Kliniczne aspekty technicznego wykonawstwa protez Flashcards
Kiedy proteza całkowita może spełniać swoje funkcje?
tylko wtedy, gdy jest stabilna i ma dobrą retencję
Jak siły działające w jamie ustnej pacjenta wpływają na wielkość, kształt i umieszczenie protez całkowitych?
wielkość, kształt i umieszczenie protez całkowitych powinny być takie, aby siły działające w jamie ustnej przyczyniały się do ich stabilizacji (indywidualne dla każdego pacjenta)
Jak nazywamy przestrzeń, w którą powinny być wkomponowane protezy całkowite?
powinny się znajdować w strefie neutralnej (Fish)
Na jakie aspekty użytkowania protez wpływa odpowiednia stabilizacja?
odpowiada za wygodę użytkowania protezy
Jakie czynniki wpływają na stabilizację protezy całkowitej?
- dostosowanie protezy do strefy neutralnej
- pozytywne wykorzystanie sił (czyli takie, które będą protezę stabilizowały, a nie wyważały)
- zrównoważenie okluzji
Od czego uzależniona jest wydolność żucia pacjenta użytkującego protezy całkowite?
- stan podłoża
- stabilizacja i retencja
- poprawność kontaktów zwarciowych
NIGDY nie jest równa wydolności uzębienia naturalnego
Dlaczego pacjenci użytkujący protezy całkowite wykorzystują tylko część potencjalnej energii podczas żucia?
zmniejszając działające siły, chronią w ten sposób tkanki podłoża przed urazem
Na jakie aspekty użytkowania protez wpływa odpowiednia retencja?
- ułatwia adaptację
* zapewnia psychiczną wygodę (pacjent nie boi się, że mu protezka spadnie jak będzie się kielczyć albo plotkować)
Czynniki sprzyjające retencji wg Jacobsona i Krola:
- adhezja
- kohezja
- napięcie międzypowierzchniowe
- dokładne przyleganie do tkanek
- uszczelnienie brzeżne
- kontrola nerwowo-mięśniowa
- ciśnienie atmosferyczne
- ciążenie
Uszczelnienie brzeżne powinno występować w trakcie aktu żucia czy podczas spoczynku?
powinno funkcjonować zarówno w czasie aktu żucia, jak i podczas spoczynku = ZAWSZE
Na czym polega kontrola nerwowo-mięśniowa?
na nauczeniu się przez pacjenta najpierw świadomego, a później odruchowego kontrolowania swoich czynności mięśniowych, tak aby harmonizowały z czynnościami protezy
Na który element protezy wpływa ciśnienie atmosferyczne?
na zewnętrzną, polerowaną stronę protezy całkowitej
Do której z protez odnosi się pojęcie ciężkości: górnej czy dolnej?
dolnej
Jaki wpływ na retencję protezy dolnej ma jej masa?
masa protezy ma tylko niewielki wpływ na jej retencję, gdyż ewentualne siły przemieszczające znacznie przewyższają jego oddziaływanie
Które czynniki wg Jacobsona i Krola są kluczowe dla utrzymania retencji?
zależne jest to od indywidualnych warunków istniejących u danego pacjenta
Kiedy siły adhezji, kohezji i napięcia powierzchniowego mają lepsze pole do popisu w utrzymaniu protezki?
kiedy jest ścisły kontakt niepolerowanej powierzchni protezy i tkanek miękkich oraz kiedy uszczelnienie brzeżne umożliwia stały kontakt pobrzeży protezy z tkankami otaczającymi, bez powstania wentyla powietrznego
Jakie skutki niesie ścieńczenie pobrzeży protezy?
- pogarsza utrzymanie protezy
* gdy zamiast obłego mają ostre zakończenie mogą ranić tkanki miękkie
Dodatkowe czynniki wpływające na utrzymanie protez całkowitych (poza tymi wymienianymi przez Jacobsona i Krola):
- jakość i ilość śliny
- jakość podłoża protetycznego
- prawidłowe warunki okluzyjne
- ukształtowanie wyrostków zębodołowych i stan tkanek miękkich
- dostosowanie konstrukcji do podłoża i okolicznych tkanek
- ustawienie zębów sztucznych
- ukształtowanie powierzchni okluzyjnej - zęby typu płaskoguzkowego
Jaka ilość śliny jest najlepsza dla utrzymania protezy?
optymalna ilość śliny to taka, w której płyta protezy i bł. śluzowa są tak mokre, jak to możliwe, przy jak najmniejszej warstwie śliny między nimi = nie za dużo, nie za mało
Jaka “jakość” śliny jest najlepsza dla utrzymania protezy?
najlepsza jest umiarkowana ilość śliny o dużej zawartości śluzu, najgorsza jest rzadka, wodnista, z minimalną ilością śluzu
Na co wpływa jakość podłoża protetycznego?
