Dysfunkcje SSŻ Flashcards
Jak częstym problemem stomatologicznym są dysfunkcję SSŻ?
wg WHO trzecie co do częstości występowania (po próchnicy i periodontopatiach)
Czym jest dysfunkcja?
zaburzenia czynnościowe US w jego morfologiczno-funkcjonalnej całości
Przyczyny miejscowe dysfunkcji US:
- wady zgryzu (nabyte i wrodzone - również pochodzenia jatrogennego)
- jatrogenne powikłania leczenia orto i prot
- nieuzupełnione braki uzębienia (zwłaszcza w strefach podparcia)
- parafunkcje
- urazy
Przyczyny ogólne dysfunkcji US:
- stres
- zaburzenia hormonalne w okresie dojrzewania i menopauzy
- migrena
- schorzenia tarczycy
- zaburzenia metaboliczne
- ostre infekcje dróg oddechowych
- stany zapalne ślinianek przyusznych
- epilepsja
- mononukleoza zakaźna
- zapalenia wątroby
- przyjmowanie niektórych leków
- choroby o podłożu immunologicznym (łuszczyca, pęcherzyca, dna moczanowa)
- choroby mięśni (choroba Parkinsona, miastenia)
- choroby reumatoidalne i zwyrodnieniowe
- choroby genetyczne tkanek i narządów GiS
- zaburzenia czynności mm obręczy barkowej i kręgosłupa szyjnego oraz zaburzenia postawy ciała (nieergonomiczna pozycja ciała w trakcie pracy > 6 h dziennie, niefizjologiczna pozycja głowy podczas snu
- mikrourazy (spowodowane zaburzeniami okluzji → zaburzenia neuromięśniowe → zmiana kierunku i ruchów żuchwy → zmiana modelu czynności SSŻ)
Reguła circulum vitiosus:
przyczyny wywołują skutki, które stają się nowymi przyczynami choroby
Główne przyczyny dysfunkcji SSŻ:
- czynniki emocjonalne generujące nadmierne napięcia mm
- zaburzenia zwarciowe
- urazy i impulsacje dośrodkowe związane z odczuwaniem bólu głębokiego
- aktywność parafunkcjonalna związana z bruksizmem
Czym są parafunkcje okluzyjne?
patologiczne nawyki ruchowe, podczas których istnieje kontakt zębów w łukach przeciwstawnych (zgrzytanie, zaciskanie zębów)
Czym są parafunkcje nieokluzyjne?
patologiczne nawyki ruchowe, dotyczące języka, nagryzania warg, bł śluz JU lub przedmiotów zewnętrznych
Zaciskanie zębów w sytuacjach stresowych - zjawisko przejściowe czy czynnik destrukcyjny?
może być zjawiskiem przejściowym (szczególnie u dzieci i młodzieży), a po przekroczeniu barier obronnych może stać się czynnikiem destrukcyjnym w obrębie US
Nawyki nieparafunkcjonalne wywołujące dysfunkcje US:
jednostronne żucie pokarmów (spowodowane bólem zębów po drugiej stronie łuku zębowego, chorobami tk przyzębia, rozchwianiem zębów, ostrym brzegiem wypełnień czy brakiem odbudowy protetycznej po utracie zębów)
Do jakich zmian w mięśniach prowadzą parafunkcje?
wydłużenie czasu pracy + zwiększenie liczby skurczów izometrycznych + wzrost ich natężenia → zmniejszenie czasu odpoczynku + większe zmęczenie
długotrwały wzrost napięcia + wydłużenie czasu pracy → przerost mięśni
zwiększona aktywność → większe zapotrzebowanie na tlen → niedotlenienie + nagromadzenie kwasu mlekowego i mediatorów zapalenia → ból promieniujący do szyi, skroni, ucha i oka
Wpływ zmiany wysokości zwarciowej na SSŻ:
drastyczne zmiany wysokości zwarciowej → zmiana długości i przebiegu włókien mm → przyczepy mm w SSŻ → zaburzenie topografii struktur ww-stawowych
Jakie powiązania anatomiczne decydują o wzroście napięcia mm żwaczowych w warunkach powtarzających się sytuacji stresowych?
