Masy wyciskowe Flashcards
Jakie warunki powinna spełniać masa wyciskowa?
- obojętność biologiczna (nieszkodliwość dla środowiska jamy ustnej)
- dokładność odwzorowywania szczegółów pola protetycznego
- łatwość przyrządzania
- optymalny czas tężenia w jamie ustnej
- odpowiednia sprężystość (= pamięć kształtu)
- odporność mechaniczna umożliwiająca wykonanie modelu bez uszkodzeń
- przyjemny smak i zapach
- łatwość wprowadzania i usuwania z jamy ustnej
- łatwość oddzielenia od modelu
- możliwość dezynfekowania wycisków
Na jakie główne grupy dzielimy masy wyciskowe?
- sztywne (nieelastyczne) i elastyczne
* tężejące pod wpływem rekcji chemicznych i termoplastyczne
Jakie wyróżniamy rodzaje sztywnych mas wyciskowych?
- gips wyciskowy
- gutaperka
- masy tlenkowo-cynkowo-eugenolowe
- masy żywiczno-woskowe (stensowe)
- woski wyciskowe
Jak dzielimy elastyczne masy wyciskowe?
A. hydrokoloidowe
• agarowe (odwracalne)
• alginatowe (nieodwracalne)
B. elastomery
• polisulfidowe
• polieterowe
• silikonowe
C. specjalnego przeznaczenia
Który rodzaj sztywnych mas wyciskowych znajduje jeszcze zastosowanie?
masa tlenkowo-cynkowo-eugenolowa
Jaki warunek musi spełniać powierzchnia pola protetycznego by można było zastosować sztywną masę wyciskową?
brak podcieni
Reakcja wiązania gipsu jest reakcją endo- czy egzotermiczną?
reakcja egzotermiczna
Według jakiego wzoru przebiega reakcja wiązania gipsu?
półwodny siarczan + woda → dwuwodny siarczan + energia
2CaSO4 • 1/2 H2O + 3H2O → 2(CaSO4 • 2H2O) +3000 kal
Jakie wyróżniamy masy wyciskowe tężejące pod wpływem reakcji chemicznych?
- gips wyciskowy
- masy alginatowe
- pasty wyciskowe
- elastomery
Jakie wyróżniamy masy wyciskowe termoplastyczne?
- gutaperka
- masy Stentsa
- masy agarowe
- woski wyciskowe
Jakie wyróżniamy substancje przyspieszające proces wiązania gipsu?
= katalizatory dodatnie
- chlorek sodu (sól kuchenna)
- chlorek potasu
- siarczan (VI) potasu
do 3% objętości
Jakie wyróżniamy substancje spowalniające proces wiązania gipsu?
= katalizatory ujemne
- ałun glinowo-potasowy
- boraks
- cytrynian sodu
Jak działa dodatek kredy lub talku do gipsu?
zwiększa jego łamliwość
W jakiej temperaturze gutaperka staje się plastyczna?
40-60°C
W jakiej temperaturze masy stensowe stają się plastyczne?
45-60°C
Jakie zastosowanie znajdują masy wyciskowe tlenkowo-cynkowo-eugenolowe?
- do wycisków czynnościowych na łyżkach indywidualnych bezzębnej szczęki i żuchwy
- do wycisków podścielających
- wyciski złożone dla protez natychmiastowych
- szczególnie zalecane do wycisków ekstensyjnych (rozprzestrzeniających)
Jakie wady i zalety mają masy wyciskowe tlenkowo-cynkowo-eugenolowe?
ZALETY:
• wystarczająco wierni odtwarzają pole protetyczne
• nie wykazują tendencji do szybkiej zmiany objętości
WADY:
• brak elastyczności (pamięci kształtu)
• kruchość po związaniu
• eugenol może wywoływać podrażnienia błony śluzowej
W jakiej temperaturze woski wyciskowe stają się plastyczne?
36-37°C
Do czego służą agarowe masy wyciskowe?
