2.3 Vruchtbaarheidsstoornissen bij de Man Flashcards
Wat gebeurt er na de expressie van Sex Determing Region op de Y-chromosoom (SRY)?
Het zorgt na 7-12 weken voor de ontwikkeling van foetale testes. Daarna is de productie van testosteron in Leydig cellen en Anti-Müllers Hormoon (AMH) in sertolicel
Ontwikkeling gangen van Wolff:
- Epididymis
- Vas deferens
- Vesiculae seminales
Elimineren van Müllerse gangen
Omzetten van testosteron in Di-Hydro-Testosteron (DHT)
- Externe genitalia
Wat is de anatomie van de tractus genitalia bij de man in de volgorde van hoe de zaadcel ‘beweegt’ door de structuren heen?
1) Testis
2) Epididymis
3) Vas deferens
4) Vesiculae seminales
5) Prostaat
6) Cowperse klieren
7) Urethra
Wat doen de testis en wat gebeurd er in de testis?
- Spermatogenese
- Opslag spermatozoa
- Afvoer semen
- Steroidogenese
Wat is de volume van de testis?
> 12 cc
- 80% tubuli seminifiri met sertollicellen
- 20% interstitium met Leyding cellen (Maken testosteron)
Wat gebeurd er in de tubuli seminifiri (Zit in de testis)?
- 2-5% van ejaculaatvolume, komt dus niet veel vrij
- Productie van 100 miljoen spermatozoa per testis per dag
- Spermatozoa bepaalt geslacht. 23x en 23y zaadcellen in het ejaculaat
Hoe lang duurt spermatogenese?
70 dagen, waarvan 20 dagen spermiogenese
Wat is de pathologie classificatie spermatogenese (Johnsenscore)?
- Normale spermatogenese (John 10)
- Hypospermatogenese (John 8-9)
- Maturation arrest (John 3-7)
- Serolicell-only (John 1-2)
Welke invloed heeft koorts op de spermatogenese?
Koorts zorgt voor verhoogde temperatuur waardoor de spermatogenese langer duurt.
Als er onderzoek wordt gedaan moet er 70 dagen later weer opnieuw een bepaling gedaan worden wanneer de nieuwe spermatogenese begint
Wat doen GnRH, LH en FSH?
Ze sturen de testis aan
- LH stimuleert Leydigcellen
- FSH stimuleert sertolicellen
Feedback op hypothalamus en hypofyse via testosteron vanuit de Leydigcellen en Inhibine-B vanuit de sertolicellen
Wanneer start de spermatogenese?
In de puberteit
Wat gebeurt er in de epididymis?
- Transport, opslag, rijping spermatozoa
- 10% van ejaculaatvolume, voornamelijk zaadcellen
- Toename fertiliserend vermogen
-> Motiliteit neemt toe van caput naar caudaal
-> Concentratie (In cauda 500-1000 miljoen zaadcellen)
-> Eiwitten voor binding aan zona pellucida
-> Stabilisatie DNA
Wat zijn kenmerken van het prostaat?
- Prostaat zorgt voor PSA. PSA zorgt voor liquefactie (Vloeibaar worden van sperma)
- In prostaat zitten prostasomen (RNA)
- pH <5
- 20-30% van ejaculaatvolume
Wat zijn kenmerken van vesicula seminalis?
- Zorgt voor semenogelin -> Gelvorming na ejaculatie
- Bevat fructose als energiebron voor spermatozoa
- pH >8
- 65-75% van ejaculaatvolume
Wat zijn testiculaire functietesten?
- Bloed -> LH, FSH, Inhibine B, testosteron
- Semenanalyse
- Echografie testes (Eventueel ook vesica seminalis en prostaat)
- Genetisch onderzoek
- Biopt van de testis
Welke organen zijn betrokken bij ejaculatie?
- Cauda epididymis
- Vas deferens
- Vesicula
- Prostaat
- Urethra prostatica
- Blaashals
Hoe gaat de ejaculatie?
