Week 1 HC.5 Normale En Abnormale Lengtegroei Flashcards
Van welke factoren is de groei van de foetus afhankelijk?
- maternale factoren: gezondheid moeder, roken, jonge/oude leeftijd
- foetale factoren: meerlingzwangerschap, genetische afwijkingen
- placentaire factoren: verminderde doorbloeding van placenta
Hoeveel groeit een baby gemiddeld binnen het eerste levensjaar?
Bij geboorte gem 50 cm, binnen 1 jaar gem 75 cm.
Hoeveel neemt het gewicht van een baby gemiddeld toe in het eerste levensjaar?
Bij geboorte gem 3,5 -> binnen een jaar gem 10 kg
Onder invloed van wat vindt groei voornamelijk plaats in het eerste levensjaar?
Onder invloed van voeding
Onder invloed van wat vindt groei voornamelijk plaats na het eerste levensjaar?
Hormonen, maar ook genen, voeding en omgevingsfactoren
Onder invloed van wat vind er een groeispurt plaats in de pubertijd?
Onder invloed van geslachtshormonen
Wanneer vindt de groeispurt plaats bij jongens en meisjes?
- bij meisjes: begin van pubertijd+/- 12j
- bij jongens: na helft van pubertijd +/- 14j
Hoe wordt de target height bepaald?
De gemeten lengte van de biologische ouders
Wat is de range rondom de target height?
± 1.6 SD, ofwel ± 9 cm rondom de target height
Bij welke target heights is er kans op pathologie?
- groei afbuiging of versnelling: 1 SD-afwijking bij herhaalde metingen
- groot verschil met streeflengte: + 1,6 SD in vergelijking met target height
- te kleine of te grote lengte: -2 of > +2 SDS bij een normale target height
Primaire groeistoornis
- interne invloeden
- verstoorde regulatie van de epifysairschijf
- afwijkende groei vanaf de geboorte
Oorzaak primaire groeistoornis
Mutaties in genen:
- verstoring van cellulaire processen (SHOX-gen)
- verstoring van paracriene signalen (NPR2-gen)
- verstoring van extracellulaire matrix (ACAN-gen)
Secundaire groeistoornis
- omgevingsinvloeden
- invloed van buitenaf op epifysairschijf
- in eerste instantie normale groei, hierna afbuiging
Oorzaak secundaire groeistoornis
- voeding
- endocriene signalen
- cytokinen
- omgevingsfactoren
Idiopathische groeistoornis
- groeivertraging zonder bekende oorzaken
- familiair of niet-familiair
Oorzaak en kenmerken bij primaire groeistoornis zonder of met milde dysmorfe kenmerken
- oorzaak: monogenetische afwijkingen
- kenmerken: veelal met disproportie zoals korte benen of armen
Oorzaak en kenmerken bij primaire groeistoornis met dysmorfe kenmerken of syndromaal?
Oorzaak: chromosoomafwijkingen (Turner syndroom) of (epi)genetische afwijkingen (methylering defecten (Pradar-Willi syndroom) en uniparentale disomie (UPD))
Hoe wordt een SHOX-gerelateerde groeistoornis veroorzaakt?
Afwijking in de pseudo-autosomale regio’s op zowel het X-chromosoom als het Y-chromosoom -> ontstaan deleties en puntmutaties
Wat zijn kenmerken van een SHOX-gerelateerde groeistoornis?
Milde dysmorfe kenmerken:
- korte armen en benen
- spierhypertrofie
- Madelungse deformiteiten (afwijkende polsstand en onderarm) waardoor korte en gebogen ulna en radius
Oorzaak en kenmerken Turner syndroom
Oorzaak: 1 X-chromosoom afwezig
Groeistoornis met dysmorfe kenmerken:
- gezichtsdysmorfieën (laagstaande oren, brede nek, smalle kin)
- wijde tepelstand
- korte benen
- hartafwijkingen & nierafwijkingen
Aan welke criteria voldoen kinderen met Silver-Russell syndroom?
Netchine-Harbison criteria:
- SGA (small for gestational age)
- macrocefalie met frontal bossing (prominent voorhoofd)
- voedingsproblemen en/of te lage BMI (< -2 SDS)
- clinodactylie (kromme pink) en asymmetrie lichaam
- postnataal een slechte groei
Welke genetische afwijkingen worden er gevonden bij Silver-Russell syndroom?
- hypomethylatie van 11p15
- maternale UPD7
GH-IGF-I as
Hypothalamus: somatostatine (remt GH) en GHRH
Hypofyse: groeihormoon (GH)
Lever: groeifactoren
Op welke niveaus kan een stoornis van GH-IGF-I as ontstaan en welke hormoonspiegels zie je dan?
Hypofysair probleem -> geen GH productie
- bloed: laag GH, laag IGF-I
Groeihormoon receptordisfunctie:
- bloed: hoog GH, laag IGF-I
IGF-I receptordisfunctie:
- bloed: laag GH, hoog IGF-I
Gevolgen groeihoormoondeficiëntie
- kleinere lengte met progressieve afbuiging
- vertraagde botrijping -> skeletleeftijd gaat achterlopen
- meer vet, minder spiermassa, verminderde botdichtheid
Thyroïdale as
Hypothalamus: TRH
Hypofyse: TSH
Schildklier: T4 en T3
Functies schildklierhormonen
- speelt rol bij lengtegroei
- hersengroei en neurologische ontwikkelingen
- thermogenense
- aminozuur- en lipidenmetabolisme
Hoe kan een hypothyreoïdie zich op kinderleeftijd uiten?