- do powielania modeli roboczych w procesie wykonawstwa protez szkieletowych i niektórych protez stałych
- wykorzystywane wyłącznie w laboratorium
Do czego służą alginatowe masy wyciskowe?
- na modele diagnostyczne
- w bezzębiu w celu wykonania łyżek indywidualnych
- na modele robocze pod protezy częściowe akrylowe, szkieletowe i aparaty ortodontyczne
- na modele zębów przeciwstawnych
Jakie wady i zalety posiadają alginatowe masy wyciskowe?
ZALETY: • przyjemny smak i zapach • nietoksyczne • hydrofilne (możliwość pobierania wycisków w wilgotnym środowisku) • wystarczająca dokładność
WADY:
• ulegają zmianom objętościowym zarówno w środowisku wodnym, jak i w powietrzu atmosferycznym
Jak dzielimy elastomery ze względu na rodzaj reakcji chemicznej zachodzącej podczas ich utwardzania?
- kauczuki poli-WIN-ylosiloksanowe - utwardzane na drodze polimeryzacji ADDYCYJNEJ
- kauczuki poli-ME-tylosiloksanowe - utwardzane na drodze polimeryzacji KONDENSACYJNEJ
Jak dzielimy masy elastomerowe ze względu na ich gęstość?
- masa o gęstej konsystencji i dużej prężności
- pasta o średniej gęstości
- pasta o rzadkiej, płynnej konsystencji
Jakie zastosowanie pełnią gęste elastomery?
pierwsza warstwa wycisków dwuwarstwowych - dwuczasowych wykonywanych dla protez stałych
Jakie zastosowanie pełnią elastomery o średniej gęstości?
- jednowarstwowe - jednoczasowe
- dwuwarstwowe - jednoczasowe (faza gęstsza aplikowana na łyżkę wyciskową)
- wyciski czynnościowe bezzębia na łyżkach indywidualnych
- druga warstwa wycisków dwuwarstwowych
Jakie zastosowanie pełnią elastomery o płynnej konsystencji?
- druga warstwa w wyciskach dwuwarstwowych
- dwuwarstwowe - jednoczasowe (faza rzadsza aplikowana do kieszonki dziąsłowej)
- wyciski czynnościowe bezzębia
Jakie wady i zalety posiadają polisulfidowe masy wyciskowe?
ZALETY:
• elastyczne
WADY:
• zmiana objętości (pogłębiająca się z upływem czasu)
• skurcz polimeryzacyjny
• ograniczona odporność na rozerwanie
• wymagają akrylowej łyżki indywidualnej oraz cienkiej warstwy masy (do 3 mm)
• procesowi ich wiązania towarzyszy wzrost temperatury o 3-4°C (mogą drażnić miazgę oszlifowanych zębów filarowych = powodować ból)
• nie tolerują wilgoci w obrębie kieszonki dziąsłowej
Jak dzielimy polieterowe masy wyciskowe?
- światłoutwardzalne (konsystencja rzadka w strzykawkach i gęsta w tubach)
- chemoutwardzalne (konsystencja rzadka, średnia i gęsta)
Jakie są wady i zalety chemoutwardzalnych mas wyciskowych polieterowych?
ZALETY:
• minimalne zmiany wymiarów podczas wykonywania wycisków (najmniejsza kurczliwość pośród elastomerów <0,1%)
• wysoki stopień dokładności
• łatwo wpływa do kieszonki dziąsłowej
• możliwość wielokrotnego odlewania modelu z jednego wycisku
• krótki czas tężenia
WADY:
• procesowi ich wiązania towarzyszy wzrost temperatury o 4,2°C (mogą drażnić miazgę oszlifowanych zębów filarowych = powodować ból)
• należy przechowywać na sucho (wiąże wodę)
• duża sztywność (trudność podczas usuwania z jamy ustnej i przyczyna odłamywania zębów podczas uwalniania modelu gipsowego)
• środki obkurczające zawierające siarczan żelaza (którym mogą być nasączone nici retrakcyjne) mogą zakłócać proces wiązania masy
• nie należy ich stosować u pacjentów, u których rozpoznano jakiekolwiek alergie
• należy unikać bezpośredniego kontaktu materiału ze skórą
Przy jakiej długości fali masy polieterowe światłoutwardzalne ulegają polimeryzacji?