połączenie ukł limbicznego drogą siateczkowo-śródbłonkową z mm żwaczowymi na drodze pętli gamma → w stanach silnego pobudzenia emocjonalnego gwałtownie wzrasta aktywność i napięcie mm żwaczowych
Przyczyny zewnętrzne dysfunkcji US:
- czynniki klimatyczne (niska temp, duża wilgotność powietrza)
- długotrwała i wyczerpująca praca fizyczna
Główne czynniki wpływające na równowagę mięśniową:
- prawidłowa okluzja
- prawidłowe usytuowanie struktur ww-stawowych
- harmonijna osobowość pacjenta XD
Czym są parafunkcje?
mm-nn odruchy warunkowe, nie spełniające w danej chwili czynności fizjologicznych (żucie, mowa, połykanie, oddychanie, kaszel) = patologiczne nawyki ruchowe
Podział parafunkcji uwzględniający wzajemny układ jednostek anatomicznych względem siebie:
- dens-dens (zaciskanie zębów, zgrzytanie, pozafunkcjonalne ruchy żujące)
- dens-mucosa (przygryzanie warg, policzków, dziąsła, języka; przyciskanie języka do zębów)
- dens - corpus alienum (nagryzanie przedmiotów, pzanokci)
- mucosa (wciąganie policzków, przyciskanie języka do bł śluz JU, nieokreślone ruchy mimiczne)
Podział parafunkcji wg Druma:
- uwarunkowane psychicznie (objawy mniej lub bardziej neurotyczne)
- uwarunkowane stresem (reakcja na stres wywołuje wzmożone działanie gruczołów wydzielania wewn i odruchowe skurcze mm)
- nawykowe (związane z zawodem, np. u szewców, muzyków, krawców)
- endogenne (zaciskanie zębów spowodowane szczękościskiem w epilepsji, tężcu, zapaleniu mózgu, infekcji)
- nadmiernie kompensacyjne (przejście czynności kompensacyjnych w trwałe nawyki)
Narzędzia w diago parafunkcji:
- wywiad (najczęściej odruchowo i nieświadomie), badanie stomatologiczne i bezpośrednia obserwacja kliniczna
- ustalenie czynnika warunkującego → ważne, ale trudne (nie da się odtworzyć parafunkcji świadomie ani zmierzyć odpowiednią aparaturą)
Objawy bezpośrednio przemawiające za występowaniem parafunkcji:
- poranne “zdrętwienie” zębów oraz uczucie napięcia lub zmęczenie mm żwaczowych
- patologiczne starcie zębów lub uzupełnień (również pęknięcia i złamania)
- zmiany w przyzębiu
- bóle SSŻ
- przerosty mięśni żwaczowych
- wybroczyny i przerosty bł śluz JU
- odciski na języku
- wrażenia słuchowe (zgrzytanie) → najczęściej zauważane przez otoczenie
Stopień uszkadzającego działania parafunkcji zależy od:
- czasu trwania
- częstości występowania
- siły i kierunku działania mm żucia
- stopnia twardości tkanek zębów
- wydolności przyzębia
- odporności na przeciążenie tk SSŻ
Czego może dotyczyć samouszkodzenie w obrębie US na skutek działania parafunkcji?
- zębów → starcie patologiczne
- przyzębia → periodontopatie
- bł śluz → wybroczyny, powrózkowate zgrubienia i uwypuklenia
- SSŻ → przebudowa i zmiana czynności
Nabyte wady zwarciowe:
parafunkcje u młodocianych → nabyte wady zwarciowe → okluzja urazowa → skutki przez mm przenoszą się na SSŻ → w okresie wzrostowym kształtują się wg zmienionej funkcji → błędne koło, które można przerwać tylko przez usunięcie pierwotnej przyczyny = parafunkcji
Bruksizm:
jedna z postaci parafunkcji, polegająca na mimowolnej aktywności mm żucia, zaciskaniu zębów i/lub zgrzytaniu, często z odruchowym wysuwaniem żuchwy
Co jest ważniejszym czynnikiem etiologicznym bruksizmu: zaburzenia okluzji czy natura psychiczna?
niepotwierdzone naukowo, ale stawia się ostatnio na większą rolę czynników natury psychicznej = cechy osobowości, stres, zaburzenia snu, obciążenia genetyczne
Siła żucia w bruksizmie:
w trakcie żucia na próżno wyzwala się dużo większa siła mm żucia niż podczas żucia fizjologicznego
W jaki sposób można obniżyć napięcie mięśni żucia?
