Zespoły wielogruczołowe i neuroendokrynne

Question 1

Insulinoma

Answer 1

Nowotwór neuroendokrynny wywodzący się z komórek beta wysp trzustkowych, wytwarzający insulinę, której nadmiar jest przyczyną HIPOGLIKEMII.

najczęstszy NET komórek wysp trzustki
4-8% przypadków występuje w przebiegu MEN 1
zazwyczaj mały, pojedynczy guz
lokalizacja: 1/3 w głowie, 1/3 w trzonie, 1/3 w ogonie

Question 2

Insulinoma - obraz kliniczny

Answer 2

→ hipoglikemia, głównie po wysiłku fizycznym, przedłużającym się głodowaniu, samoistna
→ objawy neuroglikopenii (mogą przypominać upojenie alkoholowe/napady padaczki)
→ otyłość
→ triada Whipple’a

rozdrażnienie, podwójne widzenie, zlewne poty, osłabienie, napady silnego głodu

Question 3

Triada Whipple’a

Answer 3

1) objawy występują w czasie głodzenia
2) towarzyszy im hipoglikemia
3) ustępują po podaniu węglowodanów

charakterystyczna dla guza insulinowego (insulinoma)

Question 4

Insulinoma - diagnostyka

Answer 4

1) Badania laboratoryjne:
→ Hipoglikemia
→ zwiększone stężenie insuliny i peptydu C
→ zwiększone stężenie proinsuliny

2) Próby czynnościowe
→ próba głodowa (72 h)
→ test hamowania peptydu C (u chorych z guzem insulinowym egzogenna insulina nie hamuje wydzielania peptydu C)

3) USG, TK, MR, scyntygrafia receptorowa, PET receptorowy

Question 5

Insulinoma - rozpoznanie

Answer 5

→ objawy kliniczne hipoglikemii + glukoza ≤ 2,2 mmol/l (40 mg/dl)
→ nieadekwatnie duże stężenie insuliny
→ wysokie stężenie peptydu C
→ wysokie stężenie proinsuliny

Question 6

Insulinoma - leczenie `

Answer 6

1) Leczenie operacyjne
2) Leczenie objawowe

Przerwanie napadu hipoglikemii: 
→ podaj węglowodany p.o.
→ wstrzyknij glukozę i.v. 
→ w razie potrzeby stosuj wielogodzinny wlew 10% roztworu glukozy i.v.
→ kontroluj glikemię

Zapobieganie napadom hipoglikemii:
→ częste spożywanie posiłków
→ diazoksydu - najskuteczniejszy lek w zapobieganiu hipoglikemii, ale w dużych dawkach powoduje obrzęki, uszkodzenie nerek i hirsutyzm; przydatne bywają blokery kanału wapniowego i GKS
→ oceń skuteczność analogów somatostatyny

Question 7

Guz gastrynowy (gastrinoma)

Answer 7

→ wywodzący się z komórek G wydzielających gastrynę
→ lokalizacja: dwunastnica, głowa trzustki, wnęka wątroby
→ oprócz gastryny może wydzielaćtakże ACTH i wywoływać objawy zespołu Cushinga
→ w 60% złośliwy, może być składową MEN1
→ 50% - zespół Zollingera-Ellisona
→ wzrost stężenia gastryny, spadek pH treści żołądkowej

Question 8

Guz glukagonowy (glucagonoma)

Answer 8

→ z komórek A trzustki
→ wydziela w nadmiarze glukagon, VIP
→ może być składową MEN1, 80% ma złośliwy charakter
→ objawy: cukrzyca, PEŁZAJĄCY RUMIEŃ NEKROTYCZNY, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, biegunka, niedokrwistość normobarwliwa, zakrzepica
→ najczęściej w OGONIE TRZUSTKI

Question 9

Guz wydzielający VIP (VIPoma)

Answer 9

= zespół Vernera i Morrisona
→ lokalizacja: ogon trzustki
OBJAWY:
1) okresowa lub stała wodnista biegunka (wydzielnicza), nieustępująca po głodzeniu
2) odwodnienie
3) zahamowanie wydzielania kwasu żołądkowego
4) hipokaliemia
5) kwasica
6) hiperkalcemia
7) nietolerancja glukozy/cukrzyca
→ może być w MEN1

Question 10

Poliendokrynopatie uwarunkowane autoimmunologicznie

Answer 10

1) współwystępowanie kilku niedoczynności kilku narządów wydzielania wewnętrznego
2) częściej u KOBIET
3) Leczenie → substytucja hormonalna

Question 11

Autoimmunologiczny zespół niedoczynności wielogruczołowej typu 1 (APS-1)

Answer 11

1. kandydoza błon śluzowych
2. choroba Addisona
3. niedoczynność przytarczyc

Do rozpoznania wystarczą 2 choroby, w przypadku obecności choroby u rodzeństwa 1.