480nm
Jakie są wady i zalety światłoutwardzalnych mas wyciskowych polieterowych?
ZALETY:
• dobra plastyczność
• niski skurcz
• wycisk może być odlewany nawet po dwóch tygodniach
WADY:
• konieczność stosowania przezroczystych łyżek
Jakie są wady i zalety silikonowych mas wyciskowych o addycyjnym procesie tężenia?
ZALETY:
• odporna na zmiany objętościowe przez dłuższy czas
• występuje w formach o różnych konsystencjach: bardzo rzadkiej, rzadkiej, średniej, gęstej i bardzo gęstej
• minimalny skurcz
• nieznaczna podatność na odkształcenia
• wysoka odporność na rozrywanie
• łatwość powrotu do pierwotnego kształtu
• możliwość odlania kilku modeli z jednego wycisku
• dodatkowe konsystencje: ekstragęsta i ekstrarzadka
• brak smaku i zapachu → nie nasilają wydzielania śliny
WADY:
• mogą powstawać niedokładności w postaci drobnych pęcherzyków
• nie wolno używać lateksowych rękawiczek (siarka na ich powierzchni - niszczy katalizator)
• unikać stosowania nici retrakcyjnych nasączonych chlorkiem glinu lub żelaza (zaburzają proces wiązania)
Jakie są wady i zalety silikonowych mas wyciskowych o kondensacyjnym procesie tężenia?
ZALETY:
• wysoka odporność na zrywanie
• wysoki stopień elastyczności
• możliwość odlania kilku modeli z jednego wycisku
WADY:
• na skurcz polimeryzacyjny nakłada się skurcz związany z odparowaniem alkoholu (powstającego jako produkt uboczny reakcji kondensacji)
• wysoki współczynnik rozszerzalności termicznej może doprowadzić do zniekształcenia wycisku po jego wyjęciu z jamy ustnej
• występują w konsystencji rzadkiej lub bardzo gęstej
Połączeniem jakich mas są masy winylosiloksanowoeterowe?
silikon typu A + polieter
Jakie zalety posiadają masy winylosiloksanowoeterowe?
- dobre parametry płynięcia nawet w wilgotnym środowisku
- hydrofilne
- wysoka twardość końcowa
- brak smaku i zapachu
- łatwość usuwania z ju i z modelu
- powrót do pierwotnego kształtu po deformacji
- długi czas pracy (długi czas w fazie płynnej)
- szybki proces wiązania
Jakie wyróżniamy rodzaje mas wyciskowych specjalnego przeznaczenia?
- do odbudowy biologicznej tkanek
* do rejestracji zwarcia (elastomerowe)
Jakie zastosowanie mają masy do biologicznej odnowy tkanek?
- materiały tymczasowo podścielające protezy ruchome (po zabiegach chirurgicznych i implantologicznych)
- wyciski czynnościowe w przypadku całkowitego bezzębia
- eliminacja zaburzeń fonetycznych u pacjentów po resekcji języka lub szczęki
O ile może zmienić swój rozmiar wycisk alginatowy pozostawiony bez zabezpieczenia?
nawet o 10% w ciągu godziny, 1% w 5 minut
Czym jest zjawisko synerezy?
“pocenie” się powierzchni masy
Jaki materiał wyciskowy może ulec zjawisku synerezy?
masa alginatowa pozostawiona w środowisku 100% wilgotności
Jakich rodzajów mas używamy do wycisków anatomicznych?
alginatowe
Jakich rodzajów mas używamy do wycisków czynnościowych?
