Биосфера Flashcards
Биосфера ұғымын енгізген
Ж. Ламарк
Биосфера терминін енгізген
Зюсс
Биосфера қабатының қалыңдығы
50км
1875 ж. Биосфера терминін енгізген
Зюсс
В. Вернадский еңбектері б-ша қайта құру рөлін атқаратын
Тірі организмдер
Биосфера тіршілік бесігі деп тұжырымдаған
В. Вернадский
Вернадский зерттеумен айналысқан биохимиялық зерттеулер
Оттегі мен көміртегі айналымдары
Биосфералық айналымдардың 3 түрі
Органикалық заттың түзілуі; биологиялық өнімнің түзілуі; биологиялық өнімнің жойылуы
Вернадский б-ша биосфера бөліктері
3: тірі зат, биогенді зат, биокосты зат
Тіршілігі бар кеңістік
Биосфера
Биогенді заттар
Таскөмір, жанатын газдар, шымтезек, батпақ, мұнай
Биокосты заттар
Шөгінді жыныстар, сазды минералдар, орман төсемі, таскөмір, мүжілу қыртысы, топырақ
Биосфераның жоғарғы шекарасы
Озон қабаты
Биосфераның жоғарғы шекарасын озон қабаты екенін айтқан
Вернадский
Биосфераның жоғарғы шекарасы
Жер бетінен 20км биіктікте атмосферадағы озон қабаты
Вернадский ілі б-ша биосфераның төменгі шекарасы
Жер бетінен 3-3,5км тереңдегі жер қыртысы
Биосферадағы тірі заттардың аса тығыз топтасуы
“Өмір қабықшасы”
Құрлықтағы “өмір қабықшасы”
Топырақ, өсімдік жамылғысы ж/е жануар әлемі
Мұхиттағы “өмір қабықшасы”
Планктондар тіршілік ететін үстіңгі бөлік
Тірі организмдердің қатысуынсыз түзілетін жансыз денелер
Сірескен зат (габбро, гранит, диорит)
Организмдердің тіршілік әрекеті мен жансыз табиғатта болатын үдерістерден пайда болған заттар
Биосіреспе зат (топырақ, лай)
Планетамыздың барлық тірі организмдердің жиынтығы
Тірі зат
Ежелгі биосфера бөлшектері
Биогенді заттар
Шөгінді жыныстар, сазды минералдар жататын биосфера бөлігі
Биокосты
Табиғаттағы сірескен заттар
Габбро, гранит, диорит
Фотосинтез кезінде жасыл өсімдіктер арқылы биологиялық өнім
Органикалық зат
Бактериялар мен саңырауқұлақтардың бірінші ж/е екінші кезектегі циклді жоюы
Биологиялық өнімнің жойылуы
Жануарлардың тіршілік әрекеті арқылы іске асатын екінші кезектегі цикл
Биологиялық өнімнің пайда болуы
Биосфераның қасиеттері
Тұтастық, орталықтандырылу, ашықтық, алуантүрлілік
Орталықтандыру
Газ- атмосферада белгілі бір газ құрамын қамтамасыз етіп тұру
Концентрациялық- организмдердің қоршаған ортадан биогенді заттар алу ж/е жинақтау қабілеті
Топырақ
Табиғаттың биокосты заты, жер қыртысының жұқа жоғарғы қабаты
Топырақ түзуші факторлар
Климат, жер бедері, жануарлар мен өсімдіктер, адамдар
Топырақ өте баяу қалыптасады
100 жылда оның қалыңдығы 0,5-2 см артады
Топырақтың қатты бөлігі
Тау жыныстарының ж/е шіріндінің ұсақ бөлшектері
Топырақтың газтәріздес бөлігі
Топырақ құрамындағы ауа
Топырақтың сулы бөлігі
Топырақтың ылғалы (ерітіндісі)
Қарашірік
Қоректік заттарды қамтитын топырақтың құнарлы қабаты
Құрылымы жоқ топырақ
Құмды
Құрылымды топырақ
Кесек
Топырақ тығыздығына қарай
Өте тығыз, тығыз, борпылдақ, үгілгіш
Топырақтың қазылғандағы тік қабаттары
Топырақ кескіні
Топырақты 1,5-2м тереңдікке қазғанда….көруге болады
Топырақ қабаттарын
Топырақ қалай таралады
Ендік бағытта, солтүстіктен оңтүстікке