→ dziedziczenie AR, ujawnia sięw 3-5 r.ż.
→ mutacja genu AIRE uczestniczącego w regulacji tolerancji immunologicznej

Question 12

APS-2

Answer 12

1. choroba Addisona
2. autoimmunologiczna choroba tarczycy
3. cukrzyca typu 1

Najczęstsze manifestacje → zespół Schmidta i zespół Carpentera
choroba wielogenowa

Question 13

Zespół Schmidta

Answer 13

choroba Addisona + autoimmunologiczna choroba tarczycy
podtyp APS-2

Leczenie rozpoczyna się od podawania hydrokortyzonu, a następnie lewotyroksyny. Rozpoczęcie leczenia od lewotyroksyny może spowodować nasilenie objawów niewydolności kory nadnerczy - zagrożenie życia!

Question 14

Zespół Carpentera

Answer 14

Choroba Addisona + autoimmunologiczna choroba tarczycy + cukrzyca typu 1
podtyp APS-2

Question 15

APS-3

Answer 15

3 podtypy:
1. autoimmunologiczna choroba tarczycy - ZAWSZE

APS-3A: cukrzyca typu 1
APS-3B: niedokrwistość złośliwa
APS-3C: bielactwo/łysienie plackowate/choroby autoimmmunologiczne innych narządów

NIE STWIERDZA SIĘ ZABURZEŃ CZYNNOŚCI NADNERCZY!

Question 16

MEN1

Answer 16

= choroba Wermera
dziedziczenie AD
mutacja genu MEN1

3P:
Parathyroid → pierwotna nadczynność przytarczyc
Pancreas → nowotwory neuroendokrynne (gastronoma)
Pituitary → gruczolak (prolactinoma)

Question 17

MEN2

Answer 17

dziedziczenie AD
mutacja genu RET

3 typy:
→ MEN2A
→ MEN2B
→ Rodzinny rak rdzeniasty tarczycy

Question 18

MEN2A

Answer 18

= zespół Sipple’a

1. RAK RDZENIASTY TARCZYCY
2. GUZ CHROMOCHŁONNY
3. NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC

Question 19

MEN2B

Answer 19

= zespół Williamsa-Pollocka

1. RAK RDZENIASTY TARCZYCY
2. GUZ CHROMOCHŁONNY
3. NERWIAKI BŁON ŚLUZOWYCH
4. MARFANOIDALNA BUDOWA CIAŁA

Question 20

Nowotwory neuroendokrynne - definicje

Answer 20

NEN - nowotwory neuroendokrynne, 70% w PP

NET - guzy neuroendokrynne

GEP-NET - gastro-entero-pancreatic-neuroendocrine tumors

Question 21

Nowotwory neuroendokrynne - cechy wspólne

Answer 21

1) zdolność syntezy peptydów o czynności hormonów i neuroprzekaźników

2) obecność RECEPTORÓW SOMATOSTATYNOWYCH
→ somatostatyna HAMUJE aktywność komórek NEN
→ diagnostyka: scyntygrafia receptorowa z użyciem analogów somatostatyny
→ leczenie: analogi somatostatyny

3) markery neuroendokrynne: CHROMOGRANINA A

Question 22

Nowotwory neuroendokrynne - leczenie

Answer 22

1) Operacyjne usunięcie guza
2) Analogi somatostatyny - złoty standard w leczeniu zachowawczym
3) chemioterapia / terapia biologiczna / terapia radioizotipowa znakowanymi analogami somatostatymy (leczenie paliatywne)

Question 23

Rakowiak - informacje ogólne

Answer 23

1) guz neuroendokrynny PP
2) częściej u KOBIET
3) 60.-70. r.ż.
4) najczęstsza lokalizacja: WYROSTEK ROBACZKOWY, przerzutuje głównie do WĄTROBY

Question 24

Rakowiak - substancje wydzielane

Answer 24

1) SEROTONINA → włóknienie zastawek serca, skurcz oskrzeli, biegunka
2) HISTAMINA, BRADYKININA → rozkurcz naczyń krwionośnych → zaczerwienienie twarzy i szyi - “flushing”, SPADEK CTK, świąd skóry
3) TACHYKININY → tachykardia

Związki te ulegają inaktywacji w wątrobie i w płucach do kwasu 5-hydroksyindolooctowego (5-HIAA)
→ guzy zlokalizowane w obrębie spływu żyły wrotnej nie dają objawów

Question 25

Rakowiak - obraz kliniczny

Answer 25

1) objawy mają charakter NAPADOWY
2) czynniki wywołujące: stres, alkohol, SSRI, ostre potrawy
3) zespół objawów klinicznych wywołanych substancjami wydzielanymi przez guza → ZESPÓŁ RAKOWIAKA

Objawy zespołu rakowiaka powodowane są przez przerzuty rakowiaków do wątroby oraz nowotwory zlokalizowane w płucach i przestrzeni zaotrzewnowej.

Question 26

Zespół rakowiaka

Answer 26

1) FLUSHING (kilkuminutowe zaczerwienienie twarzy i szyi)
2) Tachykardia
3) spadek ciśnienia
4) biegunka
5) kolkowy ból brzucha
6) skurcz oskrzeli (duszność, świsty)
7) Włóknienie wsierdzia → wady zastawkowe
8) Pelagra (niedobór niacyny)

Question 27

Zespół rakowiaka - diagnostyka

Answer 27

1) wzrost poziomu chromograniny A i serotoniny w osoczu

2) wzrost wydalania 5-HIAA z moczem