5. Thuốc điều trị thiếu máu Flashcards
thiếu máu được đánh giá dựa trên
nồng độ hemoglobin
BN nào luôn phải truyền máu vì thiếu máu? tại sao
BN thalassemia luôn phải truyền máu vì:
BN tuy có số lượng hồng cầu tăng nhưng nồng độ huyết sắc tố giảm do tan máu
thiếu máu là gì
là tình trạng giảm nồng độ huyết sắc tố ở trong máu so với người cùng tuổi, cùng giới, cùng trạng thái và điều kiện sống
sử dụng thuốc để điều trị thiếu máu do những nguyên nhân nào
- thiếu máu do thiếu nguyên liệu
- thiếu máu do thiếu erythropoietin
gồm có mấy nhóm nguyên nhân thiếu máu? đó là
3 nhóm: trước tủy, tại tủy, sau tủy
nguyên nhân thiếu máu trước tủy
do thiếu nguyên liệu
nguyên nhân thiếu máu tại tủy
suy tủy, bệnh máu mạn tính, bệnh bạch cầu cấp, thiếu hoặc giảm đáp ứng với erythropoietin
nguyên nhân thiếu máu sau tủy
thiếu máu tan máu, mất máu tự nhiên, cường lách
phân loại thiếu máu dựa trên
hình thái hồng cầu dựa vào chỉ số MCV và MCHC
MCHC là gì
là nồng độ hemoglobin trung bình trong hồng cầu
MCV là gì
là kích thước hồng cầu
cơ thể chứa bao nhiêu gram sắt
3 - 5 gram
vai trò của sắt trong cơ thể
- tổng hợp hemoglobin
- tham gia thành phần một số enzym oxy hóa khử trong các tb
- có trong myoglobin ( sắc tố hô hấp của cơ)
sắt có nhiều trong loại thực phẩm nào nhất
có nhiều trong các loại thịt đỏ nhất
nhu cầu sắt ở người bình thường
0,5 - 1mg/24h
nhu cầu sắt ở phụ nữ hành kinh
1 - 2 mg / 24h
nhu cầu sắt ở phụ nữ có thai
1,5 - 3mg/ 24h
sắt trong thức ăn tồn tại ở những dạng nào
ở dạng sắt hem và sắt không phải là hem
dạng sắt không phải là hem có nguồn gốc từ
thực vật
dạng sắt hem có nguồn gốc từ
động vật
quá trình hấp thu sắt bắt đầu ở đâu
ở dạ dày
quá trình hấp thu sắt ở dạ dày?
sắt III trong thức ăn chuyển thành sắt II –> hấp thu được
sắt trong cơ thể tồn tại dưới mấy dạng? đó là
tồn tại dưới 2 dạng: dạng vận chuyển và dạng dự trữ
sắt được vận chuyển bởi
Transferrin ( 1 transferrin vận chuyển 2 sắt)
transferrin vận chuyển sắt tới đâu
tủy xương, cơ, enzym
sắt được dự trữ ở đâu
gan, lách, tủy
phần lớn sắt được dự trữ dưới dạng
Ferritin
cần phải làm những xét nghiệm nào để xác định thiếu sắt
- sắt huyết thanh
- transferrin
- sắt dự trữ
các nguyên nhân thiếu sắt
- cung cấp không đủ
- mất cân bằng cung cầu
- giảm hấp thu ở đường tiêu hóa
- chảy máu tiêu hóa
hậu quả của thiếu sắt
- thiếu máu nhỏ nhược sắc
- giảm hoạt động enzym
thừa sắt dẫn tới hậu quả gì
gây hủy hoại tb vì sắt là tác nhân oxy hóa –> tạo ra các gốc tự do gây tổn thương & chết tb
BN nào luôn thừa sắt? tại sao
BN thalassemia vì luôn trong trạng thái vỡ hồng cầu
các nguyên nhân thừa sắt
- ngộ độc sắt
- tan máu bẩm sinh ( thalassemia)
- bệnh lý rối loạn chuyển hóa sắt bẩm sinh