- stabilizacja
- utrzymanie
- sprawność czynnościowa
- wybór odpowiedniej metody wyciskowej (dlatego przed pobraniem wycisku należy przeprowadzić analizę podłoża)
W której protezie górnej czy dolnej siły adhezji i kohezji odgrywają główny czynnik decydujący o fiksacji?
w protezie górnej (adhezja i kohezja są wprost proporcjonalne do powierzchni kontaktowej)
Dlaczego w protezie dolnej adhezja i kohezja nie odgrywają zbyt wielkiej roli?
powierzchnia przylegania płyty protezy dolnej do wyrostka jest mała (trzeba liczyć na inne siły utrzymujące, zwłaszcza przy dodatkowo niekorzystnych warunkach z powodu zaniku wyrostka oraz kompensacyjnego powiększania języka i ślinianek)
Jakie czynniki wpływają na utrzymanie protezy dolnej?
- równowaga mięśniowa (języka, warg, policzków) = równowaga sił w przestrzeni neutralnej
- protezy ekstensyjne
- brak ostatnich dwóch zębów trzonowych
- wcześniejsze zabiegi korekcyjne (np. westibuloplastyka laserowa)
- wszczepy filarowe -> overdentures
Co stanowi pierwszą barierę uniemożliwiającą przedostanie się powietrza w kierunku obrzeża protezy od strony przedsionka jamy ustnej?
przylegające w tym miejscu tkanki, czyli mięśnie mimiczne i policzkowe, określane przez Gerbera jako mięśnie trzymające protezę
Czym jest stabilizacja protezy?
opór w stosunku do sił poziomych i rotacyjnych, chroniący protezę przed przemieszczeniami przednio-tylnymi i bocznymi
Czym różnią się warunki okludalne w naturalnym uzębieniu a stosowaniu protez całkowitych?
uzębienie naturalne → siły żucia przenoszone są na ozębną i działają na pojedynczy ząb
protezy całkowite → siły przenoszone są poprzez błonę śluzową i okostną na kość i działają na całą płytę
Do jakich kontaktów okludalnych dążymy w protezach całkowitych?
w maksymalnej liczbie zębów bocznych, w czasie działania sił w kierunku pionowym, prostopadle do bazy oporowej protezy (podłoża protetycznego)
podczas ruchów bocznych powinien być zachowany kontakt między stroną pracującą i balansującą = trzypunkowy kontakt żucia
Czym jest retencja protezy?
= fiksacja - opór stawiany podczas zdejmowania protez z podłoża
Czym jest adhezja?
siła przyciągania działająca między molekułami różnych ciał
Czym jest kohezja?
spójność międzycząsteczkowa, jest czynnikiem siły elektromagnetycznej działającej między molekułami tego samego materiału
Czym jest napięcie międzypowierzchniowe?
siły wciągnięte w utrzymanie przyciągania dwóch ciał stałych, między którymi znajduje się cienka warstwa płynu utrudniająca oddzielenie tych ciał przez siły działające pod kątem prostym w stosunku do powierzchni cieczy (adhezja przez kohezję)
W jaki sposób uzyskujemy dokładne przyleganie protezy do tkanek?
dzięki dokładnym wyciskom czynnościowym
Czym jest uszczelnienie brzeżne?
ścisły kontakt pobrzeży protezy z przylegającymi tkankami miękkiego podłoża, uzyskuje się je w wyniku czynnościowego ukształtowania pobrzeży oraz uszczelnienia tylnej granicy protezy górnej
W jaki sposób uzyskujemy uszczelnienie brzeżne protezy?
poprzez czynnościowe ukształtowanie pobrzeży oraz uszczelnienie tylnej granicy protezy górnej
Czym jest kontrola nerwowo-mięśniowa?
siły czynnościowe wyzwalane przez mięśnie pacjenta, mające wpływ na utrzymanie protezy
Jakie czynniki mają kluczowe znaczenie dla utrzymania protezy górnej?
adhezja, kohezja (ich wielkość jest proporcjonalna do powierzchnie kontaktowej) oraz podciśnienie
Czym jest odciążenie?
