1b) Leki cytotoksyczne (alkilujące) Flashcards
Leki alkilujące ogólnie
- dwie grupy funkcyjne alkilujące kwasy nukleinowe i białka
- tworzą wiązania krzyżowe między w/w
- najsilniej na guaninę (słabiej cytozyna i adenina)
- uszkodzenie struktury DNA, hamowanie replikacji i transkrypcji
- fazowo nieswoiste (ale najsilniej w S i G1, nieco słabiej w G2)
- opornośc zwykle wspólna dla całej grupy poza nitrozomocznikami
Leki alkilujące działania niepożądane
1) nud/wym
2) mielosupresja
3) mucositis
4) wypadanie włosów
5) typowo powoduja zaburzenia płodnośvi
6) nowotwory wtórne
7) dodatkowo niektóre mają swoiste
Leki alkilujace grupy
1) pochodne iperytu azotowego
2) pochodne nitrozomocznika
3) pochodne platyny
4) inne
Pochodne iperytu azotowego
Leki alkilujące
1) Chlormetyna (Mechloretamina, Nitrogranulogen)
2) Cyklofosfamid, Ifosfamid, Trofosfamid
3) Chlorambucyl
4) Melfalan
Chlormetyna (Mechloretamina, Nitrogranulogen)
Lek alkilujący (pochodna iperytu azotowego)
- ziarnica złośliwa (schemat MOPP)
- Estramustyna: połaczenie Chlormetyny i estrogenu, używana w raku prostaty
Cyklofosfamid
Ifosfamid
Trofosfamid
Lek alkilujący (pochodna iperytu azotowego)
1) Cyklofosfamid
- białaczki i wiele guzów litych
- prolek, przekształcany w tkankach do m.in. akroleiny
- powoduje krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego
- zapobieganie przez podawanie donorów -SH (Mesna, Acetylocysteina), nawadnianie i diuretyki
2) Ifosfamid, Trofosfamid
- działają podobnie do Cyklofosfamidu
Chlorambucyl
Lek alkilujący (pochodna iperytu azotowego)
- chłoniaki i CLL
- może powodować drgawki przy uszkodzeniu OUN lub padaczce
Melfalan
Lek alkilujący (pochodna iperytu azotowego)
- szpiczak plazmocytowy i rak jajnika
Pochodne nitrozomocznika
Leki alkilujące
1) Lomustyna
2) Fotemustyna
3) Semustyna
4) Karmustyna
5) Streptozocyna
Pochodne nitrozomocznika charakterystyka
Leki alkilujące
- nieenzymatyczna przemiana do aktywnynch
- bardzo lipofilne (doprze penetrują do OUN)
- wywołują zmiany w morfologii później niż inne alkilujące (4-5 tyg vs 1-2)
Karmustyna
Lek alkilujący (pochodna nitrozomocznika)
- w wysokich dawkach moze wywołać zwłókniające zapalenie płuc i zaczerwienienie twarzy
Streptozocyna
Lek alkilujący (pochodna nitrozomocznika)
- kumuluje się w komórkach beta wysp
- można w guzach trzustki wydzielających insulinę
- zawiera glukozę
Pochodne platyny
Leki alkilujące
1) Cisplatyna
2) Karboplatyna
3) Oksaliplatyna
4) Nedaplatyna
5) Heptaplatyna
6) Lobaplatyna
Cisplatyna
Lek alkilujący (pochodna platyny)
- guzy lite (płuco, pęcherz m, jajniki)
- Bleomycyna + Winblastyna/ Etopozyd dobra w nienasieniakowych guzach jąder (schemat VBC)
- względnie mniej toksyczna niż inne alkilujące
- głównie nefrotoksyczność (zapobiega nawodnienie i Amifostyna, donor -SH dla zdrowych komórek, nie nowotworowych)
- ototoksyczność
- neurotoksyczność (neuropatia obwodowa, parestezje)
- pp
Karboplatyna
Lek alkilujący (pochodna platyny)
- podobna aktywnosć do Cisplatyny
- główne działanie niepożądane: mielosupresja
- słabiej uszkadza nerki i pp (nawadnianie i nefroprotekcja nie są konieczne)
Oksaliplatyna
Lek alkilujący (pochodna platyny)
- przerzutujący rak okrężnicy, (z 5-FU i LV, schemat FOLFOX)
- mozna przy oporności na Karbo- i Cisplatynę
- charakterystycznie działanie niepoządane: obwodowa neuropatia (w ostrej formie nadwrażliwość na zimno)
Busulfan
Treosulfan charakterystyka
Leki alkilujące
- aktualnie prawie niestosowane
- wyjątek: czasem niszczenie szpiku przed przeszczepem zamiast napromieniania
- kiedyś w CLL i czerwienicy prawdziwej
- hamują tworzenie granulocytów i płytek (małe dawki) i RBC (duże dawki)
- słabo na komórki limfoidalne i nabłonek pp
Busulfan
Treosulfan działania niepożądane
Leki alkilujące
1) zwłóknienie płuc
2) okluzyjna choroba żył wątrobowych
3) mielosupresja
4) ciemne przebarwienia skóry (ustępują do roku)
5) zapalenie błon śluzowych
6) nudności, wymioty
Prokarbazyna charakterystyka
Leki alkilujące
- ziarnica złośliwa (schemat MOPP), chłoniaki nieziarnicze, guzy OUN
- mechanizm niejasny, zaburza strukturę RNA i DNA, pęknięcia chromosomów
- być może to przez RFT
Prokarbazyna działania niepożądane
Leki alkilujące
1) jeden z metabolitów hamuje MAO (nie spożywać jedzenia z Tyraminą, unikać innych inhibitorów)
2) rekacja disulfiramowa
3) mielosupresja
4) zaburzenia neurologiczne (świadomości, ataksja)
5) anemia hemolityczna
6) wysypki
Dakarbazyna
Leki alkilujące
- ziarnica złośliwa (schemat ABVD), czerniak, guzy tkanek miękkich
- aktywowana w wątrobie
- rzadko wywołuje ciężkie, źle rokujące uszkodzenie wątroby
Altretamina
Leki alkilujące
- oporne raki jajnika
- neurotoksyczność (zmiany nastroju, neuropatia obwodowa)
- mielosupresja, nud/wym
Temozolomid
Leki alkilujące
- glejaki
- dobrze pentruje do OUN
Tiotepa
Leki alkilujące
- ogólnie w raku sutka i jajnika
- miejscowo do jam ciała (zmniejszenie wysięku nowotworowego)
- miejscowo do pęcherza (rak pęcherza)
