Қз Климаты Flashcards
Қазақстанның климаты
Шұғыл континенттік
Шұғыл континентті климат тән мемлекет
Қазақстан
Қз климатының шұғыл континенттілігін анықтайтын факторлар
Шұғыл ауытқуы, ауаның құрғақтығы мен жауын-шашын мөлшерінің аз болуы
Шұғыл континентті климатқа тән ерекшеліктер
Шұғыл ауытқуы, ауаның құрғақтығы мен жауын-шашын мөлшерінің аз болуы
Қз климатының шұғыл континентті болу себебі
Мұхиттар мен теңіздердің шалғайда орналасуы
Қазақстан климатының шұғыл континентті болу себебі
Еуразия материгінің ортасында орналасуы
Қз климатының шұғыл континентті болу себебі
Құрлық ішілік мемлекет болуы
Негізгі климат қалыптастырушы факторлар
Күн радиациясы, атмосфералық циркуляция, жердің төсеніш беті
Күн радиациясы, атмосфералық циркуляция, жердің төсеніш беті
Негізгі климат қалыптастырушы факторлар
Күннің жылуы мен жарығы
Күн радиациясы
Күннің радиациясы тәуелді
Еүннің көкжиектен биіктігіне, күннің ұзақтығына, бұлттылыққа, атмосфераның мөлдірлілігіне және жердің беткі төсеніш қабатына
Күн радиациясының түрлері
Шашыранды, тура, жұтынған, шағылысқан, жиынтық
Жер бетіне түсетін радиациясының 20%-ын кері шағылыстырады
Атмосфера (ауа)
Атмосфера жер бетіне түстеін радиацияның кері шағылыстырады
20%
Жер бетіне еш кедергісіз жететін радиация
Тура радиация
Күн радиациясының белгілі бір бөлігі жерге шаң-тозаң, бұлт, мұз кристалдары арқылы жететін радиация
Шашыранды радиация
Тура және шашыранды радиациялардың қосындысы
Жиынтық радиация
Жер бетіне сіңіп жылытуға кеткен радиация
Жұтына радиация
Жаңа жауған қар күн сәулесін шағылыстырады
85%
Өара топырақ күн сәулесін шағылыстырады
8-12%
Күн радиациясыные кірісі мен шығысының айырмасы
Радиациялық баланс
Қз қоңыржай белдеудің бөлігінде орналасқан
Оңтүстік
Қз күн сәулесінің түсу ұзақтығы
2000-3000 сағ
Қз солтүстігіндегі ашық күндер саны
120 күн
Қз оңтүстігіндегі ашық күндер саны
260 күн
Қз оңтүстігіндегі жиынтық радиацияның мөлшері
15-18 ккал/см²
Қз солтүстігіндегі жылдық жиынтық радиацияның мөлшері
100 ккал/см²
Қз оңтүстігіндегі жылдық жиынтық радиацияның мөлшері
150 ккал/см²
Қазақстанның тауалды жазықтарындағы темпнратуралық көрсеткіш
-13°С -15°С
Қз ойысты жерлердегі температуралық көрсеткіш
-24-27°С
Алтайдың тауаралық қазаншұңқырында Орлов ауылында жылдық орташа температура көрсеткіші
-3,8°С
Есіліміздегі ең төменгі жылдық орташа температура тіркелген аймақ
Тянь-Шань тауының 4200 м биіктігінде
Қз ең суық ай
Қаңтар
Еліміздің солтүстігіндегі қаңтар айының орташа темп.
-19,7°С
Еліміздің оңтүстігіндегі қаңтар айының орташа темп.
