Саяси Гео Flashcards
Дж саяси картасы мен ондағы заңдылықтарды, өзгерістерді зерттейтін география саласы
Саяси география
Дербес басқару мәртебесіне ие болмаған
Тәуелді аймақтар (50)
Мемлекеттік мәртебесі рәсімделген, халықаралық деңгейде танылған
Тәуелсіз мемлдер (195)
Тәуелсіздігі танылмаған елдер мен мәртебесі анқыталмаған аймақтар
8
Саяси географияның негізін қалаған
Ф. Ратцель (1897ж)
Француз Одағының 5 шалғай департаменті
Француз Гвианасы, Мартиника, Гваделупа, Реюньон, Сен-Пьер, Микелон
Франуз Одағының 5 аумағы
Француз Полинезиясы, Жаңа Каледония, Оңтүстік Антарктикалық аумақ, Майотта, Уоллис ж/е Футуна аралдары
Дж саяси картасындағы мәртебесі анықталмаған аумақ
Батыс Сахара (Сахара Араб Демократиялық Республикасы)
Марокканың аумақтық келіспеушілігі бар аймақ
Батыс Сахара
Тәуелсіздігін дж көптеген мемлдері танымаған елдер
Танылмаған елдер
Дж танылмаған мемлдер саны
8
Дж танылмаған мемлдер
Абхазия, Косово Респ, Оңтүстік Осетия, Таулы Карабах Республикасы, Приднестровье, Солтүстік Кипр Түрік Респ, Сомалиленд, Қытай Республикасы
Көптеген елдер Грузияның бір бөлігі ретінде қарастыратын танылмаған елдер
Абхазия, Оңтүстік Осетия
Көптеген елдер Сербияның бір бөлігі ретінде қарастыратын танылмаған ел
Косово Респ
Көптеген елдер Сербияның бір бөлігі ретінде қарастыратын танылмаған ел
Косово Респ
Көптеген елдер Әзірбайжанның бір бөлігі ретінде қарастыратын танылмаған ел
Таулы Карабах Республикасы
Көптеген елдер Молдованың бір бөлігі ретінде қарастыратын танылмаған ел
Приднестровье
Көптеген елдер Кипрдің бір бөлігі ретінде қарастыратын танылмаған ел
Солтүстік Кипр Түрік Респ
Ресми түрде Сомалидің бір бөлігі ретінде қаралатын танылмаған аумақ
Сомалиленд
Көптеген елдер Қытайдың бір бөлігі ретінде қарастыратын аумақ
Тайвань
Елдер басқару формасы б-ша бөлінеді
Монархиялар (29)
Республикалар (166)
Монархтың билігі мемлекеттік конституциямен шектелген монарзия түрі
Конституциялық
Парламенті жоқ, атқарушы билік монархтың толық басқаруындағы билік
Абсолютті
Абсолютті монархияның мемлекет басшысы дінбасы бола алатын айрықша түрі
Теократтық (Сауд Арабия, Ватикан, Бруней)
Сауд Арабия, Ватикан, Бруней мемлдерінің басқару түрі
Теократтық монархия
Дж монархиялар саны
29
Дж республикалар саны
166
Африкадағы монархиялар
Лесото, Свазиленд, Марокко
Африкадағы абсолютті монархия
Свазиленд (Эсватини)
Еуропадағы корольдіктер
Испания, Ұлыбритания, Бельгия, Дания, Нидерланд, Норвегия
Испания, Дания, Норвегия, Бельгия, Нидерланд, Ұлыбритания мемлдерінің басқару формасы
Корольдік монархия
Еуропадағы князьдіктер
Андорра, Лихтенштейн, Монако
Андорра, Лихтенштейн, Монако мемлдерінің басқару формасы
Князьдіктер
Еуропадағы ұлы герцогтік мемлекет
Люксембург
Люксембург мемл басқару формасы
Ұлы герцогтік
Еуропадағы папалық қала-мемл
Ватикан
Ватикан мемлінің басқару формасы
Папалық қала-мемлекет
Ватикан мемл басқару формасы
Теократтық монархия
Азиядағы сұлтанаттық мемлдер
Бруней, Оман
Бруней, Оман мемлдерінің басқару формасы
Сұлтанат
Азиядағы әмірліктік басқарудағы мемлдер
Катар, Кувейт, Бахрейн
Дж империялық мемл
Жапония
Дж империялық мемл
Жаплния
Калимантан аралындағы монархиялық мемл
Малайзия, Бруней
Мұхит аралдарындағы монархиялық ел
Тонга корольдігі
Мұзит аралдарындағы монархиялық ел
Тонга корольдігі
