Демография Flashcards
Демография
Халықтың ұдайы өсу заңдылықтарын, оның әлеуметтік-экономикалық ж/е табиғат жағдайларына тәуелділігін,халық санын, құрамын ж/е аумақта орналасуын зерттейтін ғылым
Демография терминін енгізген
А. Гийяр
Алғаш рет Жер бетіндегі халық санына баға берген
У. Петти (1682ж. 18ғ соңында 320 млн адам болады деп считал)
Нидерланд ғалымы Петер Грюнвальдтың болжамы б-ша
162 мың жылға созылған адамзат тарихында 107 млрд адам туылды
Қз аймағында тұңғыш ұйымдастырылған халық санағы
1897 ж. “Алғашқы ж/е бірегей халық санағы”
Қз КСРО құрамында болған кезінде халық санағы өткен жылдар,
1920, 1926, 1937, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989 жылдары
ҚР тәуелсіздік алғаннан кейін халық санағы жүргізілді
1999 ж/е 2009 жж
Зерттелетін аумақта тұрақты 6 айдан артық өмір сүріп жатқан тұрғындар
Тұрақты халық
Халық санағы кезінде зерттелетін аумақта тұрақты ж/е уақытша тұрып жатқан барлық тұрғындар
Нақты халық
Аталған аумақта заңды түрде тіркелген тұрғындар
Заңды
2017 ж. әлем халық саны
7,5 млрд тан асты
Халық саны б-ща ең жоғары мемл-дер
Қытай, Үндістан
Халық саны б-ша 2-ші орындағы мемл
Үндістан (а ведь это лооожь)
Халық саны б-ша 3-ші орындағы мемл
АҚШ
Халық саны б-ша 4 орындағы мемл
Индонезия
Халық саны б-ша 5 орындағы мемл
Бразилия
Адамзаттың үздіксіз жаңарып, ауысып отыруы
Ұдайы өсу
Туу мен өлім ж/е табиғи өсу көрсеткіштерінің жиынтығы
Ұдайы өсу
Абсолютті демографиялық көрсеткіштері
Табиғи өсу, механикалық өсу
Туу мен өлімнің арақатынасы
Табиғи өсу
Табиғи өсім деңгейінің теріс мәнге ие болуы
Депопуляция
Өлгендер саны туғандар санынан артық, халық санының аздап өсуі тек сырттан келгендер есебінен өсуде тән
Германия
Абсолютті демографиялық көрсеткіш
Белгілі бір мерзімдегі “демографиялық оқиғалардың” нақты шамаларының сипаттамасы
Ұдайы өсу түрлері
Дәстүрлі, өтпелі, қазіргі
Дәстүрлі ұдайы өсу
Туу мен өлім жоғары, алам жасы қысқа
Туу коэф: >30‰
Өлім коэф: >10‰
Табиғи өсім: >2,6%
Өтпелі ұдайы өсу
Өлім аз, туу жоғары
Туу коэф: 16-30‰
Өлім коэф: <10‰
Табиғи өсім: 1-2,5%
Қазіргі ұдайы өсу
Туу төмен, өлім орташа, “ұлттың қартаюы”
Туу коэф: 0-15‰
Өлім коэф: 6-15‰
Табиғи өсім: >1%
Ұдайы өсу режимдері
Кеңейтілген, қарапайым, шектелген ұдайы өсу
Кеңейтілген ұдайы өсу
Қайтыс болғандардан туылғандар көп
Қарапайым ұдайы өсу
Қайтыс болғандар мен туылғандардың саны бірдей
Шектелген ұдайы өсу
Қайтыс болғандарға қарағанда дүниеге келгендер саны аз
Туудан өлім артып кетуінен халық саны азаюы
Депопуляция
Депопуляция күшті байқалатын елдер
Шығыс Еуропа
Иммигранттар мен эмигранттар саны арасындағы айырма
Механикалық өсу
Дәстгрлі ұдайы өсу құбылысы
Демографиялық дүмпу
Қазіргі ұдайы өсу құбылысы
Демографиялық жарылыс
Дәстүрлі ұдайы өсудің басты белгілері
Туу мен өлімнің өте жоғары деңгейі, адамның өмір жасының қысқа болуы
Адамның өмір жасы б-ша ең қысқа елдер
Лесото, Свазиленд
Дәстүрлі ұдайы өсу типі тән Африка елдері
Конго ДР, Ангола, Чад, ОАР, Сомали, Оңтүстік Судан, Конго, Нигер, Нигерия
Дәстүрлі ұдайы өсу типі тән Азия елдер
Йемен, Пәкістан, Бангладеш
Өтпелі ұдайы өсудің басты белгілері
Өлім азайған, туу жоғары деңгейде қалуы
Бала туылуының жрғары көрсеткіштерінің төмендеп, адам өлімі көрсеткіштерінің азаюы тән елдер
Грузия, БАӘ, Сауд Арабиясы
“Ұлттың қартаюы” тән ұдайы өсу типі
Қазіргі
Қазіргі ұдайы өсудің басты белгілері
Туудың төмендеуі, өлімнің орташа деңгейі сақталуы, табиғи өсімнің төмендеуі, адамның өмір жасының өте жоғары деңгейі
Қазіргі ұдайы өсу типі тән аймақтар
Еуропа, Америка, Аустралия мен Жапония, Азияның дамыған ж/е даму деңгейі орташа елдері
Қайтыс болғандардан туылғандар көп болатын ұдайы өсу режимі
Кеңейтілген ұдайы өсу