- ćwiczenia
- masaże
- okłady
- farmakologicznie
Postacie bruksizmu:
- postać nocna (w czasie snu)
- postać dzienna → zaciskanie zębów, nagryzanie policzków, języka, przedmiotów (a nie zgrzytanie)
mogą występować obie postaci u jednego pacjenta
Do jakich schorzeń zaliczamy parafunkcje?
psychosomatycznych → poza wyeliminowaniem przyczyn, do ich leczenia proponuje się leki ogólnie uspokajające + obniżające napięcie mm + niekiedy hipnozę
W wyniku jakiej pracy mm żwaczowych powstają przeciążenia US?
- dysfunkcja = nieprawidłowa praca
* hiperfunkcja = nadmierna praca
Nacisk zgryzu - co to?
obciążenie czynnościowe żuchwy na skutek odruchowego mechanizmu nerwowego wprawiającego żuchwę w ruch
Dysfunkcja US - częściej przyczyny w SSŻ czy w mieśniach?
częściej przyczyny mm
Kiedy pojawiają się objawy dysfunkcji US przy faktycznej obecności dysfunkcji?
dopiero po przekroczeniu możliwości przystosowawczych US
Co decyduje o stopniu dysfunkcji US?
- defekt morfologiczny
* indywidualne zdolności przystosowawcze US
Co jest warunkiem do powstania skurczu izometrycznego mm żucia o dużej silne nacisku?
obecność zz antagonistycznych
Do czego prowadzą częste skurcze izometryczne mm żucia o dużej silne nacisku?
przeciążenia przyzębia i SSŻ
Jak wpływa przewlekły stres na warunki adaptacyjne organizmu?
stres zmniejsza zdolności adaptacyjne
Do jakich zmian morfologicznych mogą doprowadzić nadmierne napięcia mm żucia?
patologiczne starcie zz naturalnych i uszkodzenia uzupełnień protetycznych
W jaki sposób można zmniejszyć liczbę bodźców płynących drogą dośrodkową pętli gamma?
poprzez kontrolowaną relaksację mm
W jaki sposób można zmniejszyć liczbę bodźców płynących drogą odśrodkową pętli gamma?
- psychoterapia
- ćwiczenia relaksacyjne
- szyny
- środki farmakologiczne → efekty którkotrwałe (po krótkim czasie następuje zmniejszenie lub brak działania); zalecane tylko w przypadkach nasilenia sytuacji stresowych
W jakim położeniu żuchwy zaciskanie prowadzi do najmniejszych zmian?
w położeniu centralnym (przy pełnych łukach) → bardziej niebezpieczne jest zaciskanie w kontakcie pojedynczych zębów lub ich grup (wyzwalanie dużego nacisku na niewielką powierzchnię)
Do jakich zmian w US może prowadzić nierównomierne, długotrwałe zaciskanie zębów o dużej sile?
- zmiany w przyzębiu
- starcie zz
- zębiniaki
- ubytki klinowe
- nieodwracalne zmiany degeneracyjne w mm → zaburzenia ruchu → zmiany w indywidualnym modelu ruchu żuchwy
Po co przy diagno dysfunkcji mierzyć zakres ruchów otwierania, przesuwania do przodu i tyłu oraz na boki?
do oceny stopnia zaburzeń mm-stawowych i możliwości ich leczenia
Do czego prowadzą kontakty przedwczesne lub nieznaczne destrukcje łuków zębowych, które nie gwarantują jednoznacznego położenia żuchwy w pozycji centralnej?
odruch rozciągania (stretch-reflex) = skurcz rozciąganych mm → hiperfunkcja mm
Test zaciskania / prowokacyjny - co to?