Тарихта республикадан монархиялық басқаруға қайта оралған елдер
Испания, Камбоджа
1975ж республикадан монархиялық басқаруға қайта оралған ел
Испания
1993ж республикадан монархиялық басқаруға оралған мемл
Камбоджа
1993ж республикадан монархиялық басқаруға қайта оралған ел
Камбоджа
2004ж монархиядан халық қалауымен республикалық басқаруға көшкен ел
Непал
240 жылдық таризы бар Непал 2004ж басқару формасын өзгертті
Республика
Елдер мемл құрылымы б-ша бөлінеді
Унитарлы, федеративтік (27)
Елдер мемл құрылымы б-ша бөлінеді
Унитарлы, федеративтік (27)
Федерациялық мемлекетке енетін бірліктер
Федерация субъектілері
Федерация мүше елдердің мемлекеттік билік белгілері
Ту, әнұран, конституция, парламент, атқарушы билік жүйесі
Ұлттық-этностық ерекшеліктеріне сәйкес қалыптасқан федерациялар
РФ, Үндістан, Нигерия
Ұлттық-этностық ерекшеліктеріне сәйкес қалыптасқан федерациялар
РФ, Үндістан, Нигерия
Тарихи-географиялық ерекшеліктері сәйкес қалыптасқан федерациялар
АҚШ, Канада, Бразилия
Еуропа федерациялары
Австрия, Бельгия, ГФР, РФ (21 респ, 46 обл, 9 өлке, 4 автономиялық округ, 1 автономиялық обл, 2 фелералдық қала), Швейцария, Босния ж/е Герцоговина
Азия федерациялары
БАӘ, Малайзия, Мьянма, Пәкістан, Үндістан, Ирак
Америка федерациялары
АҚШ (50 штат пен 1 Колумбия фед. округ), Аргентина, Бразилия, Мексика, Венесуэла, Канада, Сент-Китс ж/е Невис Федерациясы
Африка федерациялары
Комор аралдары, ОАР, Нигерия, Эфиопия, Сомали, Оңтүстік Судан, Судан
Аустралия мен Мұзит аралдары федерациялары
Микронезия Федерациялық Штаттары, Аустралия одағы
Ежелгі кезең
Мемл алғашқы формасы пада болғаннан б.э 5-ғ дейін
Еж Грекия, Еж Рим, Еж Египет, Карфаген
Ортағасырлық кезең
5-15ғ.ғ- Византия, Киев Русі, Қасиетті Рим империясы, Англия, Испания, Португалия
Жаңа кезең
15-16ғ. бастап 20ғ 1 дж соғысқа дейін, еуропалық отарлық экспансия басталды, 1876ж Африкан 10% батыс Еуропаға тиесілі, 1900ж 90% тиесілі болды
Мемлдерідң бір бөлігі ж/е айрықша саяси режимі н/е мәртебесі бар аумақ
Аомынь (Макао)- ҚХР құрамындағы арнайы әкімшілік аудан
Мойындалмаған мемлдер саны
120
Мәртебесі айқындалмаған аумақтар
Батыс Сахара, Фолкленд аралдары
Марокконың бір бөлігі ретінде қарастырылатын аймақ
Батыс Сахара
Аргентина мен Ұлыбританияның даулы аумағы
Фолкленд
Шетелдік мемлдің билігіне бағынатын, экономикалық ж/е саяси тәуелсіздіктен айырылған ж/е арнайы тәртіп негізінде басқарылатын мемл/аумақ
Отар
Отар иеоенуші мемл
Метрополия
1960ж БҰҰ қабылдаған Декларация
“Отар мемлдер мен халықтарға тәуелсіздік беру” туралы Декларация
БҰҰ “Өзін өзі басқармайтын аумақтар” тізіміне 2017ж кірген аумақтар саны
17
Өз егемендігін өздері жариялаған мемлдер
60: Косово, Оңтүстік Осетия, Абхазия, Солтүстік Кипр Түрік Респ
Нақты өмір сүретін, бірақ заңды түрде халықаралық қауымдастыққа толыққанды ел деп танылмаған
Тайвань
Мойындалған, бірақ өз аумағы жоқ
Палестина
Халықаралық аренаға шығуға талпынатын, таризи тұрғыдан ұзақ өмір сүретін елдер
Тайвань, Палестина, Күрдістан, Азад, Кашмир, Тибет
Еуропадағы конфедерациялық ел
Швейцария
ГФР дің астанасы
Берлин мен Бонн
Еж кезеңдегі мемлдер
Египет, Грекия, Карфаген, Рим
Саяси картадағы өзгерістердің түрлері
Сандық, сапалық
Сандық өзгерістер
