Stomatopatie protetyczne Flashcards
Czym są stomatopatie protetyczne?
stany patologiczne JU związane przyczynowo z użytkowaniem protez stomatologicznych
stan chorobowy o charakterze procesu zapalnego występującego w obszarze kontaktu protezy z bł. śluzową JU
Jakie wyróżniamy rodzaje stomatopatii ze względu na rodzaj zapalenia bł śluzowej?
- nieżytowy stan zapalny podłoża protetycznego
* rozrostowy stan zapalny podłoża protetycznego
Jakie wyróżniamy przyczyny rozwoju stomatopatii?
rozwój stomatopatii jest wieloprzyczynowy
główna przyczyna: uraz (mechaniczny, chemiczy, elektrogalwaniczny), który stwarza miejsca zmniejszonej odporności na infekcje grzybicze, czemu dodatkowo sprzyjają zaniedbania higieny JU i protez
Jakie wyróżniamy rodzaje stomatopatii ze względu na etiologię?
- stomatopatie protetyczne pierwotne, których przyczyną są czynniki miejscowe (uraz mechaniczny / infekcja / uszkodzenia chemiczno-toksyczne i elektrogalwaniczne / kontaktowe odczyny alergiczne)
- stomatopatie wtórne (objawowe) - na podłożu chorób ogólnoustrojowych osłabiających odporność organizmu, w tym tkanek JU, a proteza jest dodatkowym czynnikiem wyzwalającym objawy patologiczne (schorzenia układu krwionośnego: niedokrwistość niedobarwliwa, choroba Addisona-Biermera, zespół Plummera-Vinsona; cukrzyca; choroba Gravesa-Basedowa; awitaminozy grupy B i C; zaburzenia wydzielania śliny: choroba Mikuliczna, zespół Sjogrena, kserostomia)
Pacjenci z jakimi chorobami należą do grupy ryzyka rozwoju wtórnych stomatopatii protetycznych?
- ostre choroby zakaźne
- schorzenia układu krwionośnego: niedokrwistość niedobarwliwa, choroba Addisona-Biermera, zespół Plummera-Vinsona
- cukrzyca
- choroba Gravesa-Basedowa
- awitaminozy grupy B i C
- niedobór żelaza
- zaburzenia wydzielania śliny: choroba Mikuliczna, zespół Sjogrena, kserostomia
- stany chorobowe układu nerwowego
- stany chorobowe przewodu pokarmowego
Czym mogą być spowodowane urazy mechaniczne prowadzące do rozwoju pierwotnej stomatopatii?
- wadliwa konstrukcja protezy: niedokładne opracowanie obrzeży, przekraczających granicę strefy neutralnej (w przedsionku, na dnie JU, linię AH)
- nieprawidłowe przyleganie płyty do podłoża o nadmiernej ruchomości (ruchy przesuwania i tarcia)
- nieprawidłowe wyznaczenie powierzchni okluzyjnej i wysokości zwarcia
- nieprawidłowe ustawienie zębów sztucznych, powodujące przeciążenia zgryzowe i uraz tkanek podłoża
- niedostateczna gładkość powierzchni dośluzówkowej
- powierzchniowe przyleganie mostów do śluzówki
- schorzenia przyzębia spowodowane zbyt długimi i szerokimi brzegami koron protetycznych
- schorzenia przyzębia spowodowane wadliwie zaprojektowanymi klamrami oraz niedopasowanymi w okolicy zębów własnych
Jaki charakter może mieć szkodliwe oddziaływanie protezy na podłoże?
- chemiczno-toksyczne
- elektrochemiczne
- alergiczne (2-3 promlie częstości)
Dlaczego określenie charakteru szkodliwego oddziaływania protezy na podłoże jest trudne?
działający czynnik patogenny nie wywołuje swoistego odczynu tkankowego ani specyficznego obrazu hist-pat
Który składnik protezy akrylowej może działać toksycznie na podłoże?
monomer wolny (resztkowy) - pozostaje w gotowej protezie po polimeryzacji
Dlaczego monomer resztkowy może powodować reakcje toksyczne podłoża?
prawdopodobnie rozpuszcza tłuszcze i uszkadza cytoplazmę komórkową
Jaka jest zależność ilości monomeru resztkowego do reakcji tkanek podłoża?