postępowanie mające na celu oszczędzenie miejsc mało podatnych i wrażliwych na ucisk (odciążenie pewnych miejsc terenu pokrytego protezą powoduje zwiększenie obciążenia miejsc pozostałych)
Miejsca najczęściej odciążane:
- okolica szwu podniebienia (najczęściej)
- ostre brzegi zębodołu po usunięciu zębów
- linia skośna wewnętrzna i zewnętrzna w żuchwie
- kresa żuchwowo-gnykowa
- otwór bródkowy
- przerośnięta brodawka przysieczna
- otwory podniebienne większe
- grzebień koguci
Metody wykonania odciążeń:
- pobieranie wycisku wybiórczo-odciążającego
- zdejmowanie masy z wycisku
- pogrubianie modelu roboczego w miejscach wymagających odciążenia
- wypiłowanie akrylu z gotowej protezy przez lekarza
- wyścielenie płyty protezy miękkim tworzywem w miejscach podlegających odciążeniu
Odciążenie - zdejmowanie warstwy masy z wycisku:
- pobranie wycisku
- zakreślenie nietoksycznym ołówkiem miejsca podlegającego odciążeniu w jamie ustnej
- ponowne wprowadzenie wycisku (ołówek odbija się na wycisku)
- zeskrobanie warstwy materiału i stworzenie przestrzeni odciążającej
metoda prosta, łatwa, szybka ale niedokładna (niewystarczające odciążenie - za mało ściągniętej masy albo komora ssąca - zbyt dużo ściągniętej masy)
Kiedy okolica podatna na ucisk protezy jest prawidłowo odciążona?
w momencie dociskania protezy do podłoża, płyta powinna przylegać do błony śluzowej, tak aby nie było między nimi wolnej przestrzeni
Odciążenie - pogrubienie modelu roboczego w miejscach wymagających odciążenia:
(zwykle w labolatorium na etapie puszkowania protez)
- badanie wewnątrzustne i ocena miejsc odciążenia
- zakreślenie na modelu miejsc odciążenia i podanie liczby listków folii która powinna zostać nalepiona
- nalepienie listków folii cynowej lub ołowiowej (można też nadlać te miejsca gipsem lub cementem)
Na której wizycie można wykonać odciążenie przez pogrubienie modelu?
na etapie ustalania zwarcia centralnego lub kontroli protez próbnych
Pobieranie wycisku wybiórczo odciążającego:
- wykonanie modelu pomocniczego i zakreślenie miejsc odciążenia
- pokrycie miejsc odciążenia cienką warstwą gipsu
- na tak przygotowanym modelu wykonanie łyżki indywidualnej
- pobranie wycisku czynnościowego
- zakreślenie nietoksycznym ołówkiem miejsca podlegającego odciążeniu w jamie ustnej
- ponowne wprowadzenie wycisku (ołówek odbija się na wycisku)
- usunięcie materiału wyciskowego i perforacja łyżki w miejscach odciążenia
- nałożenie pasty wyciskowej na łyżkę i pobranie wycisku mocno dociskając do podłoża
- odciążenie tą metodą jest dokładne i najbardziej fizjologiczne
- dzięki perforacji i istnieniu wolnych przestrzeni między łyżką a miejscami podlegającymi odciążeniu na te okolice nie jest wywierany ucisk
- model roboczy wykonany z takiego wycisku nie wymaga dalszych odciążeń
Odciążenie - wypiłowanie akrylu z gotowej protezy przez lekarza:
- metoda mało dokładna
* technik musi wypolerować
Wyścielenie płyty protezy miękkim tworzywem w miejscach podlegających odciążeniu:
- zaznaczenie na modelu roboczym miejsc które należy odciążyć
- wykonanie protezy w sposób ogólnie przyjęty
- z gotowej ale nie polerowanej protezy usuwa się akryl w zaznaczonych uprzednio miejscach
- na miejsce akrylu wprowadza się tworzywo akrylowe plastifikowane
- polimeryzacja celem wzajemnego połączenia
metoda ta początkowo daje dobre wyniki, jednak wadą jest nietrwałe połączenie miękkiego tworzywa z płytą protezy oraz jego utwardzenie się przez co traci się odciążenie
W jakim celu wykonuje się uszczelnienie tylnej płyty protezy?
utrzymanie górnych protez płytowych, uszczelnienie brzeżne uniemożliwia przepływ powietrza między przylegającymi powierzchniami, co powoduje ścisłe przyleganie = “przyssanie” płyty do podłoża
na skutek skurczu polimeryzacyjnego powstaje szczelina między płytą protezy a podłożem (0,24 mm), której powstaniu chcemy zapobiegać
dodatkowo zapobiega przedostawaniu się resztek pokarmowych pod płytę protezy, zmniejsza odruch wymiotny i poprawia samopoczucie pacjenta
Jakie wyróżniamy metody uszczelnienia tylnej granicy płyty protezy?
pierwotne (na wycisku czynnościowym lub modelu diagno) i wtórne (na modelu roboczym)
Uszczelnienie pierwotne na wycisku czynnościowym:
- Pobieram wycisk
- Zakreślam nietoksycznym ołówkiem w ustach granicę strefy uszczelnienia
- Ponownie wprowadzam wycisk - na masie wyciskowej odbija się zaznaczona granica.