Ел аумағындағы жерлердің қосылуы, елдің соғыстан соң жерлерінен айырылуы, елдердің келісім негізінде аумақтарды айырбастауы, елдердің бірігуі, елдердің бөлінуі
Сапалық өзгерістер
Егемендік алу, басқару форманың өзгеруі, мемл қүрылымының өзгеруі, астанасының ауысуы
КСРО ыдырағанда пайда болған елдер саны
15
КСРО ыдырауымен қатар жүрген
Социалистік жүйенің ыдырауы
ЮСФР ыдырағанда пайда болған мемлдер
Хорватия, Словения, Босния мен Герцеговина, Македония, Сербия, Черногория
Ресейдің астаналары болған қалалар
Мәскеу, Санкт-Петербург
1918ж бастап РФ астанасы болып табылатын қала
Мәскеу
Қз астаналары болған қалалар
Орынбор, Қызылорда (Ақмешіт), Алматы
1960ж дейін Бразилияның астанасы болған қала
Рио-де-Жанейро
1991ж дейін Нигерияның астанасы болған қала
Лагос
20ғ басына дейін Аустралияның астанасы болған қала
Сидней
Түркияның бұрынғы астаналары
Эдирне, Стамбул (қаз Анкара)
1596ж дейін Польшаның астанасы болып есептелінген қала
Краков (қаз Варшава)
Жапонияның еж астаналары
Эдо, Киото
1851ж дейін Тонганың астанасы болған жұмбақ қала
Муа
Тонга Корольдігінің қазіргі астанасы
Нукуалофа
1776ж тәуелсіздігін алған ел
АҚШ
1918ж монархиясы құлатылған ел
Германия
Екінші дж соғыстан кейін пайда болған елдер
Югославия Федерациялық Республикалық Одағы (ЮСФР), ГФР, ГДР
Ежелде Бирма деп аталған ел
Мьянма
Мьянманың ежелдегі атауы
Бирма
Ежелде “Цейлон” деп аталған ел
Шри Ланка
Шри-Ланканың ежелдегі атауы
Цейлон
“Африка жылы”
1960ж
1960ж Африкада тәуелсіздік алған мемлдер саны
17
1993ж тәуелсіздігін жариялаған ел
Эритрея
1993ж республикадан монархиялық басқаруға оралған ел
Камбоджа
1994ж пайда болған ел
Палау Респ
1997ж Заир мемл атауы өзгерді
Конго ДР
Бұрында Заир деп аталған
Конго
Конго мемл бұрынғы атауы
Заир
2002ж тәуелсіздігін жариялаған ел
Шығыс Тимор
2006ж пайда болған Еуропадағы мемлдер
Сербия мен Черногория
Конституциялық монарзиядан бас тартып, республикаға айналған Азия мемл
Непал
2008ж Конституциялық монарзиялан бас тпртып, республикаға айналған
Непал
2011ж тәуелсіздігі танылған ел
Оңтүстік Судан
Әскери іс-қимылдарының нәтижесінде мемлдерге күштеп біріктірілген аумақтар
Шығыс Тимор, Палестина мемл аумағы
Мемлдердің бір бөлігі ж/е айрықша саяси режимі н/е мәртебесі бар аумақ
Аомынь (Макао)- ҚХР құрамындағы арнайы әкімшілік аудан
Қздан РФ жалға алған аумағы
Байқоңыр ғарыш айлағы
1867ж АҚШ-тың Ресйелен сатып алған аймағы
Аляска
АҚШ Ресейден Аляска аумағын сатып алды
1867
Ресей Алясканы сатқан ел
АҚШ
Халықаралық сот н/е арбитраждың шешімі б-ша Качское-Рано даулы ауданы өткен елдер
Үндістан (90%), Пәкістан (10%)
Үндістан мен Пәкістан арасындағы даулы аймақ
Качское-Рано
Жағалық жолын жасанды жолмен кеңейткен елдер
Нидерланды, Сингапур, Парсы шығанағы
Өз еркімен көршілес жатқан ірі мемлдің құрамына қосылған мемл
Тува (Тыва) Респ
1944ж Тува Респ қосылған
КСРО-ға
1944ж КСРО құрамына қосылған мемл
Тува Респ
Әскери күштер қолданбай, өзара келісім негізінде мемл құрамынан бейбіт жолмен бөлініп шыққан
Финляндия Ұлы Князьдігі
1993ж Чехословакия құрамынан бөлінді
Чехия, Словакия
Бірнеше аумақтың өз еркімен бірігуі негізінде қалыптасқан мемлдер
Танзания, БАӘ
1964ж Танганьика мен Занзибар бірігіп қалыптасқан мемл
Танзания
1971ж Келісімдік Омандық бытыраңқы араб әмірліктерінің өзара келісім негізіндн біріккен жаңа мемл
БАӘ
Солт. Америкалық еркін сауда аймағы
НАФТА