- silikonowych (raczej C, bo A są drogie)
* tlenkowo-cynkowo-eugenolowe (ale tych nie wolno przy kolbowatych wyrostkach i wydatnych guzach szczęki)
Który rodzaj masy wyciskowej jest na tyle trwały, że nie ma konieczności odlewania modelu jak najszybciej?
masy polieterowe światłoutwardzalne (można nawet po 2 tygodniach)
Przy pracy z którym rodzajem materiału wyciskowego nie wolno używać rękawiczek lateksowych?
przy silikonach typu A
Co należy zrobić z wyciskiem po jego pobraniu?
ZAWSZE przepłukać pod bieżącą wodą i zdezynfekować
Czym jest pamięć kształtu materiału wyciskowego?
odpowiednia sprężystość tego materiału
Czym jest pamięć kształtu?
zdolność zachowania nadanego w ju kształtu uwarunkowanego odpowiednią elastycznością i wytrzymałością związanej masy
W jakich metodach gips wyciskowy jest nadal niezastąpiony (według Spiecha)?
wyciski sytuacyjne do protez stałych w metodzie pierścieniowej
Jakie są wady i zalety gipsu wyciskowego?
ZALETY:
• dokładność odbitki (niewielka ekspansja w czasie wiązania)
• niezmienność kształtu i objętości przez stosunkowo długi czas
• tani i dostępny
WADY:
• konieczność dodatkowych czynności przy przygotowaniu łyżki indywidualnej dla wycisków czynnościowych
• konieczność posiadania dużego doświadczenia klinicznego przy pobieraniu wycisków
• nieprzyjemny smak
• trudność w oddzielaniu wycisku od modeli
W jaki sposób otrzymuje się gutaperkę?
sok z drzew podzwrotnikowych, koagulowany parą wodną (izomer kauczuku)
Jakie są wady i zalety TCE?
ZALETY:
• dokładna odbitka pola protetycznego
• nieznaczna zmiana objętości (modele nie muszą być odlewane natychmiast)
• łatwe oddzielenie od modelu (po podgrzaniu w ciepłej wodzie lub nad płomieniem palnika)
WADY:
• kruche po związaniu → nie zalecane przy kolbowatych wyrostkach i zębach własnych pacjenta
Ile powinien wynosić czas mieszania masy alginatowej?
0,5 - 1,5 minuty
Ile powinien wynosić czas przebywania masy alginatowej w ju (czas do zestalenia = żelatynizacji)?
1,5 - 2 minut
Co wchodzi w skład masy alginatowej i jaką pełni funkcję?
- 70% ziemia okrzemkowa - wypełniacz, zwiększa wytrzymałość mechaniczną i gładkość wycisku
- 12-15% alginian sodu lub potasu - podstawowy składnik (rozpuszczalna sól kwasu alginowego)
- 8-12% siarczan wapnia - umożliwia przejście zol → nierozpuszczalny żel
- 2% ortofosforan lub węglan sodu - opóźnia czas wiązania
- środki smakowe, zapachowe i barwiące
Co wchodzi w skład masy agarowej i jaką pełni funkcję?
- 80-85% woda
- 14% agar-agar (wyciąg z morskich wodorostów)
- 2% siarczan potasu - ułatwia wiązanie gipsu w miejscach kontaktu z wyciskiem podczas odlewania
- 0,2% boraks - zwiększa wytrzymałość żelu
- 0,1% benzoesany - konserwanty
Jakie są wady i zalety mas agarowych?
ZALETY:
• wystarczająca wytrzymałość
• płynność umożliwiająca dokładne odwzorowanie modelu
• odwracalne
WADY:
• zmiana wymiarów (woda odparowuje)
Jak temperatura wpływa na formę masy agarowej?
60°C idealnie płynny
40°C zaczyna żelatynizować
37°C stały żel
Kiedy elastomery znajdują zastosowanie?
