Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Flashcards
Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) - podział
Obejmuje:
→ zakrzepicę żył głębokich (ZŻG)
→ zatorowość płucną (ZP)
Zakrzepica żył głębokich
Powstanie zakrzepu w układzie żył głębokich (pod powięzią głęboką) kończyn dolnych, rzadziej górnych.
Zakrzepicę innych żył (np. żyły wrotnej) traktuje się jako oddzielne jednostki chorobowe.
Triada Virchowa
1) zwolnienie przepływu krwi
(np. wskutek unieruchomienia)
2) nadmierna krzepliwość krwi
(przewaga czynników prozakrzepowych nad inhibitorami krzepnięcia i czynnikami fibrynolitycznymi)
3) uszkodzenie ściany naczyniowej
(np. w wyniku urazu/operacji)
ZŻG - czynniki ryzyka (cechy osobnicze i stany kliniczne)
1) wiek > 40 lat
2) otyłość (BMI > 30)
3) przebyta ŻChZZ
4) urazy
5) długotrwałe unieruchomienie kończyn dolnych
6) udar mózgu (z niedowładem kończyny dolnej)
7) nowotwory złośliwe
8) ŻChZZ w wywiadzie rodzinnym
9) trombofilia wrodzona lub nabyta (niedobór antytrombiny, zespół antyfosfolipidowy)
10) sepsa
11) ostra obłożna choroba leczona zachowawczo
12) niewydolność serca III i IV klasy NYHA
13) niewydolność oddechowa
14) choroby autoimmunologiczne
15) zespół nerczycowy
16) zespoły mieloproliferacyjne
17) nocna napadowa hemoglobinuria
18) ucisk na naczynia żylne (guz, krwiak, malformacja tętnicza, ciąża)
19) ciąża i połóg
20) długotrwały lot samolotem (zwłaszcza sen w pozycji siedzącej)
21) żylaki kończyn dolnych < 60 r.ż. (zwłaszcza < 45 r.ż.)
22) ostre zakażenia, wysoka gorączka, odwodnienie
ZŻG - czynniki ryzyka (interwencje lecznicze, diagnostyczne i profiaktyczne)
1) duże zabiegi operacyjne (szczególnie w obrębie kończyn dolnych, miednicy i JB)
2) cewnik naczyniowy w dużych żyłach (zwłaszcza udowej)
3) leczenie przeciwnowotworowe (chemioterapia, leczenie hormonalne, inhibitory angiogenezy)
4) doustne środki antykoncepcyjne, HTZ, modulatory rec. estrogenowego
5) stosowanie heparyny (zwłaszcza HNF) w przebiegu zabiegu kardiochirurgicznego (ryzyko HIT)
Przyczyny ZŻG kończyn górnych
1) cewnik wprowadzony do żył centralnych (najczęściej)
2) uciśnięcie żyły podobojczykowej lub pachowej przez powiększone węzły chłonne
3) miejscowy naciek nowotworowy
4) złamany obojczyk
5) związany z dużym wysiłkiem fizycznym ucisk żyły przez mięśnie pochyłe między obojczykiem i ścięgnem mięśnia podobojczykowego lub przez szczątkowe pasmo ścięgniste w dole pachowym (zespół Pageta i Schröttera)
ZŻG - obraz kliniczny
w 2/3 przypadków nie powoduje istotnego utrudnienia odpływu krwi z kończyny i przebiega bez objawów/skąpoobjawowo.
ZŻG kończyn dolnych - postaci
1) dystalna
2) proksymalna
3) obrzęk bolesny
→ bolesny obrzęk biały
→ bolesny obrzęk siniczy
Postać dystalna ZŻG
→ najczęstsza postać
→ dotyczy żył piszczelowych przednich i tylnych, żył strzałkowych
→ zwykle przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie
→ wiąże się z małym ryzykiem klinicznie istotnej ZP, ale może narastać do zakrzepicy proksymalnej
Postać proksymalna ZŻG
→ dotyczy żyły podkolanowej, żył udowych, biodrowych i żyły głównej dolnej
→ zwykle objawowa, stwarza duże zagrożenie masywną ZP
→ postać udowo-biodrowa - bez zajęcia żyły podkolanowej
Obrzęk bolesny (phlegmasia dolens)
Ostra postać zakrzepicy żylnej większości żył odprowadzających krew z kończyny, z bólem i bardzo dużym obrzękiem.
bolesny obrzęk biały (phlegmasia alba dolens)
→ duży obrzęk, skurcz tętniczek w skórze i zahamowanie przepływu włośniczkowego
bolesny obrzęk siniczy (phlegmasia cerulea dolens)
→ postać najcięższa
→ siny kolor, następnie czarny (martwica)
→ duże ryzyko utraty kończyny/zgonu
→ zamknięcie niemal wszystkich żył w kończynie → znaczny wzrost ciśnienia żylnego → utrudnienie napływu krwi do przepełnionego łożyska → niedotlenienie tkanek
ZŻG kończyny dolnej - objawy
1) ból łydki podczas chodzenia
2) obrzęk podudzia lub całej kończyny - porównaj obwody kończyn → różnica powinna wynosić > 2 cm
70% przypadków obrzęku jednej kończyny dolnej jest skutkiem ZŻG.
Obrzęk obustronny → zakrzepica obustronna, zakrzepica żyły głównej dolnej, stany niezwiązane z zakrzepicą.