-3°С
Қз ең ыстық ай
Шілде
Еліміздегі ең жоғары темп. тіркелген аймақ
Тасты метеорологиялық бекеті
(+50°С)
Еліміздегі ең төменгі темп. тіркелген аймақ
Шығыс Қз облысы Орлов ауылында (-62°С)
Қаңтар ж/е шілде айларының орташа жылдық амплитудасы
41°С
Еліміздің оңтүстігінде айлық орташа темп. жылдық амплитудасы
37-39°С
Абсолюттік биіктігі 3016 м болып келетін географиялық нысанның орташа айлық температурасы
-11,9°С
Қз аумағына енетін негізгі ауа массалары
Арктикалық, қоңыржай, тропиктік
Еліміздің климатының қалыптасуына әсер ететін мұхиттар
Солтүстік Мұзды, Атлант
Ауа массаларының солтүстіктен оңтүстікке және батыстан шығысқа кедергісіз еркін енуі ену себебі
Биік таулы аймақтардың болмауы
Қоңыржай ауа массалары енетін еліміздің бөлігі
Батыс
Еліміздің батысынан енетін ауа массасының тудыратын құбылысы
Жауын-шашын
Елімізге жауын-шашын алып келуші ауа массасы
Қоңыржай
Елімізге жауын-шашын алып келуші мұхит
Атлант
Жазда салқын, қыста жылы, ылғалдылығы жоғары ауа массасы
Қоңыржай ендіктердің теңіз ауасы
Қз мен Моңғолия аймағында түзілетін қоңыржай ауа массасының түрі
Континентті
Жазда ыстық, қыста суық, ылғалдылығы төмен ауа массасы
Қоңыржай ендіктердің континентті ауасы
Солтүстік Мұзы мұхиттан енетін ауа массасы
Арктикалық
Арктикалық ауа массасының ерекшелігі
Құрғақ, аязды, мөлдір
Арктикалық ауа массаларының әсерінен қыста қалыптасатын ауа-райы
Аязды, құрғақ, бұлтсыз ауа райы
Иран мен Тұран ойпатында түзіліп, Қз оңтүстік, оңтүстік-батыс бөлігінен енетін ауа массасы
Тропиктік
Тропиктік ауа массасының екінші атауы
Иран ауасы
Тропиктік ауа массасының ерекшелігі
Ыстық, құрғақ, шаң-тозаңды
Қз аумағындағы қыс айларындағы антициклонның әсерінен ….болып келеді
Радиациялық балансы теріс
Жер бедері сипатының күрделілігіне байланысты
Қз ауа қысымы өте әркелкі
Жазық аудандарда ауаның орташа жылдық қысымы
977 мб-дан 1022 мб-ға дейінгі аралықта ауытқиды.
Ауа қысымының төменгі мөлшері
Таулы аудандарда байқалады.
Қз аумағының біршама бөлігінде орташа айлық қысымның қалыптасуы
Суық айларда, ал ең төменгі мөлшері ыстық кезеңдерде( шілде, тамыз) байқалады
Жазық аудандардағы ауа қысымының тәуліктік өзгерістері
Таңертеннен түске дейін арту сипатында болатынын жыл бойы байқалады
Жазда қз аумағы
Азия антициклонының жазғы тармағының (1025мб)
Қыста қз аумағы
Сібір антициклонының (1030) ықпалында болады
Батыстық (ендік) циркуляция типінде
Ылғалдың жетіспеуі мен температураның көтерілуі байқалады
Юойлық (меридиан) бағыттағы циркуляция типінде
Қз аймағы солтүстік-батыс пен солтүстіктен ауа массаларының белсенді енуіне ұшырайды
Қыста Қз антициклонның ….басым болады
Батыс тармағы
Жазда Қз оңтүстік бөлігіне түсетін мол Күн радиациясының ауаны қарқынды қыздыруынан атмосфералық фронттар өтпейтін кең көлемді
Температуралық (термикалық) депрессия
Шілде, тамыз айларында жиі байқалатын депрессияда
Ыстық, жауын-шашынсыз ауа райы қалыптасады
50° параллель бойымен республиканың жазық бөлігінде жел түзуші маңызды фактор
Воейков белдеуі
Елімізде “құрлықтың үлкен білігі” деп аталатын жоғары қысымды білігінің тармағы өтетін аймақ