Emissie:
- Sluiten blaashals en sphincter urethrae onder invloed van sympathisch T10-L2
- Depositie vloeistof in urethra prostatica (UP)
Expulsie:
- Contractie m. bulbocavernosus, ischiecavernosus en bekkenbodum
- Openen sphincter urethrae
Waar is de depositie van ejaculaat bij coitus?
Depositie ejaculaat bij cervix uteri
Hoe lang overleven spermatozoa en oocyten?
Spermatozoa: 3 dagen
Oocyt: 24 uur
Welke processen vinden plaats na de coitus?
- Capacitatie: Zwemmen van zaadcellen richting eicel
- Chemoattractie: Aantrekken van de zaadcellen door de eicel
- Acrosoomreactie: Versmelten van de zaadcel met de zona pellucida van de eicel
Wanneer vindt er onderzoek plaats bij infertiliteit?
Uitblijven van zwangerschap na 1 jaar onbeschermde coitus
- 15% van de paren geen zwangerschap na 1 jaar
- In 2e jaar nog 50% kans op natuurlijke zwangerschap, in 3e jaar is dit 15%
- 50% oorzaak bij de man
Wat zijn oorzaken van mannelijke infertiliteit?
- Testiculaire insufficiëntie
- Endocriene afwijkingen
- Obstructie tractus genitalis
- Sperma antilichamen
- Medicatie, milieu, ziekte, stress
- Varicocele
- Erectie, ejaculatie of orgasme stoornis
- Idiopathisch
Wat zijn de oorzaken van testiculaire insufficiëntie en wat is het?
Testiculaire insufficiëntie is dat de bal het zaad niet goed aanmaakt en kan komen door:
- Cryptorchisme
- Varicocele
- Orchitis (Virale boforchitis)
- Torsio testis
- Kiemcel tumor testis
- Cytotoxisch therapie (Chemo)
- Radiotherapie
- Ernstige systeemziekten
- Endocriene afwijkingen
- Anabole steroïden
- Genetische afwijkingen
- Idiopathisch
Wat is cryptorchisme en wat zijn kenmerken ervan?
Het niet goed indalen van de testis en verstoorde spermatogenese
- Indaling afhankelijk van INSL-3 en regressie gubernaculum
- 2-6% bij de geboorte, 1% bij 3 maanden komt het voor
- 60% is unilateraal -> Dan heeft 50% oligospermie en bij bilateraal heeft 80% oligospermie
- 30-80% ook epidydimale afwijkingen -> 8% obstructief
- Testis atrofie
- Endocriene disfunctie
- Verhoogde risico kiemcel tumor testis
Wat is oligospermie?
Laag aantal zaadcellen in de sperma
Wat is torsio testis en wat zijn kenmerken ervan?
Testis is gedraaid. Komt geen bloed meer in de bal
- Echografisch testisparenchym vascularisatie beoordelen
- Hoog risico op definitieve testis ischemie
- <6 uur operatieve detorsie (Binnen 6 uur opereren)
- Contralaterale orchidofixatie (Testikels worden vastgezet)
Wat is varicocele en wat zijn kenmerken ervan?
Spatader in de bal waardoor de spermatogenese verstoord is:
- Weke testis
- Hypogonadisme
- Verstoorde temperatuur regulatie
- Verhoogde ROS
- Verhoogde DNA schade spermatozoa
- Vaker aan linkerkant
Hoeveel mannen met normospermie heeft varicocele en hoeveel subfertiele mannen?
- 7-11% van de mannen met normospermie heeft varicocele
- 25-40% van de subfertiele mannen
- Meeste mannen met varicocele hebben normospermie en geen fertiliteitsproblemen
Is er na behandeling van varicocele een betere zaadkwaliteit?
Bij 85% van de mannen is er een verbetering van de zaadkwaliteit. 45% aanzienlijk verbetering
Wanneer wordt er een varicocelectomie gedaan?
Adolescenten die toenemend falen hebben van testiculaire ontwikkeling bij opeenvolgende klinische beoordeling
Wanneer is varicocelectomie wel zinvol bij een klinische varicocele?
Bij een man met jonge partner en een infertiliteit sinds >2 jaar met oligospermie en verder een onverklaarde infertiliteit
Wanneer is varicocelectomie niet effectief?