występowanie oraz intensywność stanów zapalnych jest wprost proporcjonalna do ilości wolnego monomeru
Jaki jest próg toksyczności dla wolnego monomeru?
indywidualny dla każdego pacjenta (nawet nieznaczna jego ilość może wywołać reakcje zapalne)
Czy przy polimeryzacji akrylu może zostać wykorzystany cały monomer?
nawet po fabrycznym przeprowadzeniu polimeryzacji pozostaje śladowa ilość monomeru nieprzereagowanego
W jaki sposób należy potwierdzić odczyn alergiczny błony śluzowej pacjenta w odpowiedzi na płytę protezy akrylowej?
- przeprowadzenie testów naskórnych, podskórnych i naśluzówkowe
- badania cytologiczne na obecność eozynofili w wymazach z nosogardzieli
- zmiany na błonie śluzowej
ROZPOZNANIE TYLKO NA PODSTAWIE OBJAWÓW KLINICZNYCH JEST BŁĘDNE! (objawy kliniczne mogą być wynikiem toksycznego działania monomeru resztkowego)
Jakie etapy labo w procesie wytwarzania protez akrylowych mogą wpływać na występowanie stomatopatii?
- sposób łączenia monomeru z polimerem
- proces polimeryzacji
- mechaniczna obróbka
Dlaczego proteza (głównie całkowita) zaburza warunki fizjologiczne JU?
- wywiera zwiększone ciśnienie na podłoże
* utrudnia dostęp powietrza, wymianę temperatury i zwilżanie śliną (przez pokrywanie podłoża w sposób ciągły)
Akryl dobrze czy słabo przewodzi ciepło?
akryl charakteryzuje się słabym przewodnictwem cieplnym
Jaka może być temperatura pod płytą protezy i czym to jest spowodowane?
podwyższona (39,7 - 40,6 °C) - skutek słabego przewodnictwa cieplnego tworzywa akrylowego
Jakie znaczenie w rozwoju stomatopatii ma podwyższona temperatura pod płytą protezy?
wpływa na zwiększony rozwój flory bakteryjnej i grzybiczej JU
Do czego może prowadzić pokrycie przez protezę gruczołów ślinowych?
- stany zapalne gruczołów i kanałów wyprowadzających
- tłuszczowe i włókniste zwyrodnienia
→ zahamowanie czynności wydzielniczej
Jak wpływa obecność płyty protezy akrylowej na mikroflorę JU?
mikroflora JU ulega zmianom zarówno ilościowym, jak i jakościowym
Jakie zasadnicze wymogi konstrukcyjne musi spełniać uzupełnienie protetyczne by umożliwić odpowiednią jej higienę?
- odpowiednia długość i kształt koron
- linijne przyleganie do błony śluzowej przęseł mostów
- prawidłowy przebieg klamer i łuków
- nienaganne wykończenie (a zwłaszcza ich wypolerowanie - od stopnia gładkości powierzchni metalowych zależy obojętne zachowanie w JU)
Jakie inne niż miejscowe mogą być przyczyny stomatopatii pierwotnych?
zmiany biologiczne starzejącego się ustroju:
• obniżenie tolerancji bł śluzowej wskutek zmian zanikowych lub rozrostowych
• zwiększona pobudliwość nerwowa i w związku z tym zmniejszona zdolność adaptacji do protez
• hormony (menopauza?) wpływają na większą częstość występowania tej przypadłości u kobiet
Jakie wyróżniamy obrazy kliniczne stomatopatii?
A. ostry stan zapalny
• naciek surowiczy
• odleżyna
B. przewlekły stan zapalny
• zmiany rozrostowe / brodawkowate
• zmiany włóknisto-ziarninowe
• nadmierne rogowacenie
Jak może objawiać się ostry stan zapalny?