Жазықты аймақтарда
Таулы-аңғарлық желдердің пайда болу себебі
Тау жотаысының бағыты мен биіктігі
Шелек өзенінің бастауындағы мұздықтарда қалыптасатын суық ауаның Іле аңғарына қозғалуынан түзілетін жел
Шелек желі
Шелек желінің орташа жылдамдығы
8-10 м/с
Орташа жылдамдығы 8-10м/с болатын, Шелек өзенінің бастауындағы мұздықтарында қалыптасатын жел
Шелек желі
Қаратау жотасының оңтүстік-батысында орналасқан Арыстанды өзені аңғарын бойлай апталап соғатын жел
Арыстанды-Қарабас
Қызылқұм құмды шөлі аумағында өұмды дауыл түзетін жел
Арыстанды-Қарабас
Арыстанды-Қарабас желінің орташа жылдамдығы
35 м/с
Жамбыл облысының оңтүстік-шығысындағы Кіндіктас және Жетіжал жоталарының аралығындағы Қордай асуында соғатын жел
Қордай
Қыста Сібір антициклоны күшейгенде жылдамдығы 40 м/с жететін жел
Қордай
Ең алғашқы ЖЭС салынған облыс
Жамбыл, Қордай
Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау облыстарында соғатын жел
Мұғалжар желі
Қытайдағы Ебінұр көлінің қазаншұңқырында түзіліп, Қз аумағындағы Алакөлге қарай бағытталып соғатын жел
Ебі
Ебі желінің жылдамдығы
60-80 м/с
Ебі желін сипаттап жазған этнограф ғалым
Ш. Уалиханов
Ебі желінің соғу ұзақтығы
70-100 күн
“Жетісу Қақпасы” арқылы Орталық Азиядағы Ебінұр көліне бағытталып соғатын жел
Сайқан
Ебі желіне қарама-қарсы бағытта соғатын жел
Сайқан
Сайқан желінің жылдамдығы
50-60 м/с
Сайқан желінің соғу ұзықтығы
2-3 күн
Қазақстанда бриз желдері тән аймақтар
Балқаш, Арал, Каспий, Алакөл маңы
Тауларда соғатын жылы құрғақ жел
Фен желдері
Жазда фен желдерінің соғуынан туындайтын салдарлар
Шөптер кеуіп сарғаяды, ағаштардың жапырағы түседі
Қазақстанның басым көпшілік жерінде таралған климат
Аридті
Қз аумағында жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері
100 мм-ден 2000мм-ге
Орманда дала зонасындағы орташа жауын-шашын мөлшері
250мм
Дала зонасындағы орташа жауын мөлшері
250 мм
Шөлейт және шөл зоналарындағы орташа жауын-шашын мөлшері
200-100мм
Қазақстан аумағындағы ең ылғалды жер
Алтай тауының сілемдері
Қз ең мол жауын-шашын жауатын жер
Батыс Алтай
Қз “нағыз қарлы полюсі”
Мұзтау
Қз ең аз жауын-шашын жауатын аймақ
Балқаш маңы, Арал маңы Қызылқұмы 100мм
Республиканың таулы үстіртті-жазық бөлігінде атмосфералық жауын-шашын азаяды
Солтүстіктен оңтүстікке
Орманды дала зонасында эауын-шашын ең мол жауатын кезең
Маусым-шілде айлары
Судың сұйық күйден газ тәріздес күйге енуі
Булану
Бір жыл ішінде түскен жауын-шашын мен сол кезеңде буланған мөлшерінің арасалмағы
Ылғалдану коэффициенті
Қз тау етектеріндегі булану мөлшері
200 мм
Ылғалдану коэффициенті 0,75-ке тең қала
Петропавл
Ылғалдану коэффициенті жоғары табиғат зонасы
Орманды дала
Солтүстіктегі орманды дала және дала зоналарында қардың жату ұзақтығы
135-167 күн
Қз батыс аймақтарында қардың жату ұзақтығы
73 күннен 140 күнге дейін
Қз қиыр оңтүстік аймақтарында қардың жату ұзақтығы
50-80 күн
Қардың қалың түсетін жерлері
Кенді Алтай жоталары
Кенді Алтайдағы қардың қалыңдығы
3-5 м
Қз-да қар көшкіндері жиі болып тұратын аймақтар
Іле Алатауы, Оңтүстік және Кенді Алтай таулары