- Normospermie
- Azoospermie (Afwezigheid zaadcellen)
- Subklinische varicocele
Wat zijn de kenmerken die behoren bij een hypogonadotroop en hypogonadisme?
- LH en FSH verlaagd, testosteron ook
- Disfunctie hypofyse voorkwab of hypothalamus
Congenitale oorzaken:
- Kallmansyndroom (Anosmie, uitvallen reuk)
- Idiopathische hypopituitarisme
- Verlate puberteit
Verworven oorzaken:
- Hypofysaire of hypothalame ziekte (Prolactioom, neurochemochromatose, ischemie)
- Iatrogeen (Hypofysectomie, GnRH agonist, antiandrogenen, anabolen)
Wat zijn de kenmerken die behoren bij een hypergonadotroop en hypergonadisme?
- LH en FSH verhoogd, testosteron laag
Congenitale oorzaken:
- Klinefestelsyndroom (XXY)
- Anorchie (Afwezigheid 1 of beide testikels)
- Enzymdefecten androgeen synthese
- Cryptorchisme
Verworven oorzaken:
- Orchitis (Ontsteking testis)
- Torsio testis
- Bilaterale orchidectomie (Verwijdering testis)
- Cytotoxische therapie
Wat zijn kenmerken van obstructieve azoospermie?
- 2% van de oorzaken van infertiliteit
- 10% azoospermia door obstructie
Een oorzaak van obstructie in tractus genitalis is congenitale bilaterale agenesie vas deferens. Wat is dit?
Congenitale Bilaterale Agenesie Vas (CBAVD) is een congenitale bilaterale afwezigheid van de vas deferens en leidt tot azoospermie
Vesicula seminalis en distale deel van epididymis ook niet aangelegd (Laag ejaculaat volume en laag pH)
Wat zijn andere oorzaken van obstructie in de tractus genitalis?
- Müllerse prostaatcyste
- Epididymale obstructie (Infectie, congenitaal)
- Iatrogeen (Lies of scrotale chirurgie)
Hoeveel % van infertiele paren heeft erectieklachten en ejaculatieklachten en wat zijn de oorzaken hiervoor?
5% van infertiele paren heeft erectieklachten en ejaculatieklachten
Oorzaken:
- Neurologisch -> MS, DM, Dwarslaesie
- Postoperatief -> Prostatectomie, retroperitoneale chirurgie
- Medicatie -> Antidepressiva
Hoeveel % van de echo scrotum levert een varicocele, testistumor of testiculaire microcalcificaties op?
- Varicocele bij 30% van de mannelijke infertiliteit
- Testis tumor bij 0.5% van de mannelijke infertiliteit
- Testiculaire microcalcificaties bij 5%
- Echo prostaat alleen bij laag volume ejaculaat om prostaatcyste uit te sluiten
Wat komt er uit genetisch onderzoek bij een concentratie van onder de 1 miljoen zaadcellen?
- Chromosoomafwijkingen, met name bij azoospermie
- 10% azoospermie Klinefeltser syndroom: 47XXY
- 15% azoospermie/exterme OAT heeft deletie AZF-region op Y-chromosoom
- CBAVD man: Man en vrouw onderzoeken op CFTR-gen mutatie
Wat is de pathologie van de tractus genitalis?
- Oligospermie
- Azoospermie
- Aspermie
- Hypogonadisme
- Testiculaire kiemceltumor
Wat is de behandeling van infertiliteit bij de man?
- Leefstijladviezen en voorlichting: Marihuana, anabole steroïden, verhoogde scrotale temperatuur, medicatie, overgewicht
- Hormonale therapie
- Varicoceletherapie
- Blaasspoeling of electroejaculatie
- Chirurgische sperma extractie
- Geassisteerde voortplanting met zaadcellen (Zelf-inseminatie, IUI, IVF, ICSI)
Wat zijn de primaire en secundaire kenmerken van hypogonadisme en de therapie hiervan?