Қайтыс болғандар мен туылғандардың саны бірдей болатын ұдайы өсу режимі
Қарапайым ұдайы өсу
Қайтыс болғандарға қарағанда дүниеге келгендер саны аз болатын ұдайы өсу режимі
Шектелген ұдайы өсу
Халықтың табиғи өсімі 5-10‰ құрайтын елдер
АҚШ, Канада, Аустралия
Халықтың табиғи өсімі нөлге жақын елдер
Италия, Ұлыбритания, Польша
Халықаралық статистикада салыстырулар үшін 4 жас топтары алынады
0-14, 15-44, 45-64, 65+
Демографиялық үдерістердің эндогендік түрткіжайттар
Жыныс-жас құрылымы ж/е ұдайы өсу режимі
Демографиялық үдерістердің экзогендік түрткіжайттар
Әлеуметтік-экономикалық ықпал
Қазіргі кезеңде жоғары білікті мамандар қоныс аударатын аймақтары
Шығыс Еуропадан АҚШ-қа, Канада, Батыс Еуропа
Халықтың жалпы санында балалардың үлесі жоғары жастық құрам типі
Алға басушы (үшбұрыш)
Халықтың жалпы санында балалардың үлесі жоғары жастық құрам типі
Дәстүрлі (үшбұрыш)
Балалар үлесі 50%-ға жететін ел
Мали
Дж б-ша балалар үлесінің ең жоғары көрсеткіші
Мали
Балалар мен егде адамдар санының тепе-теңдігі байқалатын жастық құрам типі
Тұрақты (қоңырау тәрізді)
Халықтың жастық құрамының тұрақты типі тән ел
РФ
Халықтың жалпы санында егде адамдар үлесі жоғары болатын жастық құрам типі
Кері кетуші
Халықтың жалпы санында егде адамдар үлесі жоғары болатын жастық құрам типі
Қазіргі
Қазіргі заманғы сипаты тән егде адамдар үлесі балалар үлесінен әлдеқайда жоғары ел
Жапония
Ұдайы өсудің дәстүрлі сипаты тән елдерде пирамида пішіні
Үшбұрыш
Тұрақты сипаттағы елдерде жас-жыныстық пирамида пішіні
Қоңырау тәрізді
ҚР 2016ж. адамның өмір жасының орташа ұзақтығы
72,4 жас (әйелдерде 76,6, ер адамдар үшін 68 жас)
Денсаулық сақтау ұйымының деректері б-ша өмір жасының орташа ұзақтығы жөнінен алдыңғы орында
Жапондар (83,7 жас)
Өмір жасының орташа ұзақтығы жөнінен ең төменгі көрсеткіш
Анголада (38,2 жас)
Дж б-ша ер адамдар әйелдерден артық
51 млн адамға
Ерлер үлесі жоғары елдер
Қытай, Үндістан, Пәкістан, Бангладеш
Ерлер үлесі жоғары елдер
Қытай, Үндістан, Пәкістан, Бангладеш
Қзда әрбір 100 әйелге келетін ер адам саны
93,4
Көпұлтты мемл
Қз
Екіұлтты мемл-дер
Бельгия, Канада
Бірұлтты мемл
Жапония
Туу коэф ең жоғары деңгейі байқалатын аймақ
Африка
Туу коэф. ең төменгі деңгейі байқалатын аймақ
Дамыған Еуропа елдері
Туу көрсеткішінің ең жоғары деңгейі
Нигерде (49‰)
Туу көрсеткішінің ең төмен деңгейі
Монако (7‰)
Өлім көрсеткіші туудан асып түсетін елдер
Жапония, Португалия
Өлім деңгейінің ең төмен көрсеткіштері байқалатын Парсы шығанағындағы елдері
Катар -1‰, Бахрейн, БАӘ, Кувейт -2‰
Тұрғын халықтың қартаюы тән елдер
Монако (24‰), Италия (22‰)
Парсы шығанағы елдеріндегі басты проблема
Қарқынды дамып жатқан экономика саласына еңбекке қабілетті мамандар жетіспеушілігі
Балаларға арналған ай сайын жәрдемақылар төлейтін елдердегі іс-шаралар
Ынталандырушы экономикалық шаралар
Халық санын арттырудағы ынталандырушы экономикалық шаралар жүргізетін елдер
Франция, Жапония
Әр бала туылған сайын жәрдемақы берілетін демографиялық саясат жүргізетін елдер
Франция, Жапония
“Біз екеуміз- бізге екеу” саяси ұран қабылдаған ел
Үндістан
1951ж “шағын отбасы -бақытты отбасы” саясатын жоспарлаған ел
Үндістан
Отбасын жоспарлаудың ұлттық бағдарламасы қабылдаған ел
Үндістан
Үндістанда халық санын кемітуге арналған демографиялық саясаттар
“Шағын отбасы -бақытты отбасы”, “біз екеуміз- бізге екеу”
1979ж бастап “бір отбасы -бір бала” саясатын ұстанған ел
Қытай
2015ж отбасында екі балалы болуға рұқсат етілген ел
Қытай
“Бір отбасы - бір бала” саяси ұран ретінде қабылдаған ел
Қытай
Қытай елінде халық санын реттеуге бағытталған демографиялық саясат
“Бір отбасы - бір бала”
Отбасында бір бала ғана болса, мемл ай сайын қосымша ақша төлейтін ел
Қытай