Module 1 KC 5-8

Question 1

Anatomie bijnier

Answer 1

Liggen retroperitoneaal. Bloedvoorziening voor groot deel via aorta en kleiner deel via a. renalis. Veneuze afvoer volgt arteriën.
Bijnier bestaat uit: kapsel, bijnierschors en bijniermerg (hierdoor lopen grote vaten die zich vertakken)

Question 2

3 zones waaruit bijnierschors is opgebouwd

Answer 2

Zona glomerulosa: buitenste laag, productie aldosteron
Zona fasciulata: middelste laag, productie cortisol
Zona reticularis: onderste laag, androgenen productie.

Question 3

Bijnierschorsregulatie

Answer 3

Hypothalamus-hypofyse-bijnier as. Staat onder invloed van biologische klok (met dag-nachtritme) en stress. Vanuit hogere hersencentra begint hypothalamus met afgeven van CRH, komt via bloed bij hypofyse terecht, wat als reactie ACTH afgeeft aan het bloed. Dit activeert de bijnier om cortisol af te geven wat effecten heeft op eindorganen. Cortisol zelf heeft negatieve terugkoppeling naar hypothalamus en hypofyse.

Question 4

Andere functies ACTH

Answer 4

Heeft kleiner effect op afgifte aldosteron (bloeddrukregulatie) en ook nog een klein effect op de bijnierandrogenen

Question 5

Circardiaan ritme van cortisol

Answer 5

In vroege ochtend (rond 3.00h) stijgt cortisolspiegel om klaar te maken voor actief zjn als je wakker wordt. Concentratie daalt in de loop van de dag en is in de avond het laagste zodat je rustig wordt en kan slapen. Maar door stress kan overdag ook hogere concentraties.

Question 6

Metabole effecten glucocorticosteroïden/cortisol

Answer 6

• Koolhydraatstofwisseling: Stijging gluconeogenese en daling glucose-uptake in spier/vet
• Vetweefsel: toename gewicht en centripetale vetafzetting (toename viscerale-/buikvet)
• Spierweefsel: minder spiereiwitsynthese (spieratrofie lange termijn)
• Ca-stofwisseling/skelet: afname Ca-resorptie in darm en toename calciurie en osteolyse
• Nieren: toename Na-retentie en K-excretie
• Endocriensysteem: daling GH-productie, LH/FSH secretie afname en afname TSH secretie.

Question 7

Effecten cortisol op andere lichaamsfuncties

Answer 7

• Bindweefsel: remming fibroblastenactiviteit
• Immuunsysteem: afremmen immuun responsen
• Hart/bloedvaten: toename cardiac output en perifere weerstand
• CZS: allerlei effecten op o.a. cognitie en stemming
• Ogen: toename intra-oculaire druk

Question 8

Aldosteron functies bij bloeddrukdaling

Answer 8

Na- en water-retentie, K-excretie en waterstofecretie

Question 9

Bijnierandrogenen; dehydro-epi-andosteron en testosteron (in mindere mate)

Answer 9

Bij vrouwen voor lichaamsbeharing en libido. Onbekende effecten bij mannen.

Question 10

Gynaecomastie

Answer 10

Benigne proliferatie van borstklierweefsel bij de man. Rubberachtig, stevig weefsel meestal bilateraal gelegen. Onder tepelhof is weefsel palpabel

Question 11

Pseudogynaecomastie

Answer 11

Overmatige vetdepositie in de borst, week en geen weerstand palpabel en druk rond de tepel. Bilateraal.

Question 12

Andere zwellingen in de borst

Answer 12

Mammacarcinoom. Neurofibroom, dermoidcyste, lipoom en fibroadenoom. Meestal excentrisch en unilateraal.

Question 13

Pathofysiologie gynaecomastie

Answer 13

Komt voort uit disbalans van androgenen en oestrogenen in de man. Kan ontstaan door relatieve daling testosteron t.o.v. normale oestrogenen of door relatieve stijging van oestrogeenproductie t.o.v. testosteron. Uitzonderingen zoals medicijnen. En er kan sprake zijn van androgeenreceptor mutatie.