Primair:
- Testis disfunctie (Hypergonadotroop hypogonadisme)
- LH en FSH verhoogd, testosteron verlaagd
Secundair:
- Hypothalamus of hypofyse disfunctie
- LH en FSH laag en testosteron verlaagd
Therapie -> Testosteron Replacement Therapie (THT), huidgel of injectie
Therapie bij kinderwens -> Pregnyl (LH) eventueel gecombineerd met puregon (FSH)
Wat zijn de oorzaken van aspermie (Droog orgasme)?
Anorgasme:
- Psychogeen/neurogeen
Retrograde ejaculatie (Ejaculaat komt niet naar buiten, maar in de blaas):
- Neurogeen/iatrogeen
Anejaculatie (Geen zaadlozing):
- Psychogeen/iatrogeen
- Bijvoorbeeld dwarslaesie, bekken of retroperitoneale chirurgie, prostaatchirurgie, MS, DM of medicatie
Welke soorten azoospermie zijn er?
Pre-testiculair: Hypothalamus-hypofyse falen suppressie van HHG-as
- Kalmann syndroom
- Hypofyse
- Anabole steroïde gebruik
- Verhoogd oestrogeen
- Adipeus weefsel
Testiculair: Spermatogeen falen (Non-obstructieve azoospermie):
- Testiculaire disgenesie
- Cryptorchidisme
- Klinefeltsersyndroom
- Bof orchitis
- Radiotherapie
- Chemotherapie
Post-testiculair: Obstructie testis, epididymis, vas deferens of ductus ejaculatorius (Obstructieve azoospermie):
- Vasectomie
- Iatrogeen
- Post-infectieus
- Congenitaal Bilateraal Angenesis van Vas Deferens (CBAVD)
Wat is de therapie van pre-testiculaire azoospermie?
r-HCG (Recombinant Human Chorionic Gonadotropin) + Recombinant FSH (rFSH)
Wat is de therapie van testiculaire azoospermie?
Testiculaire Sperma Extractie (TESE):
- Sperm Retrieval Rate (SSR): 50-60% -> Percentage succesvol verkregen sperma
Wat is de therapie van post-testiculaire azoospermie?
- Microchirurgische vasovasostomie vasoepididymostomie
- Percutane sperma aspiratie, Microchirurgische Epididymale Sperma Anspiration (MESA) of TESE
- Sperm Retrieval Rate (SRR): 100%
Wat zijn de kenmerken van vasovasostomie?
Zaadleiders worden weer aan elkaar vastgemaakt:
- 10% mannen gesteriliseerd
- 10% later spijt
- 2-3% herstel operatie
Kans zwangerschap omgekeerd evenredig met obstructie interval
Kans spontane zwangerschap <50% als >8jaar sinds vasectomie
Wat is de prevalentie van een testiculaire kiemcel tumor?
Populatie risico 0.01%
Piekincidentie 30 jaar
Wat zijn de risicofactoren voor een kiemceltumor?
- Familiair: Vader, broer
- Contralaterale kiemceltumor testis
- Cryptorchisme
- Testis atrofie
- Afwijkende semenanalyse
- NOA
- Geografie
- Ras
Wat is Germ Cell Neoplasia In Situ (GCNIS)?
Voorstadium testiculaire tumor
Wat is de therapie van een testiculaire kiemcel tumor?
- Mannen 20-40 jaar
- Zeer goede prognose
- 80% stadium 1 -> 20% hiervan met occulte metastasen
- Orchidectomie
- Radiotherapie -> Alleen seminoom radiosensitief
- Chemotherapie -> Als metastasen
- Retroperitoneale Lymfklier Dissectie (RPLND) als lymfkliermetastasen persisteren ondanks chemotherapie
Wat is het effect van chemo op testisparenchym?
Tast volgende onderdelen aan:
- Leydigcellen
- Sertoli cellen
- Spermatogonia
Wat is de indicatie van crypopreservatie van zaadcellen (Invriezen zaadcellen)?
- Voor chemotherapie of radiotherapie
- Voor chirurgie testis, kleine bekken of cerebrum
- Voor teratogene medicatie
- Bij fertiliteitschirurgie
- Andere (Toekomstige) indicaties