BN nào phải dùng thuốc thải sắt thường xuyên
BN thalassemia phải dùng thuốc thải sắt thường xuyên dù luôn luôn truyền máu
chỉ định sử dụng sắt
- thiếu máu thiếu sắt do cắt dạ dày ( vì sắt được hấp thu ở dạ dày)
- thiếu máu thiếu sắt do suy dinh dưỡng
- thiếu máu thiếu sắt do giun móc
- phụ nữ có thai
cách uống sắt đúng
uống xa bữa ăn ( trước bữa ăn 1h hoặc sau ăn 2h)
các chế phẩm sắt đường uống
sắt sulfat, fumarat, clorid, ascobat, gluconat
ADR của các chế phẩm sắt đường uống
buồn nôn, nôn, kích ứng, rối loạn tiêu hóa, phân đen
các chế phẩm sắt đường tiêm
sắt dextran, succrose
chế phẩm sắt đường tiêm dùng cho đối tượng nào
dùng cho người không thể dung nạp sắt đường uống
ADR của chế phẩm sắt đường tiêm
đau chỗ tiêm, nôn, sốc
chất nào làm tăng hấp thu sắt
Vitamin C
những loại chất nào làm giảm hấp thu sắt
chè, cà phê, trứng, sữa, thuốc kháng acid, cholestyramin
tại sao thuốc kháng acid hoặc cholestyramin lại làm giảm hấp thu sắt
vì chúng sẽ tạo một lớp bao ở niêm mạc dạ dày –> khó hấp thu sắt
những loại chất nào khi sử dụng sẽ làm giảm hấp thu cả sắt cả chất đó
kháng sinh tetracyclin, quinolon, hormon tuyến giáp, methyldopa, kẽm
nguyên nhân chung gây thiếu vitamin B12 và acid folic
cung cấp không đủ, mất cân bằng cung cầu, giảm hấp thu ở ruột
chỉ định chung của acid folic và vitamin B12
thiếu máu hồng cầu to
vitamin B12 và acid folic không được dùng trong trường hợp nào? vì sao
không được dùng cho các khối u ác tính vì sẽ làm tăng nhanh kích thước của khối u do làm tăng lượng máu đến đó
vitamin B12 có ở đâu
trong thịt, cá, trứng, gan
vitamin B12 không có trong
thực vật
lượng vitamin B12 cần trong 1 ngày
0,3 - 2,6 microgam
cơ chế hấp thu vitamin B12
B12 trong thức ăn gắn với protein ở miệng –> xuống dạ dày tách khỏi protein & gắn vào yếu tố R –> xuống tá tràng tách khỏi yếu tố R để thành phức hợp B12 - yếu tố nội –> phức hợp gắn vào receptor để B12 được vận chuyển vào trong máu
tại sao cắt dạ dày lại gây giảm hấp thu vitamin B12
vì dạ dày là nơi vitamin B12 gắn vào yếu tố R và là nơi sản xuất ra yếu tố nội
BN nào cần phải bổ sung vitamin B12
BN ung thư hoặc cắt hơn 3/4 dạ dày
vitamin B12 là gì
là một coenzym tham gia vào phản ứng tổng hợp thymidylat ( một trong các thành phần của ADN)
thiếu vitamin B12 sẽ ảnh hưởng đến các dòng tb nào
ảnh hưởng đến các dòng tb có sự phân chia rất nhiều ( tb máu, tb biểu mô niêm mạc đường tiêu hóa)
tại sao thiếu vitamin B12 lại ảnh hưởng đến các dòng tb phân chia rất nhiều
vì vitamin B12 tham gia vào quá trình tổng hợp ADN và chu trình Krebs
các nguyên nhân gây thiếu vitamin B12
- giảm yếu tố nội
- rối loạn chu kỳ gan ruột, bệnh lý tụy
- thiếu transcobalamin ( di truyền)
hậu quả của thiếu vitamin B12