zaciskanie zębów przez 20-40 sek, sprawdzenie czy występuje ból mm. lub SSŻ
Fonendoskop - co to?
przyrząd do wykrywania szmerów i trzasków, jakie powstają w różnych fazach przywodzenia i odwodzenia żuchwy; można dzięki przykładaniu jego końcówki do kości jarzmowej w okolicy podoczodołowej wykrywać przedwczesne kontakty i przeszkody zgryzowe i przeprowadzać korektę tych zaburzeń przez wybiórcze szlifowanie
Objawy kliniczne bruksizmu:
- przerosty nagryzanej błony śluzowej,
- Linea alba na błonie śluzowej policzków i języka,
- tarczki starcia,
- ubytki klinowe,
- niezapalne recesje.
Podział szyn ze względu na czas stosowania:
a. tymczasowe- odruchowe
b. długoczasowe- utrwalające wyniki leczenia
Podział szyn ze względu na cel stosowania:
- relaksacyjne = stabilizujące →o płaskiej powierzchni zgryzowej
- repozycyjne = lecznicze → wymuszają narzucone przestrzenne ułożenie szczęki wobec żuchwy = konstrukcyjne
Szyny stabilizacyjne mogą być:
- twarde / miękkie
- pokrywające cały łuk zębowy / pokrywające wyodrębnioną grupę zębów / pokrywające oba łuki jednocześnie
Szyna Michigan:
- szyna stabilizująca
- 1,0- 2,0 mm grubości
- na zębach szczęki, z jej gładką powierzchnią kontaktują się tylko guzki policzkowe bocznych zębów żuchwy (trzonowce i przedtrzonowce),
- utrzymywana jest wysokość zwarciowa,
- NIE blokuje ruchów w płaszczyźnie poziomej, prowadzenie kłowe,
- swoboda w centrum - bezurazowe przemieszczenie głów stawowych w SSŻ w czasie okluzji (0,5 - 1,0 mm poślizg w zwarciu centralnym)
- terapia odwracalna
- nosić min 3 msc, 20h/ dzień
Szyny stabilizujące - wskazania:
– czynnościowe zaburzenia w odcinku szyjnym kręgosłupa
– napięciowe bóle głowy
– nawyki parafunkcjonalne
– diagnostyka różnicowa w przypadkach chorób o podobnych objawach zlokalizowanych w obrębie układu stomatognatycznego (kolagenowe schorzenia naczyń, stwardnienie rozsiane, układowy liszaj rumieniowaty)
– dysfunkcje przebiegające ze stanem zapalnym torebki stawowej lub błony maziowej
– podczas planowanego leczenia po artroskopii lub chirurgicznych zabiegach na otwartym stawie
– przewlekłe przemieszczenie krążka stawowego z zablokowaniem
– przemieszczenie krążka stawowego bez zablokowania, gdy trzask podczas przywodzenia żuchwy występuje stosunkowo wcześnie
Płytka podjęzykowa (płytka Włocha):
• szyna stabilizująca
• grubość 1,5 mm z akrylu,
• przylega do językowych powierzchni zębów żuchwy i ściąga do dna jamy ustnej,
• mechanizm działania relaksacyjnego jest wynikiem
odruchowego przemieszczenia języka ku górze i do przodu + przesunięcie żuchwy → rozluźnienie mięśni
Szyna repozycyjna - wskazania:
– zaburzenia konfiguracji przestrzennej kompleksu głowa-krążek (nadmierna ruchomość krążka, przemieszczenie krążka bez zablokowania)
– przemieszczenie krążka z zablokowaniem
– po repozycji
– stany zapalne np. retrodiscitis, gdy doprzednie położenie głowy żuchwy jest bardziej komfortowe dla pacjenta
– w terapii obturacyjnego bezdechu sennego
NIE WOLNO W POSTACIACH BÓLOWYCH!