Қз жазық аймақтарында 4 топырақ зонасы бар
Орманды дала, дала, қуаң дала, шөл
Орманды дала зонасы
Сілтісізденген қара топырақ
Дала зонасы
Кәдімгі қара топырақ, оңтүстік қара топырақ
Қуаң даласы
Күңгірт қара-қоңыр, қара-қоңыр, ашық қара-қоңыр
Шөл зонасы
Қоңыр ж/е сұр қоңыр топырақ типтеріне бөлінеді
Қз солтүстік, солтүстік- шығыс бөлігін және 52-53°с.е алып жатқан топырақ
Қара топырақ
Қара топырақтың қосалқы түрлері
Кәдімгі, сілтісізденген, оңтүстік
Кәдімгі қара топырақ
Орташа құрғақ далалы аймақ (12 млн га)
Сілтісіз
Қз солтүстігінің орманды далалары (0,4 млн га)
Оңтүстік қара
Құрғақ далалы аймақ (13,4 млн га)
Қара топырақтың оңтүстігіне қарай орналасқан топырақ
Қызғылт. Орт. Қз Каспий маңы ойпатының солт. Батыс Сібір жазығынң оңт-шығ бөлігі
Қызғылт топырақтың қосалқы түрлері
Қызғылт, күрең қызғылт, ашық қызғылт
Қызғылт топырақ
Орташа құрғақ далада (27,7 млн га)
Күрең қызғылт топырақ
Құрғақ далада (24,3 га)
Ашық қызғылт
Шөлді далада (38,4 млн га)
Қызғылт топырақтың оңтүстігіне қарай (48°с.е) таралған
Қоыңр ж/е сұрғылт қоңыр
Қоңыр
Шөлдің солт аймағында (57,4млн га)
Сұр- қоңыр
Шөл зонасының орта және оңт бөлігі (61,8 млн га)
Топырақтың пайда болу теориясын ұсынған
Докучаев
Топырақтың ұшырып әкету үдерісі
Жел эрозиясы
Топырақтың құнарлы жоғарғы қабатын шайып кетуі
Су эрозиясы
Топырақ “патшасы”
Қара топырақ
Докучаев қара топырақ типін атаған
Топырақ патшасы
Топырақ құрамындағы органикалық заттар
Қарашірінді
Қз солтүстік орманды далаларында таралған топырақ типі
Сілтісізденген қара топырақ
Қз шөл зонасында кең таралған топырақ типтері
Қоңыр ж/е сұр қоңыр
Қз аумағында 9,5% жерді алып жатқан топырақ түрі
Қара топырақ
Қз аумағында 34% жерді алып жатқан топырақ түрі
Қызғылт топырақ
Қз аумағында 44% жерді алып жатқан топырақ типі
Қоңыр ж/е сұр-қоңыр
Қоыңр ж/е сұр-қоңыр топырақтың қосалқы түрлері
Қоңыр, сұр-қоңыр
Қоректік заттарды қамтитын топырақтың құнарлы қабаты
Қарашірінді
Қзда негізгі топырақ зоналары саны
4
Орталық Қз көпшілік бөлігін қамтитын топырақ типі
Қызғылт
Топырақ ресурстары
Құнарлы, ауыл шаруашылығына жарамды топырақтар жиынтығы
2017ж. 1 қарашаға жер қорының балансы мәліметтері б-ша еліміздің жер қоры
272,5 млн га, оның ішінде ауылшаруашылық 93,4 млн га (35,8%)
Жермен қамтамасыз етілу жан басына шаққанда қзда
17,03 га, огың ішінде шабындық жердермен қамт. етілу 1,51 га
Эрозияның болу себептері
Жерді жырту, суару, тыңайтқыштарды аса көп мөлшерде қолдану , мал жайылымдары, ормандағы ағаштарды кесу
Қзда жердің ….эрозияға бейім
70 млн га астам или 26%
Оның 52 млн га астам жел эрозиясы
17 млн га астам су эрозиясы
Жер ресурстарын басқару агенттігінің мәліметі б-ша
Қз да 188,9 млн га жайылым жерлердің 26,6 млн га жері тозып кеткен
Топырақтың беткі қабаттары
Техногез өнімдері, пестицидтер, минералды тыңайтқыштар, өндіріс қалдықтарымен, радиоактивтк заттармен оңай ластанады
Қз аумағында 10 млн га жер
Радиоактивті ж/е зимиялық затармен ластанған
Мелиорация
Жерлерді жақсартуға ж/е топырақ құнарлылығын арттыруға бағытталған шаралар жиынтығы