Топонимика Flashcards
“Жер тілі” деп аталаиын ономастика бөлімі
Топонимика
Адамдардың (жалқы) есімдерін зерттейтін ономастика бөлімі
Антропонимика
Қазақ тілінде 600-ге (550) жуық географиялық терминдерінің бар екенін зерттеген
Ғ. Қоңқашбаев
Алтай сөзінің үш мағынасы
Алатау, алтын тау, ал-тайга
Дала сөзінің шығу тегі
Тегіс, аласа, жазық
Қозы-Көрпеш -Баян сұлу эпосында кездесетін көл атауы
Сабындыкөл
“Сабындыкөл” атауы кездесетін эпос
Қозы Көрпеш Баян Сұлу
Киім жуғанда кірді тез кетіреиін болғандықтан аталған көл
Сабындыкөл
Басқа тілден енген топонимнің әріптерін толықтай, жүйелі түрде жалғастырушы тілдің әріпиеріне ауыстыру процесі
Транслитерация
Географиялық атаулар
Топонимдер
Нысандар сипатына қарай топоним бөлімдері
Хороним, ороним, гидроним, дромоним, ойконим, урбаноним тб
Суының түсіне қатысты аталаған өзен
Сарысу
Сырт пішіні қара түсті броуына қатысты қойылған тау
Қаратау
Төбелі-қырқалы құмды жерлердегі жерасты сулары жақын орнаоасуына қатысты халық атауы
Шұрат
Қамысты астық тұқымдас өсімдіктер өскен жер
Шұрат
Оним
Жалқы есімдер
Потамоним
Өзен жылғаларының атаулары
Лимноним
Көлдердің, тоғандардың, суқоймалардың атаулары
Пелагоним
Теңіз бен мұхиттың басқа бөліктерінің атауларынан тұратын гидроним түрі
Гелоним
Батпақтардың атаулары
Спелеоним
Жерасты табиғи түзілімдері мен жер бедері пішіндерінің атауы
Дримоним
Орман, шағын орман, саябақ пен олардың бөліктерінің атауы
Астионим
Қалалар атауы
Комоним
Ауылдық елді мекен атауы
Дромоним
Көлік жолдарының атауы
Ойконим (мекедеушілер)
Кез келген елді мекеннің атауы
Урбаноним
Қалаішілік нысандардың - көше, тұйық көше, алаңдардың, мұражай, фирмалар атауы
Годоним
Желілік қалаішілік нысандарға - көшелер, даңғылдың шолақ көшесі, жағалау атауы
Хороним (шегара)
Облыс аймақтарының кез келген маңызды аумағының атауы
Арқа
Белгілі бір бағытқа қарай созылған тау жотасы түріндегі ірі әрі созыңқы қырат
Атырау
Тілімделген жағалау
Дөң
Белгілі бір бағытқа қарай созылған, дөңесті-жазық келген кішігірім қырат
Жал
Етегі мен бөктері анық байқалатын, біршама құлама беткейлі болып келген едәуір созылыңқы қырат
Жар
Жарқабақ, жар, құлама жаға
Қақпа
Таулар арасындағы бойлай төмендеген, шатқалға кіретін тұс
Қуыс
Тау арасына терең кетіп жіңішке ұзын алқап
Өзек
Ойпат, сай
Оба
Әдетте қыраттарда, кей жағдайларда жазық жерлерде жиналып қалған үлкен тас үйіндісі
Сай
Жыра, қойнау (уақытша суағардағы құрғақ арна)
Сауыр
Биік тау алқабындағы көгалдардағы дөңгелек пішінді тегістелген дөңес
Сырт
1) төбесі тегістелген созылыңқы қырат; қыраттың тегістелген төбесі
2) адам сирек баратын жер
Тас
Кеуіп қалған жерлерден құралған тау, шоқы не қыраттардың басқа түрлері
Тау
Жазық бетінің жазықтардан оқшпу көтеріліп жатқан бөлігі
Төбе
Биіктігі кішігірім, пішіні дөңгеоенген н/е сопақ, беткейлері жайпақтау, етегі айқын емес жер бедері
Шың
Шығуы қиын биік таулардың ұшы, шыңы
Сораң
Шың, Сарыарқаның биік нүктесі Қызыларай массивіндегі Ақсораң тауы
Ұлы
Ұлытау (1133м) таулары Сарыарқаның батыс бөлігіндегі орналасқан биік тау
Дала
Тауалды биік жазықтарының атаулары
Бетпақдала үстірті
Жалаңаш дала- табиғат жағлайы қолайсыз болуына байланысты аталған, биік жазық
Маңғыстау
Ақтау мен Қаратау таулары борлан, жоғары бөлігі қызғылт ұлутастан қалыптасқан
Белуха
Мәңгі қар ж/е мұзбен жабылған Алтайдың шыңы
Географиялық атаулары тек қана терминдерден тұратын оронимдер
Аппелятивтер (тау, төбе, жазық)
Сораң сөзінің мағынасы
Шың
Сарыарқаның Қызыларай тауының шыңы
Ақсораң 1565м
Сарыарқаның батыс бөлігінде орналасқан биік тау
Ұлытау
Үстірт сөзінің мағынасы
“Үст “-тегіс, жайпақ, “үрт” - жазық
Қазақ тіліндегі тас сөзінің мағынасы
Қатты жыныс
Қарақия сөзінің ьүрік тілінен аудармасы
Қара ауыз
Батыр деп аталатын тұзды көл орналасқан
Қарақия ойысы
Таулары бордан, жоғарғы бөлігі қызғылт ұлутастан қалыптасқан тау
Маңғыстау
Пішініне қарай аталған оронимдер
Сандықтау (сандыққа ұқсайды), Сауыр (аттың сауырына ұқсайды), Жал (аттың жалы)
Мекендеген жануарларға байланысты оронимдер
Үлкен Борсық, Кіші Борсық, Бұғылы, Арқарлв, Текелі, Қасқыржол, Қояндытау, Доңызтау
Түсіне байланысты қойылған оронимдер
Ақтау, Қаратау, Көктөбе, Сарыарқа, Қоңыртау, Қызылтас
Пайдалы қазбаларға байланысты аталған оронимдер
Теміртау, Жезді, Жезқазған
Белгілі бір өсімдіктің болуымен байланысты оронимдер
Белсексеуіл, Қайыңды, Самырсақты, Жуалы, Жалаңаш, Қотыр
Сандық көрсеткіші бар оронимдер
Үшқоңыр, Бестөбе, Жетіжол
Мемориалдық оронимдер
Жоңғар қақпасы, Ордабасы, Абай шыңы, Бектауата
Белгілі бір тарихи оқиғаларды білдіретін оронимдер
Жоңғар қақпасы, Ордабасы, Абай шыңы, Бектауата
Аспан денелерімен салыстыру ж/е діни атаулармен байланысты оронимдер
“Тенгри-Таг”, Хан- Тәңірі, Әулиетау, Қоңырәулие, Ақмола
Әсершіл ерекшелік берілген оронимдер
Жақсы Абыралы, Жаман Абыралы, Бетпақдала