- rozsiane pojedyncze lub mnogie wysepkowate przekrwienia błony śluzowej podniebienia i wyrostków
- rozlany stan zapalny błony śluzowej podniebienia i wyrostków zębodołowych, pokrywający się z zasięgiem płyty protezy, charakteryzujący się jej rozpulchnieniem, krwawiącymi wybroczynami oraz ruchomością wobec podłoża
- drążący i łatwo krwawiący ubytek tkanki, kształtu okrągłego lub owalnego o wyraźnych zarysach (odleżyna) w miejscach, gdzie pobrzeża protezy stykają się z ruchomą błoną śluzową (w przedsionku lub na dnie JU, na granicy podniebienia miękkiego i twardego)
Jak może objawiać się przewlekły stan zapalny?
- uszypułowany twór łącznotkankowy różnych rozmiarów, bladoróżowy lub czerwony, twarda lub miękka konsystencja, zwisający do przedsionka lub od podniebienia w postaci ziarninowego płata = ziarniniak lub naddziąślak szczelinowaty
- pojedynczy lub mnogi brodawkowaty rozrost błony śluzowej podniebienia, barwy różowej lub żywoczerwonej przypominający owoc maliny
- rozrost włóknisty grzbietowej części zębodołowej pozbawionej przyczepu na skutek zaniku podłoża kostnego (ruchomy wyrostek) - najczęściej dotyczy bezzębnej żuchwy lub przedniego odcinka szczęki pod protezą ruchomą osiadającą w przypadkach niezaopatrzonych protetycznie braków skrzydłowych w żuchwie
- leukokeratozy = nadmierne rogowacenie, prawdopodobnie wywołane mechanicznym drażnieniem błony śluzowej, początkowo zmętnienie nabłonka, przekształcające się z biegiem czasu w białe plamy, a później narośla typu tarczowego z rozpadlinami i nadżerkami, na których obwodzie występuje rąbek zapalny; najczęściej na błonie śluzowej policzków oraz podniebienia twardego, czasem dziąseł
Jakie charakterystyczne zmiany często towarzyszą stomatopatiom protetycznym?
zajady w jednym lub obu kątach ust (szczególnie u osób starszych), szczególnie w przypadku obniżonej wysokości zwarcia, gdy stałe zaleganie śliny i bakterii w fałdach między wargami powoduje niegojące się stany zapalne
Jakie objawy podmiotowe i przedmiotowe w JU mogą towarzyszyć stomatopatiom? Jakie mogą być przyczyny?
- ścisła lokalizacja bólu odczuwanego zwykle jako pieczenie, dolegliwości rozpoczynają się po założeniu protez i nasilają się w ciągu dnia, utrudniając przyjmowanie i żucie pokarmów → przyczyną jest uraz mechaniczny bez powikłań infekcyjnych
- objawem towarzyszącym mogą być zaburzenia wydzielania śliny w nadmiernej ilości lub (częściej) uciążliwej suchości JU
- żywo-czerwona, obrzękła, rozpulchniona, przerosła, łatwo krwawiące i ruchoma wobec podłoża błona śluzowa, której zmiany zapalne ściśle pokrywają się z granicami pola protetycznego, a proteza niejako zanurza się w tkanki otaczające → szkodliwość materiału protezy (również czynnik alergiczny - w potwierdzeniu pomocny jest wywiad: predyspozycje i inne alergie; rozpoznanie: wynik specjalistycznych badań alergologicznych i cytologicznych)
- rumień, często skojarzony z obrzękiem języka; zaburzenia smakowe (metaliczny smak), pieczenie, złe samopoczucie, osłabienie, stany podgorączkowe, bóle i zawroty głowy, nudności, biegunki i omdlenia; przebarwienie metalowych powierzchni uzupełnień prot → zapalenie elektrogalwaniczne
W jakim przypadku stomatopatie mogą mieć charakter czasowy, pojawiać się okresowo i samoistnie się cofać?