Przemieszczenie krążka bez zablokowania:
• odgłos 2 trzasków
W przypadku doprzedniego przemieszczenia z repozycją krążka w pierwszej fazie opuszczania żuchwy krążek jest przepychany przez głowę żuchwy do przodu, a w kolejnych fazach tego ruchu następuje gwałtowny powrót na głowę zuchwy, czemu towarzyszy
charakterystyczny odgłos trzasku (pierwszy trzask)
Drugi trzask - tzw odwrotny, występuje w
ostatniej fazie przywodzenia żuchwy.
Przemieszczenie krążka z zablokowaniem:
W przypadku doprzedniego przemieszczenie krążka bez repozycji krążek pozostaje w położeniu doprzednim zarówno w czasie opuszczania, jak i przewodzenia żuchwy.
Krążek blokuje pełny zakres ruchu, któremu nie towarzyszą trzaski, natomiast, gdy równocześnie występuje zbaczanie żuchwy, oznacza to, że krążek uległ przemieszczeniu nie tylko w płaszczyźnie strzałkowej, lecz również w płaszczyźnie czołowej.
Zbaczanie żuchwy w czasie wysuwania i cofania- złożone przemieszczenie krążka, wtedy zaburzone są także ruchy boczne żuchwy, więc zbaczanie i trzaski to objaw przemieszczenie krążka zarówno w płaszczyźnie strzałkowej jak i czołowej.
Leczenie zaburzeń SSŻ:
- eliminować ból I napięcia mięśniowe
- zastosowanie szyny relaksacyjnej lub repozycyjnej (repozycyjna nie może być stosowana gdy są dolegliwości bólowe)
- gdy towarzyszy stan zapalny-NLPZ
- gdy bolą mięśnie-miekka dieta, ciepłe wilgotne okłady
- wykonywanie ćwiczeń ruchowych żuchwy(Czynna relaksacja mięśni i stawów)
- użytkowanie relaksacyjne płytki podjęzykowej( płytka Włocha- Bierna relaksacja mięśni żwaczowych, odciążenie stawów i zmniejszenie dolegliwości bólowych)
- fizjoterapeutyczne zabiegi wspomagające
Ćwiczenia mięśniowo-stawowe:
- ustawienie żuchwy w pozycji i swobodnej( bez retuszu z i obniżenia zwarcia, jak przed wystąpieniem zaburzeń)
- ruch do przedni do zwarcia zębów siecznych( tete a tete)
- mocne zaciśnięcie siekaczy
- maksymalne opuszczenie żuchwy
- powrót do pozycji wyjściowej tą samą drogą
Ćwiczenia wykonywać 3 razy na dobę w pozycji rozluźnionej, bez napięć mięśniowych i bez pokonywania oporu bólowego (jak wystąpi ból to należy ograniczyć zakres ruchów).
W większości przypadków od kilku do kilkunastu tygodni dochodzi do ustąpienia objawów akustycznych, a z czasem dolegliwości bólowych
Rola szyn okluzyjnych w rehabilitacji narządu żucia:
- złagodzenie dolegliwości bólowych- odciążenie stawów
- aktywne repozycjonowanie żuchwy w zalecanym układzie okluzji
- przerwanie patologicznych nawyków okluzyjnych
- zmiana rozkładu sił okluzyjnych
- redukcja powierzchni kontaktu zębów przeciwstawnych
- ochrona zębów przed uszkodzeniem
- centralizacja głów żuchwy
- pomaga w diagnostyce różnicowej
Leczenie farmakologiczne zaburzeń czynnościowych:
- domięśniowe iniekcje toksyny botulinowej typu A- mechanizm działania polega na czasowym zablokowaniu uwalniania acetylocholiny do szczeliny synaptycznej jako niezbędnego czynnika przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, co powoduje obniżenie nadmiernych napięć mięśniowych, a tym samym likwidację przeciążeń w stawach i ustąpienie dolegliwości bólowych. Metoda ta pozwala na prawie natychmiastowe ustąpienie bólu i poprawę fizjologicznych funkcji US oraz stwarza możliwość eliminacji trudnych do akceptacji przez pacjentów uciążliwości związanych z długotrwałym użytkowaniem szyn okluzyjnych.