Question 14

Belangrijkste oorzaken gynaecomastie

Answer 14

Idiopathisch (30%), pesisterende puberteitsgynaecomastie (25%), geneesmiddelen (20%) en hypogonadisme (10%, meestal primair).

Question 15

Diagnostiek gynaecomastie

Answer 15

Anamnese en LO belangrijkste (vergeet testis palpatie niet). Voor AO: bloedonderzoek naar lever-, nier- en schildklierfunctie en hCG, LH, testosteron en oestradiol. Ook mogelijk: echo mamma en/of testis op indicatie

Question 16

Behandeling gynaecomastie

Answer 16

Wegnemen onderliggende oorzaken indien mogelijk. Anders symptomatische behandeling met oestrogeenblokken (tamofixen) en als laatste chirurgie overwegen.

Question 17

Anatomie testis

Answer 17

Tubuli seminiferi zijn grootste deel van de testis (zijn zaadbuisjes met sperma). Via afvoergangen gaat sperma naar epididymis en via vas deferens bij ejaculatie naar buiten. Leydigcellen zitten in tubuli seminiferi en produceren testosteron. Daarnaast bestaan ze ook uit rijpende spermacellen en Sertolicellen (steuncellen, voedende cellen).

Question 18

Productie testosteron

Answer 18

Basis is cholesterol. Beginstappen kan zowel in testis als bijnierschors (maar heeft klein aandeel).
Via alfa-5-reductase wordt het in dihydrotestosteron omgezet wat een sterkere androgene werking heeft dan testosteron. En kan via aromatase worden omgezet in oestradiol (bindt aan oestrogeenreceptor).

Question 19

Verschil tussen Testosteron en dihydrotestosteron

Answer 19

Beide binden aan androgeenreceptor. Maar DHT heeft vooral effect op genitalia en prostaat en testosteron op spieren, bot en beenmerg.

Question 20

Hypothalamus-hypofyse-testis as

Answer 20

Vanuit hypothalamus invloeden als GnRH, zorgt dat hypofyse LH afgeeft. Leydigcellen reageren hierop en zorgen voor productie testosteron. Dat wordt uitgescheiden en bereikt via bloed testosteronreceptoren in hele lichaam maar heeft ook effect in testis zelf. In testis zelf naar tubuli seminiferi waar Sertolicellen ABP tot expressie brengen en dat bindt testosteron. Spermaproductie/ontwikkeling kan zo goed verlopen.
Naast LH ook FSH productie in hypofyse. Voor spermaproductie
Sprake van negatieve terugkoppeling op LH en Sertolicellen maken inhibine dat samen met testoseron, hydrotestosteron en oestradiol negatieve terugkoppeling op FSH.

Question 21

Dag-nachtritme testosteron

Answer 21

In de vroege ochtend is de hoogste concentratie en laagste in middag en avond. Ritme verdwijnt geleidelijk met ouder worden. Groot deel testosteron in bloed is gebonden aan SHBG eiwit, dat is niet biologisch beschikbaar. Vrije testosteron kan interactie aangaan met targetcellen.

Question 22

Effecten testosteron

Answer 22

• Huid en beharing: lichaamsbeharing en kaalheid op hoofdhuid, talgproductie stimulatie
• Mannelijke geslachtsorganen: penisgroei, spermatogenese en groei en functie prostaat
• Hersenen: libido en stemming
• Bot: stimulerend effect in kindertijd en puberteit. Groei stimulatie en aan eind groei afsluiting epifysairschijven
• Aanmaak rode bloedcellen (beenmerg en EPO in nieren)
• Spierkracht en massa

Question 23

Hypogonadisme

Answer 23

Verlaagd serum testosteron (en/of verlaagde spermaproductie) en een van symptomen van klassieke androgene symptomen of andere groep/algemene klachten.