- wyciski pod protezy stałe (wkłady, korony, mosty)
* wyciski czynnościowe do protez całkowitych
Jakie są wady i zalety elastomerów:
ZALETY: • dokładność odwzorowania • elastyczność • wytrzymałość mechaniczna • niezmienność kształtu
Jakie właściwości wykazują masy polisulfidowe w porównaniu z innymi elastomerami?
wykazują większą kurczliwość i ulegają większemu odkształceniu podczas wykonywania modelu w porównaniu z innymi elastomerami
Który rodzaj elastomerów wykazuje najmniejszą kurczliwość?
masy polieterowe chemoutwardzalne
Czym jest zjawisko pseudoelastyczności?
przejście masy o konsystencji gęstej w płynną pod wpływem nacisku
Po jakim czasie powinno odlewać się model na wycisku z masy silikonowej A?
po min. 1 h (do 7 dni), ze względu na wodór uwalniany jako produkt reakcji ubocznej - niektórzy producenci dodają pallad (adsorbent wodoru), ale nie każdy producent podaje te info w sposób jednoznaczny
Od czego zależy zmiana objętościowa wycisków masami silikonowymi typu C?
na skurcz polimeryzacyjny nakłada się skurcz związany z odparowaniem alkoholu (powstającego jako produkt uboczny reakcji kondensacji)
wielkość zmiany zależy od procentowej zawartości wypełniacza → (zazwyczaj) większy skurcz w masach o rzadkiej konsystencji (0,6%), a mniejszy w gęstych (0,38%)
polimeryzacja zachodzi do 2 tygodni od pobrania wycisku → również może wpływać na zmiany objętościowe
Jak długo po pobraniu wycisku masą silikonową C zachodzi polimeryzacja?
do 2 tygodni
Silikony C - zastosowanie:
- wyciski czynnościowe w bezzębiu
* wyciski dwuwarstwowe dwuczasowe pod protezy stałe
Masy wyciskowe powinny być hydrofilne czy hydrofobowe?
hydrofilne → wysoka hydrofilność zapewnia dobrą zwilżalność (której miarą jest kąt kontaktu - masy hydrofilne mają niski kąt kontaktu)
Czym jest double-snap effect?
długi czas pracy masy (długo utrzymuje się w fazie płynnej), po czym następuje szybki proces wiązania
Jakie konsekwencje niesie wysoki kąt zwilżania masy wyciskowej?
- trudności w uzyskaniu modeli wolnych od pęcherzyków powietrza
- niedostateczne przyleganie masy to tkanek
- niezadowalające odtwarzanie szczegółów, zwłaszcza w warunkach wilgotnych
W jaki sposób masy do biologicznej odnowy tkanek działają ochronnie na podłoże protetyczne?
żel na powierzchni dośluzówkowej protezy pod wpływem sił zgryzowych dopasowuje się do podłoża, a następnie stanowi amortyzator łagodzący urazowe działanie twardej płyty
Jak zmienia się konsystencja masy do biologicznej odnowy tkanek po podścieleniu?
na początku żel → po kilku dniach w ju masa sztywnieje i zmniejsza objętość (nawet o 9,3% - ma to związek z odparowaniem etanolu i plastyfikatorów) → powinno się ją wymieniać co 3-5 dni
Od czego jest zależy czas żelowania masy do biologicznej odnowy tkanek?
od ciężaru właściwego i wielkości cząsteczek polimeru, zawartości etanolu oraz zastosowanych plastyfikatorów
Co może służyć do rejestracji zwarcia i co wpływa na wybór materiału?
w zależności od rozległości braków zębowych (obecności zębów w strefach podparcia) → wzrorniki zwarciowe, woskowe płytki zwarciowe lub masy elastomerowe
Woskowe rejestratory zwarcia - wady:
- możliwość odkształcenia rejestratora podczas usuwania z JU
- możliwość zniekształceń na skutek uwalnianych naprężeń podczas przechowywania
- zmiany objętościowe przy przejściu z temperatury JU do temperatury pokojowej
Elastomerowe rejestratory zwarcia - charakterystyka:
- zwarta konsystencja
- sztywność
- stabilność wymiarów
- dokładność odwzorowania szczegółów
- krótki czas wiązania (30-90 s)
- łatwość obróbki po stwardnieniu
- niektóre materiały mogą być skanowane w technice CAD/CAM
