Геоэкология Flashcards
Экосфераны қоғаммен интеграция процесінде зерттейтін ғылым
Геоэкология
Тірі организмдер мен олардың қоршаған ортасын біртұтас қамтитын биологиялық жүйе
Экосфера
“Қоғам-экосфера” жүйесіндегі байланыс, экосфераның құрылымы мен қызметі
Геоэкология пәні
Экосфера мен “қоғам-экосфера” жүйесіндегі кеңістіктік-уақыттық динамикасын зерттеу
Геоэкологияның міндеті
“Геоэкология” терминін алғаш 1939ж ұсынған неміс ғалымы
К. Тролл
К. Тролл геоэкология терминін алғаш енгізді
1939ж
К. Тролл 1939ж енгізген термині
Геоэкология
Геоэкология ғылымы дамыған мемл
Германия
Геоэкологиялық зерттеу түрлері
1)Аумақты шаруашылық пайдалануға қатысты зерттеу
2)Аумақтардың геоэкологиялық жағдайына баға беру
3)Аумақтардың рекреациялық әлеуетін бағалау
4)Геоэкологиялық жоспарлау
5)Геоэкологиялық аудандастыру
6)Геоэкологиялық болжаулар
Табиғатты пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шараларды негіздеу
Геоэкологиялық болжамдар/жоспарлау
Геоэкологиялық болжам жасау кезеңдері
1)Аймақтың табиғи ж/е ресурстық жағдайын талдау
2)Аймақтың табиғи орта әлеуетін анықтау
3)Аймақтың өнеркәсіптік жағдайын анықтау
4)Аймақтың құрылымдық өзгерісі
5)Инвестициялық өсуі
6)Экономикалық даму жағдайы
Геоэкологиялық болжам кезеңдері (2)
Жекелеген кәсіпорындардың орналасуындағы кемшіліктерді айқындау ж/е оны шешу жолдары
Бүкіл ғаламшарды қамтитын, көпқабатты шоғырланған қабат
Геосфера
Геосфера түрлері
Атмосфера, гидросфера, литосфера, жер қыртысы, Жер мантиясы мен Ядро
Жер қыртысы, мантияның эоғарғы бөлігі
Литосфера
Жердің топырақ қабаты
Педосфера
Ластану түрлері
Орналасуына қарай, кеңістік қамтуы б-ша, мерзіміне қарай, жаратылысына қарай
Орналасу сипатына қарай ластану түрлері
Тұрақты ластану, мобильдік ластану
Тұрақты орналасу сипатына қарай ластану
Өндіріс орындары
Мобильдік орналасу сипатына қарай ластану
Көлік құралдары
Кеңістік қамтуына қарай ластану түрлері
Нүктелік, алаңдық, сызықтық
Нүктелік ластану
Зауыт
Алаңдық ластану
Көмір карьеры
Сызықтық ластану
Транспорт магистралі
Мерзіміне қарай ластану түрлері
Бастапқы, екінші қайтара (қосарланған)
Қоршаған ортаға тікелей түсу ластануы
Бастапқы
Қоршаған ортадағы ластағыштардың өзара әрекеттесуі нәтижесіндегі ластану
Екінші қайтара (қосарланған)
Суқоймаларына тыңайтқыштардың шамадан тыс түсуі нәтижесінде азот пен фосфор мөлшері артып, балдырлардың қаулап өсу салдары
Биологиялық ластануы
Ластанудың жаратылысы жағынан негізгі топтары
4
Жаратылысына қарай ластану түрлері
Химиялық, физикалық, биологиялық, эстетикалық н/е визуалды
Химиялық ластану түрлері
Газ, химиялық элементтер, түтін
Физикалық ластану түрлері
Радиоактивті, электромагниттік, шу, жылу
Биологиялық ластану түрлері
Бактериологиялық, вирустық, арамшөптер
Эстетикалық ластану түрлері
Табиғи ландшафтың күрт өзгеруі, қайталанбас табиғат көрінісінің бұзылуы, құрылыс
Табиғи ортаның ластану көрсеткіші
Атмосфераның ластану индексі
Қз экологиялық мәселелер
Кейбір қалалардың өндірістік қалдықтармен қатты ластануы, Арал теңізінің тартылуы, Каспий теңізінің ластануы, шөлейттену, топырақтың ауылшаруашылығында қолданылған химиялық заттармен ластануы
Қытайда шешімін таппаған экологиялық мәселелер
Елдің дүниежүзілік деңгейдегі қатты отын түрлері жағу нәтижесінде ауаға көмірқышқыл газын мөлшерден тыс өте көп шығаруы, көмірді жағу кезінде бөлінген зиянды газдардың қышқыл жанбырдың жауу, солтүстік өңірлерге судың жетіспеуі,
мелиорациялық жұмыстар нәтижесінде іргелес жатқан
аумактардағы жер бедерінің бұзылуы, ормандардың жаппай
кесілуі, жер ресурстарын тиімді басқармау салдарынан туындаған топырақ эрозиясы
Ормандар мен бұталар ауданы
4 млрд га (26,8%)
Ағаш сүрегінің қоры
330 млрд м³
ФАО ұйымының деректері б-ша жыл сайын жойылатын орман көлемі
6 млн га
Фотосинтез көлемінің қысқаруы ұлғайтады
Жылыжай эффектісін
Антропогендік шөлейттену қазіргі көлемі
10 млн км²
Әлемнің 8%-ын алатын аумақ
Антропогендік шөлейттену
Жер шарында жыл сайын құнарлы жер жарамсыз болып табылады
50-70 мың км²
Атмосфераның күн радиациясының өткізіп, жер бетінің жылулық сәулеленуін ұстап қалу қабілеті
Жылыжай эффектісі
Атмосферадағы жылыжай газдары
Көміртек қос тотығы, фреон, азот тотықтары, метан
Ең “лас” өнеркәсіп салалары
Тау-кен, құрылыс материалдарын өндіру, энергетика (ЖЭС), қара ж/е түсті металлургия, мұнай өндіру мен өңдеу, химия өнеркәсібі, целлюлоза-қағаз өндірісі, тамақ өндірісі
Химия өнеркәсібі ауаға бөлетін улы қосылыстар
Стирол, фенол, ацетон, күкірттің қос тотығы, күкірт ангриді