Question 24

Klassieke andorgene symptomen hypogonadisme

Answer 24

Verlaagde seksuele libido, Erectiele dysfunctie, Stoornissen in orgasmebeleving, Verminderde fertiliteit, Verminderde groei lichaamsbeharing

Question 25

Andere groep, algemene klachten hypogonadisme

Answer 25

Moeheid, verminderde vitaliteit, Verminderde spiermassa en kracht, Verlaagde botdichtheid osteopenie/osteoporose, Verlaagde aanmaak erytrocyten (anemie) en Stoornissen in stemming (depressie) en cognitie

Question 26

Kijken bij anamnese hypogonadisme naar

Answer 26

• Afwijkingen bij geboorte, indaling testes, ontwikkeling puberteit
• Libido, potentie en fertiliteit
• Spierontwikkeling en -kracht, lichaamsbeharing en scheerfrequentie
• Moeheid, vitaliteit, stemming en cognitie
• Vragen ten aanzien van mogelijke oorzaak (hypofysepathologie, anosmie, vroege bestraling of chemotherapie, orchitis in VG).

Question 27

Lichamelijk onderzoek hypogonadisme

Answer 27

Testesvolume (normaal tussen 15-30mL), pubisbeharing (ruitvorm over liesplooi heen), gezichts- en lichaamsbeharing, spiermassa en stem, gynaecomastie en eunuchoide proporties (spanwijdte).

Question 28

Indeling hypogonadisme

Answer 28

Primair, hypergonadotroop: sprake van testisziekte, te weinig testosteron productie. Hypofyse merkt dit op en laat LH en FSH stijgen. Dus LH en FSH verhoogd.
Secundair, hypogonadotroop: probleem ligt hoger dan in testis dus hypofyse/hypothalamus. LH en FSH zijn niet verhoogd.

Question 29

Functies calcium en fosfaat in het lichaam

Answer 29

Celmembraan en potentiaal, activering van eiwitten, ER functie en mitochondrale functie.
Dus van belang voor actiepotentialen, contractie, zenuwfunctie, enzymactiviteit, secretie, cytoskelet en celdeling. Grootste deel calcium zit in het bot.

Question 30

3 dingen van belang voor Ca-regulatie

Answer 30

1. Vrijkomen van Ca uit het bot via PTH
2. Vasthouden Ca in de nier via PTH
3. Opname van Ca uit voedsel via vitamine D

Question 31

Calcium en bijschildklier

Answer 31

Centraal voor Ca-regulering. Mens heeft 4 bijschildklieren achter de schildklier.
Bijschildklier maakt PTH (parathormoon), dit komt vrij als de Ca concentratie laag is en als Ca verhoogd is daalt PTH. Stabiele Ca- en PTH-concentratie ontstaat zo

Question 32

Functie PTH

Answer 32

Activeert calciumafbraak in het bot, stimuleer osteoblasten en -clasten (clasten overheersen). Dan kan het Ca en fosfaat vrijmaken en dat komt in het bloed terecht.
PTH kan ervoor zorgen dat Ca in de nier wordt vastgehouden.
En zorgt daarnaast in de nier voor het omzetten van inactief vitamine D tot actief (zo kan Ca uit de darm worden opgenomen).
PTH zorgt vooral in de nier dat de Ca-concentratie in de urine niet te hoog wordt (plasmaconcentratie stijgt) maar hierdoor wordt urine fosfaatconcentratie juist hoger en daalt plasmafosfaat.

Question 33

Hypercalciëmie

Answer 33

Verschillende oorzaken maar met name sprake van een primaire hyperparathyreoïdie. Dan heeft een van de bijschildklieren een adenoom waardoor meer PTH wordt afgegeven

Question 34

Celmembraan van bijschildkliercel

Answer 34

Heeft een calcium-sensing-receptor (CaSR). Als Ca hieraan bindt wordt het afschrijven van PTH-genen geremd.