НАФТА ұйымына мүше елдер
АҚШ, Канада, Мексика
Оңтүстік Америка елдерінің ортақ нарығы
Меркосур
МЕРКОСУР ұйымына мүше елдер
Аргентина, Бразилия, Уругвай, Парагвай, Венесуэла
Анд ұлттар қоғамдастығына мүше мемлдер
Боливия, Колумбия, Эквадор, Перу
Оңтүстік-Шығыс Азия мемл қауымдастығы
АСЕАН
АСЕАН-ға мүше елдер
Бруней, Вьетнам, Индонезия, камбоджа, Лаос, Малайзия, Мьянма, Сингапур, Таиланд, Филиппин
Кедендік Одаққа мүше елдер
Қз, Ресей, Беларусь, Армения
Солт. Атлантикалық келісім ұйымы
НАТО
1945ж халықаралық ұйым
БҰҰ (193 ел)
2017ж ғаламшарымыздың “шиеленісті нүктелері”
Сирия, Ирак, Йемен, Оңтүстік Судан, Мьянма
21ғ егемендікке қол жеткізегендер
Эритрея, Шығыс Тимор, Черногорие, Косово, Оңтүстік Судан
Мемл режим
Демократиялық, антидемократиялық (тоталитарлық, әміршіл, нәсілшіл)
20ғ өз атауларын өзгерткендер
Персия-Иран, Кампучия-Камбоджа, Бирма-Мьянма
1990ж Германия астанасы
Берлин (оған дейін Бонн)
Грекияға Крит аралы арқылы әсер етуге болатынын айтқан
Аристотель
Грекияға ықпал етуге болатын арал
Крит
Мемл саяси күшін оның орналасқан аумағымен байланыстырған
Ф. Ратцель
Ірі құрлықтық мемлдер халықаралық саясатта басым болатынын айтқан
Ф. Ратцель
Мемлдің саяси қуатын оның гео орынмен байланыстырған
Х. Д. Маккиндер
Мемлекет үшін ең ұтымды гео орын
Орталық
Х. Д. Маккиндер картасы б-ша “әлемнің жүрегі”
Хартленд
Еуразияның орталығы
Орталық жерді қоршаған аумақ
Ішкі жарты ай
Өркениеттің ең қарқынды дамитын зонасы
Ішкі жарты ай
Ішкі жарты ай елдері
Жерорта теңізі маңы, Батыс Еуропа, Таяу Шығыс, Үндістан
Өркениет ең қарқынды дамитын зона
Жерорта теңізі маңы, Батыс Еуропа, Таяу Шығыс, Үндістан
Гео, мәдени жағынан шеткі зона
Сыртқы жарты ай
Сыртқы жарты ай елдері
Америка, Африка, Аустралия, Мұхит аралдарындағы елдер
Теңізге шыға алатын елдердің саяси тұрғыда басым болатынын айтқан
А. Т. Мэхэн
21ғ өркениеттердің әркелкілігі әлемдік саясаттағы ең басты факторға айналатындығы туралы идея айтқан
С. Хантингтон
Елдің саяси-гео жағдайын бағалау
(А. Мэхэн б-ша)
1) елдің саяси жағдайын теңізге шығу-шықпауына қарай бағалау
2) ел аумағының пішінін, құрлықтық шегараларын бағалау
3) ел аумағының көлемін бағалау
4) халық санын бағалау
5) ұлттық-мінез құлықты бағалау
6) елді басқару сипатын бағалау
Ядролық қарудан өз еркімен бас тартқан ел
Қз
Семей ядролық полигонды жабу туралы Жарлық шықты
1991ж 29 тамыз
1991 29 тамызда шыққан жарлық
Семей ядролық полигонды жабу
Ядролық қару түгелімен еліміздің аумағынан шығарылды
1995ж мамырда
1996ж “Шанхай бестігіне” кірген елдер
Қз, Қытай, Тәжікстан, Ресей, Қырғызстан
Шанхай бестігі құрылды
1996ж
Орталық Азия аумағында саяси тұрақтылық пен қауіпсіздікке қол жеткізу үшін құрылған ұйым
Шанхай ынтымақтастық ұйымы
1991ж 21 желтоқсан Қзда өтті
Алматы саммиті
ТМД мақсаттары мен принциптері тұжырымдалған саммит
Алматы
1992ж 15 мамыр қол қойылған келісім
Ұжымдық қауіпсіздік туралы
Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу жөніндегі келісімге қол қойылды
1996ж 30 қыркүйекте
2016ж 31 наурызда Вашингтонда “Әлем 21 ғасыр” манифесін ұсынды
Н. Назарбаев
Н. Назарбаев Вашингтонда “Әлем 21ғ” манифесін ұсынды
2016ж 31 наурызда
2016ж 31 наурызда Назарбаев Вашингтонда ұсынған манифесі
Әлем 21 ғасыр
2016ж 31наурызда Назарбаев “Әлем 21ғ” манифесін ұсынды
Вашингтонда