- czasowa obniżona tolerancja błony śluzowej w przebiegu różnych schorzeń ogólnych
- objaw biologicznych zmian starzejącego się ustroju
W jaki sposób leczymy stomatopatie protetyczne wtórne?
lecząc chorobę podstawową (proteza jest tylko czynnikiem dodatkowym, potęgującym odczucia chorego)
Czym jest stomatodynia?
występowanie nieprzyjemnych objawów w JU: pieczenie błony śluzowej języka, warg i dziąseł, uczucie suchości lub ślinotok
przyczyną może być: zaburzenia wewnątrzwydzielnicze i czynniki psychiczne
Jak należy leczyć stomatopatie nie powikłane infekcją?
przyczynowo! (przyczynowo-objawowe)
jeśli przyczyną jest uraz mechaniczny:
• korekta odpowiedniego odcinka obrzeża protezy (zeszlifowanie i wypolerowanie miejsc urazowych)
• wygładzenie powierzchni dośluzówkowej (polerowanie lub elektrolityczne powlekanie)
• podścielenie - rozległe ubytki podłoża i niedokładność w przyleganiu płyty
• korekta przebiegu powierzchni okluzyjnej oraz sprawdzenie poprawności ustalenia wysokości zwarciowej w celu wyeliminowania przeciążeń zgryzowych
- zalecenia co do higieny oraz stosowania środków dezynfekujących i przeciwzapalnych (roztwory do płukania) - jeśli przez 2-3 tygodnie nie ma poprawy należy zlecić badania mikrobiologiczne i podjąć leczenie w zależności od wyników
- usunięcie z tworzywa akrylowego nieprzeragowanego monomeru → ścisłe przestrzeganie rygorów technologicznych; naświetlanie wilgotnej powierzchni dośluzówkowej protezy promieniami UV lub zanurzenie (kilkugodzinne) protezy w wodnych r-rach środków utleniających (woda utleniona, nadtlenek sodu, nadmanganian potasu), ewentualnie galwaniczne powlekanie powierzchni dośluzówkowej cienką warstwą złota (metody bardziej przydatne do celów diagno niż leczniczych)
- stomatopatia galwaniczna → usunięcie szkodliwie oddziałujących elementów metalowych
- alergia → zmiana materiału protezy + stosowanie prep. wapnia i środków przeciwhistaminowych
gdy nie jest możliwe leczenie przyczynowe, stosujemy leczenie objawowe: naturalne płukanki ściągające z zawartością taniny (szałwia, esencja herbaciana, rumianek); pasty i r-ry p-zapalne (z hydrokortyzonem) i znieczulające oraz dezynfekcyjne
W jakich przypadkach leczenie przyczynowe stomatopatii nie jest możliwe?
- zaburzenia biologiczne starzejącego się organizmu
- wyniszczenie nowotworowe
- obniżenie ogólnej odporności
Jaki rodzaj leczenia wybieramy w przypadku stomatopatii powikłanej infekcją?
leczenie protetyczno-farmakologiczne
celem leczenia protetycznego jest eliminacja czynnika urazowego (korekty, a nawet wymiana protez)
celem leczenia farmakologicznego jest eliminacja infekcji
Infekcją którym rodzajem patogenów najczęściej powikłana jest stomatopatia protetyczna?
grzybami Candida (najczęściej albicans, rzadziej crusei, tropicalis, glabrata)
Do czego może prowadzić pojawienie się ognisk grzybicy w JU?
może być źródłem dalszej inwazji, doprowadzając do nawracającej grzybicy innych narządów (np. dalszych odcinków przewodu pokarmowego)
Co ma znaczenie dla rozwoju grzybicy w JU?
- czynniki ogólne: cukrzyca i inne zaburzenia endokrynologiczne, chemioterapia, stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum przez dłuższy czas, ogólny spadek odporności
- zaniedbania higieniczne
- urazowe działanie protez
Czy obecność pojedynczych blastosporów grzybów przy braku objawów klinicznych wymaga leczenia p-grzybiczego?
nie
Jakie leki są najbardziej skuteczne w zwalczaniu kandidozy?
nystatyna i natamycyna (pimarycyna) - nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego = są bezpieczne
również mikonazol i środki dezynfekcyjne (zawierające chlorheksydynę)
Jaka postać leku jest najbardziej skuteczna w leczeniu miejscowym grzybicy?