- kwas hialuronowy
- sterydy
- osocze
Etapowość leczenia zaburzeń skroniowo-żuchwowych:
A. zalecenia ogólne dla pacjenta:
- powolne żucie pokarmów, małe kęsy
- Wyłącznie miękka dieta
- Utrzymywanie prawidłowej postawy ciała4. Unikanie gumy do żucia
- Ograniczenie ruchomości żuchwy
- Częste wymawianie litery N podczas dnia
- Zabronione prowokowanie objawów akustycznych
- Eliminacja szkodliwych nawyków w US
- Zadbanie o spokojny tryb życia
I- Etap wstępny → Zastosowanie szyn okluzyjnych
- złagodzenie dolegliwości bólowych- odciążenie stawów
- aktywne repozycjonowanie żuchwy w zalecanym układzie okluzji
- przerwanie patologicznych nawyków okluzyjnych
- zmiana rozkładu sił okluzyjnych
- redukcja powierzchni kontaktu zębów przeciwstawnych
- ochrona zębów przed uszkodzeniem
- centralizacja głów żuchwy
- pomaga w diagnostyce różnicowej
II- Etap
• Korekcja okluzji (selektywne szlifowanie)
• Rekonstrukcja fizjologicznej okluzji
• Utrwalenie wyników leczenia I etapu
Korekcyjne szlifowanie selektywne - etapy:
Należy unikać przegrzania lub przypadkowego odsłonięcia miazgi (poprzez perforację ścian komory zębowej.
1 wizyta: Szlifowanie wstępne ma na celu:
- zniesienie przemieszczeń pionowych( skrócenie wysuniętych zębów przez szlifowanie guzków / całych powierzchni żyjących i brzegów siecznych)
- zlikwidowanie nieprawidłowych wychyleń w kierunku językowym i przedsionkowy
2 wizyta: definitywna likwidacja przedwczesnych kontaktów
Interpretacja patologii odwodzenia żuchwy:
Toru odwodzenia i przywodzenia – objaw patologiczny gdy występuje tzw. Ruch esowaty, zbaczanie naprzemienne, raz w jedną stronę a raz w drugą. Ograniczenie rozwarcia ze zbaczanie,w jedną stronę świadczy przemieszczeniu krążka stawowego z zablokowaniem po tej stronie. Nieregularny tor ruchu odwodzenia i ruchu przywodzenia może świadczyć o zaburzeniu pracy mięśni żucia albo również o nieprawidłowym ruchu krążków w stawach skroniowo- żuchwowych
Ograniczony ruch odwodzenia – ostra postać przemieszczenia krążka stawowego z jednoczesnym jego zablokowaniem i w szczękościsku
Nieznaczne ograniczenie odwodzenia – przewlekłe zmiany zwyrodnieniowe w stawach ale bez zablokowania krążka
Znacznie zwiększony ruch odwodzenia – nadwichnięcie w stawach tzn. przemieszczenie głów stawowych przed szczyt guzka stawowego n zbyt niskie napięcie mięśni nadgnykowych
Działanie szyn okluzyjnych:
· spadek natężenia bólu (szyny tymczasowe z masy silikonowej typu A)
· aktywne repozycjonowanie żuchwy w zalecanym układzie okluzji
· przerwanie patologicznych nawyków zwarciowych
· zmiana rozkładu sił okluzyjnych na bardziej równomierne
· redukcja powierzchni kontaktu zębów przeciwstawnych
· centralizacja głów żuchwy
· ochrona przed uszkodzeniem
· diagnostyka różnicowa
Prawidłowo skonstruowane szyny muszą spełniać następujące wymogi:
· Brak jakichkolwiek zaburzeń utrudniających ruchy żuchwy, kiedy żeby są w kontakcie z nakładkami okludalnymi szyny
· Umożliwienie przywodzenia żuchwy do pełnego zwarcia bez żadnych zaburzeń
· Umożliwienie łatwego zaadaptowania się do nowej wysokości zwarcia i położenia spoczynkowego
· Utrzymanie w miarę możliwości właściwego napięcia warg
· Nieprzeszkadzanie w mowie i połykaniu
· Nieprzekraczanie granic ruchomej błony śluzowej
· Zapewnienie korzystnego wyglądu estetycznego