3) tkliwość/bolesnośćuciskowa, niekiedy z bólem spoczynkowym kończyny, rzadko objaw Homansa (+)
4) ocieplenie kończyny
5) poszerzenie żył powierzchownych utrzymujące się przy uniesieniu kończyny pod kątem 45 stopni
6) stan podgorączkowy/gorączka
Objaw Homansa
ból łydki przy biernym zgięciu grzbietowym stopy
ZŻG - przebieg
w większości przypadków leczonej ZŻG → organizacja skrzepliny i częściowa rekanalizacja
całkowite rozpuszczenie zakrzepów → u 1/3 chorych
zakrzep może uszkodzić zastawki żylne → refluks żylny → przewlekła niewydolność żylna i zespół pozakrzepowy
Zespół pozakrzepowy
częste powikłanie ZŻG
ból kończyny
uczucie ciężkości, skurcze mięśni, świąd/mrowienie skóry
“chromanie żylne” → nagły, napadowy ból w kończynie podczas chodzenia
Ciężkie powikłania ZŻG
zakrzepy w żyłach głębokich mogą ulegać fragmentacji i stanowić materiał zatorowy powodujący:
1) ZATOROWOŚĆ PŁUCNĄ
4% - przewlekłe zatorowo-zakrzepowe nasciśnienie płucne
może prowadzić do NZK (możliwy pierwszy objaw ZP)
2) UDAR MÓZGU / ZATOR OBWODOWY
bardzo rzadko, wskutek zatorowości skrzyżowanej, jeśli istnieje funkcjonalne połączenie między prawym i lewym przedsionkiem;
3) odległe powikłania:
→ zespół pozakrzepowy
→ nadciśnienie płucne
ZŻG - oznaczenie D-dimeru
→ test wykluczający ŻZG i ZP
→ wartość decyzyjna, poniżej której zakrzepica jest mało prawdopodobna: 500 ng/l lub wiek x 10 ng/l
→ na podstawie samego zwiększonego stężenia dimeru D nie można rozpoznać zakrzepicy
→ wartość prawidłowa przemawia przeciwko zakrzepicy
ZŻG - badania laboratoryjne
1) stężenie dimeru D
2) mofrologia, eGRF, grupa krwi
3) przesiewowe parametry krzepnięcia osoczowego
Ultrasonograficzny test uciskowy (CUS)
podstawowa metoda potwierdzania obecności zakrzepicy
wynik dodatni → żyła wypełniona skrzeplinąnie zapada się pod uciskiem głowicy USG)
angio-TK w ZŻG
rozważyć - badanie w kierunku ZP
angio-TK kończyn dolnych przy planowanym wewnątrznaczyniowym leczeniu zakrzepicy
ZŻG - rozpoznanie
Podstawa rozpoznania - połączenie oceny klinicznego prawdopodobieństwa zakrzepicy za pomocą skali Wellsa z oznaczeniem stężenia D-dimerów i/lub CUS.
Jeśli rozpoznanie za pomocą CUS budzi wątpliwość - powtórzyć badanie!
skala Wellsa
Ocena prawdopodobieństwa klinicznego ZŻG
≤ 0 → małe ryzyko
1 - 2 → pośrednie ryzyko
≥ 3 → duże ryzyko
ZŻG → rozpoznanie u chorych ambulatoryjnych
1) ocena prawdopodobieństwa klinicznego w skali Wellsa
małe / pośrednie ryzyko z możliwością oznaczenia dimeru D
2) DIMER D → jeśli (-) → wykluczenie zakrzepicy → jeśli (+) → CUS 3) CUS → jeśli (-) → powtórz za 5-7 dni (powtarzanie nie jest konieczne u chorych z małym prawdopodobieństwem ZŻG oraz u chorych z pośrednim ryzykiem, u których wykonano CUS całego układu żylnego) → jeśli (+) → potwierdzenie zakrzepicy
duże / pośrednie ryzyko bez możliwości oznaczenia dimeru D
2) CUS
→ (-) → potwórz za 5-7 dni
→ (+) → potwierdzenie zakrzepicy
ZŻG → rozpoznanie u chorych w szpitalu
CUS
(+) → potwierdzenie zakrzepicy
(-)
→ przy dużym prawdopodobieństwie klinicznym powtórz CUS za 5-7 dni
→ przy mniejszym prawdopodobieństwie DD, a jeśli jest (+) → ponowne CUS
ZŻG - diagnostyka różnicowa
- uraz kończyny
- przewlekła niewydolność żylna
- zakrzepica żył powierzchownych
- pęknięta torbiel Bakera/uciskająca na żyłę podkolanową
- zapalenie tkanki podskórnej/naczyń chłonnych
- obrzęk polekowy (BLOKERY KANAŁÓW WAPNIOWYCH) - obustronny, w okolicy kostek
- obrzęk limfatyczny
- krwiak w mięśniach goleni, zapalenie mięśni/ścięgien/stawu
Warunki konieczne do leczenia pacjenta z ZŻG w domu
1) stabilny stan kliniczny i prawidłowe parametry życiowe
2) nie występują ciężkie objawy kliniczne
3) małe ryzyko krwawienia
4) stężenie kreatyniny w surowicy <150 μmol/l lub klirens kreatyniny >60 ml/min
5) zapewniona opieka przez wyszkoloną pielęgniarkę lub lekarza
→ leczenie uciskowe [bandażem lub podkolanówką]
+ HDCz