HC 12.4 Prostaatkanker Flashcards
Wat is PSA?
PSA = eiwit dat in je bloed voorkomt dat verhoogd kan zijn bij prostaatkanker.
Hoeveel mensen krijgen prostaatkanker en hoeveel mensen overlijden eraan?
Meer dan 1 op de 10 mannen krijgt prostaatkanker. 1 op de 5 overlijdt aan prostaatkanker. De meeste mannen gaan niet dood aan de prostaatkanker.
Wat doet de prostaat?
Het maakt eiwit (PSA) waardoor het ejaculaat meer vloeibaar wordt. Er lekt altijd een beetje PSA naar het bloed, wat gebruikt kan worden als marker.
Waar ligt de apex van de prostaat en waar ligt de basis van de prostaat?
Apex = urethrazijde van de prostaat en de basis = blaaszijde van de prostaat.
Wat zijn de top 3 prostaataandoeningen?
- Benigne Prostaat Hyperplasie (BPH)
- Prostatitis
- Prostaatcarcinoom
En alleen die laatste geeft zelden klachten! Ze kunnen alle drie een verhoging van het PSA geven.
Wat is de epidemiologie van prostaatkanker?
13.500 Nieuwe diagnoses per jaar = 1,5 per huisarts. 2800 sterfgevallen per jaar = 0,3 per huisarts. We zien prostaatkanker met name bij oudere mannen.
We zien een toename van prostaatkanker door:
- Dubbele vergrijzing
- Toename checkups en screening
Hoe wordt prostaatkanker opgespoord?
- < 10 % symptomatisch (pijn meta, hematurie, paraneoplastisch)
- Helft bij toeval: Mictieklachten (LUTS)
- Helft door screening/ check ups
De kans voor het hebben van prostaatkanker is de leeftijd – 10%, dus als je 70 bent is de kans dat je prostaatkanker vindt 60%.
Wat zijn de voor- en nadelen van screenen?
- Eerder ontdekken = eerder patiënt, eerder anxiety
- Eerder behandelen = eerder en langer bijwerkingen
- Niet-agressieve pca zullen vrijwel nooit klachten gaan geven
- Agressieve pca komen best vaak terug ondanks behandeling
- En toch is de kans op genezing groter als je behandelt in een beperkter ziektestadium! 1/3e kun je wel genezen.
Hoe spoor je prostaatkanker op?
- PSA: prostaat specifiek antigeen
- DRE; rectaal toucher
- TRUS: TransRectal UltraSound.
Hoe groter de prostaat (prostaatvolume) hoe hoger het PSA mag zijn.
Wat kun je doen met het prostaat volume en het PSA? En wat heb je daaraan?
- Je kunt deze waarden (prostaatvolume en PSA) invullen in een rekenmodel (nomogram), en dan kun je de kans op kanker berekenen en de kans op dat het een agressieve vorm is van kanker.
Prostaatbiopten en pathologisch onderzoek is nodig om de diagnose kanker te kunnen stellen, maar zijn vervelend als diagnostische middel (5% krijgt prostatitis na prostaatbiopten). Bioptie indicaties: - Kans prostaatkanker > 12,5-20%
- Kans agressieve tumor > 4-7%
Wat is de Gleason gradering?
Tijdens het pathologische onderzoek wordt voornamelijk gekeken naar de samenhang tussen de cellen. De prostaat bestaat uit buizen, wanneer deze nog zichtbaar zijn is de differentiatie goed, wanneer deze niet meer zichtbaar zijn is de differentiatie slecht. De Gleasonscore bestaat uit twee getallen:
- 1e getal: meest voorkomende groeipatroon
- 2e getal: wat ook wordt gezien maar dan wat minder
Totaalscore: 1e + 2e getal. Hoe hoger hoe agressiever. Score 5+3 dus veel erger dan 3+5
- Gleason 3+3 ISUP 1 Vaak actieve surveillance
- Gleason 3+4 ISUP 2
- Gleason 4+3 ISUP 3
- Gleason 4+4 ISUP 4
- Gleason 3+5 ISUP 4
- Gleason 5+3 ISUP 4
- Gleason 4+5 ISUP 5
- Gleason 5+4 ISUP 5
- Gleason 5+5 ISUP 5 Vaak al gemetastaseerd
3 is het minst agressief en 5 is het meest agressief.
Wat zijn de voordelen van PSA screening volgens het onderzoek ERSPC?
- Screening vermindert kans op prostaat kanker sterfte: 21% risico reductie (HR 0.79 (0.69-0.91) (na correctie voor compliantie en reeds plaatsvindende screening huisarts zelfs 27%)
- Screening vermindert het risico op gemetastaseerde ziekte
- ERSPC resultaten na 12 jaar mediane follow-up:
o M+ bij diagnose 50% risico reductie (HR 0.50 (0.41-0.62)
o M+ inclusief follow-up 30% risico reductie (HR 0.70 (0.60-0.82)
Hoeveel mensen moeten er gescreend en gediagnosticeerd worden om 1 prostaatkanker dode te voorkomen?
Om 1 prostaatkanker dode te voorkomen moeten er 781 mannen worden gescreend (NNS) en 27 extra gediagnosticeerd (en behandeld, NND/ NNT).
Wat gebeurt er nu in de praktijk i.p.v. het bevolkingsonderzoek?
Momenteel is er geen bevolkingsonderzoek voor prostaatkanker in Nederland, er moet dus een proces van shared decision making plaatsvinden in de huisartspraktijk om screening plaats te laten vinden bij een patiënt. Na voldoende informatie over de patiënt en een verwachte levensverwachting van meer dan 10 jaar kan worden gekozen om screening uit te voeren. Dan altijd eerst PSA én rectaal toucher
Wat kan er na het PSA meten en rectaal toucher worden gedaan?
Vervolgens kan er een risicocalculatie worden gedaan, op basis van:
- TRUS (prostaatvolume)
- Etniciteit
- Familieanamnese (BRCA2)
- Comorbiditeit, levensverwachting
- Wensen van de patiënt
Welke factoren zijn prognostisch?
- Gleasonscore / ISUP (belangrijkst) (naast hoge Gleasonscore, zijn cribriforme en intraductale groeipatronen ook slecht nieuws)
- Hoogte PSA
- Stadium:T2 of T3 of T4 (bepaald door DRE en MRI)
- Aantal pos biopten en aantal mm tumor in biopt
Wat zijn de T-stadia van prostaatkanker?
- T2 = binnen prostaat, dit voelt de patiënt amper
- T3 = buiten prostaat, in het kapsel
- T4 = ingroei in plasbuis of rectumwand
Vanaf T2 kun je het voelen bij een rectaal toucher.
Wat is stap 1 van palliatieve therapie bij een prostaatcarcinoom?
De eerste keuze bij metastasen is hormoontherapie. ADT = Androgeen Deprivatie Therapie (kan ook bij radiotherapie in curatieve setting worden toegepast, dan alleen medicamenteus)
1. Chemische castratie
- Antiandrogeen (bijv Bicalutamide)
- LHRH agonist
- LHRH antagonist
- CYP17 remmers: remt de bijnier
2. Operatieve castratie (orchidectomie bdz)
Testosteron stimuleert de prostaat, dus kan de tumor laten groeien, door dit weg te nemen groeit de tumor niet.