gây suy thoái myelin
dấu hiệu thiếu vitamin B12
- thiếu máu hồng cầu to
- tổn thương thần kinh
chỉ định của vitamin B12
- thiếu máu hồng cầu to
- thiếu vitamin B12
- ngộ độc cyanid ( hydroxocobanlamin)
acid folic có nhiều trong các loại thực phẩm nào
gan, thịt, cá, trứng, men, bia, rau xanh, hoa quả
lượng acid folic cần mỗi ngày
25 -50 microgam
lượng acid folic cần mỗi ngày ở phụ nữ có thai, cho con bú, trẻ em
100 - 200 microgam/ ngày
5 methyl THFA có vai trò gì
có vai trò trong quá trình tổng hợp ADN
acid folic tham gia vào quá trình gì
quá trình tổng hợp các thành phần tiền thân của purin cần thiết cho tổng hợp ADN
các nguyên nhân thiếu acid folic
- tan máu
- rượu và các thuốc
dấu hiệu thiếu acid folic
- thiếu máu hồng cầu to
- dị tật ống thần kinh bẩm sinh ở thai nhi
cách giảm nguy cơ dị tật ống thần kinh bẩm sinh ở thai nhi
- trước khi mang thai nên uống acid folic trước đó 1 - 2 tháng
- trong 1 - 2 tháng đầu thai kỳ nên bổ sung thêm 1 viên acid folic riêng ngoài các vitamin tổng hợp
chỉ định của acid folic
- thiếu máu hồng cầu to
- thiếu acid folic
- dự phòng dị tật bẩm sinh ống thần kinh
- thiếu máu tan máu
erythropoietin có tác dụng gì
giúp tăng sinh hồng cầu trong tủy xương
erythropoietin được sản xuất ở đâu
ở các tb cạnh cầu thận, một phần nhỏ ở gan ( 10 - 14%)
ở bào thai erythropoietin được sản xuất chỉnh ở đâu
ở gan
erythropoietin được sử dụng ở những đối tượng nào
BN thiếu máu do nguyên nhân tại tủy hoặc các bệnh lý tại thận
t/2 của erythropoietin như thế nào
ngắn
erythropoietin được sản xuất bằng kĩ thuật gì
kĩ thuật tái tổ hợp ADN
epoetin là gì
là erythropoietin sản xuất bằng kĩ thuật tái tổ hợp ADN
Epoetin được dùng đường nào? tại sao
dùng đường tiêm vì bị phá hủy ở đường tiêu hóa
chỉ định của erythropoietin
điều trị thiếu máu trong suy thận mạn, thiếu máu do hóa chất sau điều trị ung thư
tại sao BN hóa trị liệu xong thường bị thiếu máu
vì nguyên tắc của thuốc điều trị ung thư là tiêu diệt các tb nhân lên nhanh –> tiêu diệt cả các tb máu, tb niêm mạc ruột –> BN ung thư rất dễ bị tiêu chảy và thiếu máu
BN điều trị ung thư có triệu chứng gì
triệu chứng giảm 3 dòng: giảm hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu
thiếu vitamin B2 gây
giảm acid folic
vitamin B6 tham gia vào
quá trình chuyển hóa THFA
đồng có tác dụng gì
- giúp tăng hấp thu sắt
- giúp tăng tổng hợp enzym chứa sắt & Hb
Cobalt giúp tăng giải phóng chất nào
EPO
nguyên tắc điều trị thiếu máu
- kết hợp điều trị biến chứng với điều trị nguyên nhân và điều trị biến chứng thiếu máu
- điều trị triệu chứng kịp thời tránh hậu quả xấu đồng thời cần thận trọng khi chỉ định truyền máu
các biện pháp điều trị thiếu máu
- truyền máu
- điều trị nguyên nhân thiếu máu