żel lub zawiesina do pędzlowania JU i pokrycia wewnętrznej powierzchni płyty protezy
W jakie miejsca należy deponować leki miejscowe w leczeniu stomatopatii powikłanej grzybicą?
zarówno na błonę śluzową, jak i płytę protezy (w porowatościach akrylu mogą przetrwać blastospory, powodując nawroty)
Sekwencja leczenia stomatopatii protetycznej:
- rozpoznanie wstępne na podstawie wywiadu i badania klinicznego
- wyeliminowanie urazu mechanicznego poprzez zabiegi korekcyjne (zarówno protez, jak i błony śluzowej)
- systematyczne stosowanie zabiegów higienicznych i środków dezynfekcyjno-przeciwzapalnych
Jeśli pomimo powyższego postępowania w ciągu 2-3 tygodni stan zapalny utrzymuje się nadal, zaleca się:
- wykonanie diagnostycznych badań mykologicznych w kierunku Candida i sporządzenie antybiotykogramu dla wykrytych drobnoustrojów
- antybiotykoterapia celowana i preparaty wspomagające (p-zapalne, dezynfekujące, ściągające) - miejscowe stosowanie leków w postaci zawiesiny na czystą powierzchnię dośluzówkową protezy (po posiłku) przez okres 3 tygodni
- w przypadkach stanów rozrostowych wykonuje się zabiegi usunięcia zmian (najlepiej laserem), po pierwszym tygodniu stosowania kuracji (wycięty fragment wysyłamy na hist-pat)
- po 2 tygodniach kuracji przystępuje się do czynności zmierzających do wymiany dotychczas użytkowanych protez (jeśli sytuacja tego wymaga) + kontynuacja leczenia
- po zakończeniu leczenia farmakologiczno-protetycznego zleca się wykonanie badań kontrolnych klinicznych i mikrobiologicznych celem sprawdzenia uzyskanych wyników
Jakich rozpoznań dotyczy wstępna diagnoza stomatopatii?
- stan zapalny nieżytowy
- stan zapalny rozrostowy brodawkowaty
- stan zapalny rozrostowy włóknisty
powyższe są zazwyczaj związane z zakażeniem grzybiczym, jednak takie rozpoznanie można postawić na podstawie wyników badań mykologicznych
Jak należy dbać o protezę (zalecenia higieniczne) by zapobiegać infekcji grzybiczej?
- zdejmowanie protez na noc i po oczyszczeniu przechowywanie w suchym pojemniku
- zakładanie umytych protez
- raz w tygodniu dezynfekcja przez 30 minut poprzez zanurzenie w 0,2% r-rze chlorheksydyny lub r-rze z gotowych preparatów (Corsodyl, Eludril)
Kiedy stosujemy korekcyjne podścielanie protez?
w przypadku złej stabilizacji i niedostatecznego utrzymania na podłożu
W jakich przypadkach należy zlecić stosowanie preparatów z chlorheksydyną?
w stanach zapalnych nieżytowych (częściowych????) - płukanki i ssanie tabletek
Kiedy w leczeniu stomatopatii należy wymienić protezę?
w celu zapobiegania reinfekcji grzybiczej
wskazania określa indywidualnie lekarz prowadzący
Jakie działania pacjent powinien podjąć przed rozpoczęciem leczenia nystatyną?
wymienić na nowe szczoteczkę i pojemnik, w którym dotąd przechowywano protezę
Kiedy należy zlecić badanie mykologiczne?
- przed rozpoczęciem leczenia (w celach diagno)
2. po zakończeniu leczenia (kontrola skuteczności leczenia)
Czym różni się wycinanie zmian laserem o wysokiej i niskiej mocy?
- wysoka moc - 10 W - wiązka lasera używana jest jako instrument tnący (usuwanie zmian uszypułowanych); szczelinę cięcia charakteryzuje mały obszar zniszczenia i niewielkie krwawienie, a wycięta tkanka może być przesłana na hist-pat
- niska moc - 4 W - bez zogniskowania wiązki, powoduje usunięcie tkanek przez ich zniszczenie z jednoczesną koagulacją naczyń (małe, nieregularne rozrosty błony śluzowej)
Jaką rolę spełnia podścielona proteza po zabiegu usunięcia rozrostów błony śluzowej?
opatrunek pozabiegowy i model formujący gojące się tkanki
Infekcja jakim patogenem często towarzyszy stomatopatiom rozrostowym?
infekcja bakterią żołądkową Helicobacter pylori - wymagana konsultacja gastroenterologiczna (zwłaszcza gdy zmianom w JU towarzyszą dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego)