In het endocriene kruis:
- afgenomen lengtegroei en juist een toegenomen gewicht waardoor de lijnen kruisen
Gonadale as
Hypothalamus: GnRH
Hypofyse: LH, FSH
Gonaden: oestrogenen, androgenen, progestagenen
Gevolg van deficiëntiestoornis in de gonadale as
Vertraagde puberteit -> afbuigende lengtegroei
Adrenale as
Hypothalamus: CRH
Hypofyse: ACTH
Bijnier: cortisol
Gevolgen hypercortisolisme (syndroom van Cushing)
- Afbuigende lengtecurve met daarbij toename van gewicht (risico op obesitas)
- emotionele problemen, moeheid, zwakte
- vollemaansgezicht, striae op huid, hirsutisme
Oorzaken hypercortisolisme
- ACTH-producerende tumor in de hypofyse (ziekte van Cushing)
- cortisolproducerende tumor in de bijnier
- iatrogeen (corticosteroïden)
Anamnese bij een te kleine lengte
- familieanamnese (pubertijd, ouders, metabole/autp-immuunziekten)
- reconstructie van de lengte- en gewichtscurve
- medisch VG
- medicatie
- ontwikkeling
- voedingsanamnese
- uitgebreide tractusanamnese
- psychosociale anamnese
Lichamelijk onderzoek bij een te kleine lengte
- lengte en gewicht
- bloeddruk
- schedelomtrek
- zithoogte en spanwijdte (disproportie)
- dysmorfe kenmerken
- meten lengte van biologische ouders
- puberteitsstadium
- algemeen intern LO
Wanneer wordt bij kinderen met kleine lengte bloedonderzoek gedaan?
Bij alle kinderen < 2 jaar met een kleine lengte van SD < -2
Bloedonderzoek bij een te kleine lengte
- Hb, erytrocyten -> anemie door chronische ziekte (bv coeliakie)
- TSH, FT4 -> hypothyreoidie
- IGF-I -> groeihormoondeficiëntie
- anti-TTG IgA, totaal IgA -> coeliakie
- Na, K, Ca, P, creatinine -> nier- of botziekte
Aanvullend onderzoek bij een te kleine lengte
- meisjes lengte SD < -2 en/of > 1.6 SD korter dan target height. -> Turner syndroom (CGH-array of SNP-array)
- < 3 jaar met afgenomen groei -> serum IGFBP-3 voor groeihormoondeficiëntie, renale tubulaire acidose
- > 10 jaar met afgenomen groei en een lage BMI SD < -1 -> bezinking bloedcellen, calprotectine in feces voor IBD
Wat is te zien op een X-hand bij een primaire groeistoornis vs een secundaire groeistoornis?
- primaire groeistoornis: botleeftijd conform de kalenderleeftijd
- secundaire groeistoornis: botleeftijd jonger dan de kalenderleeftijd
Specifiek aanvullend onderzoek bij verdenking op een groeihormoonstoornis (GH-IGF-I)
Groeihormoon stimulatietest
- meisjes > 8j en jongens > 9j worden vooraf geprimed -> enkele dagen vooraf geslachtshormonen toegediend om gevoeligheid voor test te vergroten
- clonidine en/of arginine op dezelfde dag geven
- afhankelijk van combinatie van IGF-I waarde en oploop van GH mag er wel of niet gesproken worden van groeihormoondeficiëntie of -resistentie
Genetisch diagnostiek bij verschillende indicaties
- NGS genpanel analyse: kleine lengte
- uitgebreide NGS panels: groeistoornissen, grote lengte, skeletdysplasie
- SNP array of karyogram: alle meisjes met kleine lengte (verdenking Turner)
- (Trio) WES en WGS
- methyleringsonderzoek: Pradar-Willi syndroom en Silver-Russell syndroom
Afkapwaarde target height van de grote lengte
>
- 1.6 SDS boven de target height
Klinefelter syndroom
- primaire groeistoornis -> te lang
- extra X-chromosoom
- gemiddeld langer, motorische- en spraakontwikkeling, leer- en gedragsproblemen
- te weinig testosteron -> verminderde spier- en haarvorming, kleine testis, gynaecomastie
Marfan syndroom
- primaire groeistoornis -> te lang
- autosomaal dominante afwijkinge
- vaak langer, maar lengte valt vaak binnen target height
- positieve thumb en wrist sign
- hartproblemen en oogproblemen
Oorzaken van secundaire groeistoornissen die zorgen voor te grote lengte
- overgroei met meer hormoonproductie: GH overproductie, hyperthyreoïdie, productie geslachtshormonen op jonge leeftijd (pubertas praecox)
- overgroei met minder hormoonproductie: gonadotropine (LH, FSH) of oestrogeendeficiëntie
- overig: obesitas
Aanvullend onderzoek bij de grote lengte
- X-hand -> kijken naar botleeftijd en voorspelde eindlengte
- verdenking primaire groeistoornis -> genetisch onderzoek
- verdenking secundaire groeistoornis -> labonderzoek
Labonderzoek bij de grote lengte
- 17-OH-progesteron, androsteendion, testosteron DHEA -> perifeer vervroegde puberteit
- GH, IGF-I -> overmatig groeihormoon
- FT4, TSH -> hyperthyreoïdie
- ACTH, cortisol -> syndroom van Cushing
Behandeling te grote lengte
Epifysiodese: aanbrengen van beschadiging aan de groeischijven
- moet gedaan worden < 14j bij jongens en <12.5j bij meisjes
