenmerg
Metabole functie
- Reservoir mineralen
- Calcium
- Fosfaat
Hormoonproducerend
wat is het belang van calcium
prikkelgeleiding
spiercontractie
immune response
bloedstolling
wat is het belang van fosfaat?
energievoorziening
DNA/ RNA
enzymen
welke factoren spelen een rol bij de calcium fosfaat huishouding?
vitamine D
- verhoogt calcium, verhoogt fosfaat
PTH
- verhoogt Ca, verlaagt fosfaat
calcitonine
- verlaagt calcium
FGF23
- verlaagt fosfaat
welke rol speelt vitamine D in de calcium en fosfaat huishouding
Vitamine D onderhoud calcium balans in het lichaam
vitamine D ontstaat onder invloed van zonlicht, zit in voeding (vis, vlees)
wat gebeurd er bij een vitamine d deficientie?
kalk omlaag in het bloed door minder resorptie uit de darmen.
Het lichaam wilt dit niet en gaat kalk uit de botten halen = botresorptie. Dit wordt gedaan door de productie van PTH.
gevolgen van een vitamine d deficientie?
rachitis (komt voor bij kinderen) en osteomalacie (rachitis maar dan bij volwassenen)
centraal staat de gestoorde mineralisatie van het bot
wat zijn oorzaken van een vitamine D deficientie
- tekort in voeding
- onvoldoende blootstelling aan zonlicht
- malabsorptie
- onvoldoende 25-hydroxylering (leverziekten)
- onvoldoende 1-alfa hydroxylaseactiviteit (nierziekten)
- vitamine d resistentie
- anti-epileptica gebruik
pathogenese van rachitis en osteomalacie?
bij kinderen onvoldoende mineralisatie in de matrix van de groeischijven–> verminderde lengtegroei en verbreding van de kraakbeenzones
klinisch beest van rachitis en osteomalacie?
hypocalciemie
- spierzwakte
- hypotonie
- tetanie
botpijn
verhoogd fractuur risico
wat zijn looser’s zones?
zie je bij osteomalacie op rontgenfoto
pseudofracturen = Looser’s zones = dwarslijntjes in de botten
diagnostiek van osteomalacie?
labonderzoek
- calcium, fosfaat, vitamine D, PTH, alkalische fosfatase
afbeeldend onderzoek
- conventioneel rontgenonderzoek
- DEXA
behandeling van rachitis en osteomalacie
vitamine d suppletie
preventie bij kleine kinderen
kenmerken X-geboden hypofosfatemie (XLH)
- genmutatie (PHEX-gen) waardoor verhoogde urine-excretie van fosfaat obv verhoogde FGF23 spiegels
- 1/20.000 levendgeborerenen
kleine lengte, verkromming benen, bot- en spierpijn, tandproblemen
behandeling XLH
fosfaat drank en actief vitamine D
burosuman (monoklonaal antilichaam tegen FGF23)
wat is de rol bij de bijschildklieren
de bijschildklieren produceren PTH
PTH zorgt ervoor dat het kalk gemobiliseerd wordt uit het bot en het zorgt ervoor dat de fosfaat uitscheiding via de nieren omhoog gaat
wat is de definitie van hyperparathyreoidie?
benoem ook primaire, secundaire en tertiaire vorm
aandoening van het calcium- en botmetabolisme, secundair aan een toegenomen secretie van PTH door de bijschildklieren
primaire vorm
- meestal tgv afwijking in bijschildklieren zelf
secundaire vorm
- ontstaat bij een neiging tot daling van de serum calciumconcentratie (nieraandoening, ernstige vitamine d gebrek)
tertiaire vorm
- ontstaat als bij een patient met een secundaire vorm de bijschildklieren autonoom gaan functioneren
klinisch beeld hyperparathyreoidie
meestal licht verhoogd serum calciumconcentratie zonder symptomen
afh van de variant: wisselende fosfaatspiegels
- bij primaire hyperparathyreoidie: verlaagd
vermoeidheid, buikpijn, spierzwakte, psychische veranderingen, poly-urie, niersteelkolieken
zeg wat botafwijkingen welke kunnen ontstaat tgv hyperparathyreoidie
- gegeneraliseerd botverlies
- subperiostale botresorptie
- multipe botcysten (osteitis fibrosa cystica)–> door sterk toegenomen activiteit van de osteoclasten
- zout- en peper aspect schedel
- pathologische fractuur
- bruine tumor (histologisch lijkend op reusceltumor)
behandeling hyperparathyreoidie
oorzaak weghalen: bij voorkeur chirurgisch
cinecalcet
- verhoogt gevoeligheid van calciumreceptor voor extracellulair calcium, daardoor vermindering PTH aanmaak
wat is osteoporose?