- W granicach odbitej przestrzeni w zależności od podatności tkanek/ użytej masy wyciskowej nakładam (wosk / masę Kerra / masę silikonową o odpowiedniej prężności) - więcej masy nakładamy na stokach podniebienia niż na linii pośrodkowej.
- Ponownie wprowadzam wycisk i dociskam do podłoża, materiał uszczelniający wywiera nacisk na tkanki miękkie tworząc uszczelnienie tylnej granicy wycisku w związku z tym również płyty gotowej protezy
Wady i zalety uszczelnienia pierwotnego na wycisku czynnościowym:
Zalety:
- umożliwienie przemieszczania tkanek w fizjologicznie akceptowalnych granicach
- unika się nadmiernego ucisku tkanek
- zwiększenie retencji w płycie próbnej protezy (bo uzyskujemy uszczelnienie już na etapie próbnej protezy)
- uniknięcie mechanicznego podskrobania płyty protezy
Wady:
- przedłużenie czasu pobierania
- trudności w technice postępowania
- nie zawsze jest wystarczające i czasem jednak konieczne jest dodatkowe podskrobanie modelu
Uszczelnienie pierwotne przez podskrobanie modelu diagnostycznego:
- Konwencjonalne dopasowanie łyżki wyciskowej
- Zakreślam granicę uszczelnienia w jamie ustnej.
- Ponownie wprowadzam łyżkę - odbija się na niej granica a później odbije też na modelu.
- Podskrobanie modelu na grubość 1-1.5 mm w obrębie odbitego zarysu.
- Dostosowuję łyżkę indywidualną (szelakową - przez uplastycznienie; akrylową - przez uzupełnienie szybkopolimerem)
- Ponownie kontroluję łyżkę indywidualną w jamie ustnej - sprawdzam jej utrzymanie i czy nie uciska nadmiernie tkanek miękkich.
- Pobieram wycisk czynnościowy na skorygowanej łyżce indywidualnej
Uszczelnienie wtórne:
- na zakończenie wizyty kontroli próbnej protezy;
- nożykiem protetycznym, specjalnym rylcem lub średniej wielkości różyczką;
- przez lekarza w obecności pacjenta, nigdy nie przez technika
- Wnikliwa analiza zasięgu strefy uszczelnienia i podatności tkanek w tej okolicy.
- Wykonuje się rowki uszczelniające, ale najbardziej praktyczne jest uszczelnienie w kształcie klina podstawą zwróconego podstawą ku tyłowi (podstawa ta jest cieńsza w linii pośrodkowej, a grubsza w okolicy stoków podniebiennych) i głębokości zależnej od podatności błony śluzowej
Średnia i mała podatność tkanek: 0.8 mm
Duża podatność: 1.2 mm
Wg Dejak śr. głębokość 1,5 mm
Szerokość klina:
na szwie podniebiennym: 2-3 mm w strefie gruczołowej, w okolicy stoków podniebiennych: 4-6 mm
Co można zrobić, gdy gotowa proteza pomimo zastosowanych działań nie ma wystarczającego uszczelnienia?
można je pogrubić dodając warstwę szybkopolimeru na wewnętrznej stronie tylnej granicy płyty
Czym jest wentyl wewnętrzny?
znajduje się między błoną śluzową wyrostka zębodołowego a wewnętrznym brzegiem obrzeża płyty protezy
Czym jest wentyl zewnętrzny?
znajduje się między brzegiem zewnętrznym protezy a błoną śluzową policzków
Czynniki wpływające na utrzymanie protez częściowych akrylowych na podłożu protetycznym:
● siła tarcia – dzięki klamrom (najczęściej pojedyncze, doginane, jednoramienne, osiadające), wykorzystuje się siłę tarcia między powierzchnią zęba a ramieniem retencyjnym klamry, funkcję ramienia stabilizującego pełni płyta protezy; czasami pozostałe siły są wystarczające aby wykonać protezę bezklamrową
● siła wklinowania – dzięki pewnej podatności zębów filarowych i kontaktu ich ścian z płytą protezy; działanie tej siły jest największe, kiedy zęby filarowe ograniczają obustronnie lukę, a ściana protezy ma medialny i dystalny kontakt z zębami
● siła działania mięśni,
● siła adhezji,
● siła kohezji,
● siła ciężkości (tylko w dolnej protezie)
Ile powinna wynosić siła utrzymania klamry?
5-10 N
większe siły → przeciążenie ozębnej; mniejsze → brak prawidłowej retencji
Co jest większym zagrożeniem dla podłoża prot - zbyt rozległa czy zbyt zredukowana płyta protezy?
zbyt zredukowana płyta → nadmierne obciążenie podłoża