een afwijking van het gehele skelet gekenmerkt door een verlaging van de botmassa en verlies in de onderlinge samenhang van botbalkjes
risicofactoren osteoporose
leeftijd
geslacht
prevalente fractuur
positieve familieanamnese
gewicht/ lengte
corticosteroidgebruik
immobiliteit
wat zijn secundaire oorzaken van osteoporose
endocrien
- hyper (para)thyreoidie
- hypogonadisme
- hyepercortisolisme
- laag vitamine D en/ of laag calcium
medicamenteus
nier/ leverziekten
AIZ
welk AO moet er worden verricht bij PT met een hoog fractuur risico
DXA-scan
laboratoriumonderzoek
inschatting valrisico en interventies
hoe moeten patienten met een hoog fractuurrisico behandeld worden?
inname van calcium en vitamine D-behoefte
- dagelijks 20microgram gebruiken
- dagelijkse ca inname van 1000-1100 mg middels voeding
gevarieerde voeding met voldoende zuivel, groente, noten en fruit
gezonde levensstijl
beweegadviezen
valpreventie
(evt) medicatie
wat zijn medicamenteuze behandelopties voor osteoporose in NL?
remmers van de botafbraak (antiresorptiva)
- oestrogenen
- SERM’s
- bisfosfonaten
- antilichamen tegen RANKL
stimulatoren van botaanmaak (anabolica)
- teriparatide
- abaloparatide, niet in NL
- romososumab
verschik osteoporose en osteomalacie?
osteoporose: botafbraak> botaanmaak–> verlaging botmassa
osteomalacie: onvoldoende mineralisatie van het osteoid
wat is M. paget?
- osteitis deformans
- focale skeletaandoening
- toegenomen botombouw in 1/ meer botdelen
- activiteiten van de osteoclasten verhoogd waarna activiteit osteoblasten ook verhoogd
- oorzaak niet duidelijk
epidemiolohie m. paget?
- zelden voor 40e levensjaar
- prevalentie pat> 80 jaar tot 10%
- na osteoporose meest vookomende metabole ziekte
- vaker bij mannen
kliniek m paget
- meestal asymptomatisch
- botpijn waarbij aangedane gebieden warm aanvoelend en gevoelig
- relatief vaak: bekken, femur, wervelkolom, tibia en schedel
- soms artritis als het focus dichtbij een gewricht zit
- verhoogd risico op fracturen (abnormale neerslag van weefbeen, corticale remodelering, intenste osteoclasten resorptie)
- zenuwuitval door druk (doofheid)
wat zie je bij labonderzoek bij M paget?
- osteoclast activiteit omhoog–> meer hydroxyproline of pyridoline cross links in urine
- osteoblast omhoog–> meer alk fosfatase
- alk fosfatase en pro-collageen 1 N-terminale petide correleren het beste met ziekteactiviteit
beeldvorming M. paget
- aantal laesies neemt niet toe, wel soms de ernst van de laesies
- focale ziekte, scherpte, demarcatie tussen normale en aangedane gebieden
- botscans sensitiever dan rontgenfoto’s
- 10% mono-ostotische vorm
- pat met poly-ostotische vorm at risk voor tumoren, complicaties, high output cardiale insufficientie en neurologische veranderingen
- paget’s sarcoom <1% en zelden <70yrs
behandeling m. paget
- remmen osteoclast activiteit
- bisfosfonaten eerste keus
- klachten en biochemische markers bepalen intensiteit en duur
- streven alkalische fosfatase en hydroxyprolineuitscheiding binnen normaalwaarden te krijgen
- soms orthopaedische operatie bij artrose, standsverandering, fractuur of wervelkanaalstenose
wat is fibreuze dysplasie
- gezond bot plaatselijk wordt vervangen door fibreus bot
- deformatie, pijnklachten, zenuwproblematiek
- behandeling: bisfosfonaten, denosumab
wat is osteogenesis imperfecta
brittle bone disease
- groep van erfelijke ziekten
- abnomale ontwikkeling van type I collageen
- Type I collageen aanwezig in huid, gewrichten, ogen, osteoid
- verschillende genetische defecten
kliniek osteogenesis imperfecta
spectrum van aandoeningen met verschillende ernst
type I-IV
Type II autosomaal recessief, lethaal
gestoorde dentinogenese
gehoorstoornissen
blauwe sclerae
multipele fracturen en dientengevolge deformiteiten
wat is osteopetrose
marble bone disease
aandoening door insuffucientie van osteoclast activiteit
moleculaire basis is heterogeen
kenmerken ziekte van buchem?
genmutatie waardoor gebrek aan sclerostine (botaanmaak wordt hierdoor niet geremd)
prevalentie <1 per 1.000.000
hierdoor veel bot, met name van de schedel
- zenuwen die door het bot lopen kunnen beschadigd raken
