Zespoły wielogruczołowe i neuroendokrynne Flashcards
Insulinoma
Nowotwór neuroendokrynny wywodzący się z komórek beta wysp trzustkowych, wytwarzający insulinę, której nadmiar jest przyczyną HIPOGLIKEMII.
najczęstszy NET komórek wysp trzustki
4-8% przypadków występuje w przebiegu MEN 1
zazwyczaj mały, pojedynczy guz
lokalizacja: 1/3 w głowie, 1/3 w trzonie, 1/3 w ogonie
Insulinoma - obraz kliniczny
→ hipoglikemia, głównie po wysiłku fizycznym, przedłużającym się głodowaniu, samoistna
→ objawy neuroglikopenii (mogą przypominać upojenie alkoholowe/napady padaczki)
→ otyłość
→ triada Whipple’a
rozdrażnienie, podwójne widzenie, zlewne poty, osłabienie, napady silnego głodu
Triada Whipple’a
1) objawy występują w czasie głodzenia
2) towarzyszy im hipoglikemia
3) ustępują po podaniu węglowodanów
charakterystyczna dla guza insulinowego (insulinoma)
Insulinoma - diagnostyka
1) Badania laboratoryjne:
→ Hipoglikemia
→ zwiększone stężenie insuliny i peptydu C
→ zwiększone stężenie proinsuliny
2) Próby czynnościowe
→ próba głodowa (72 h)
→ test hamowania peptydu C (u chorych z guzem insulinowym egzogenna insulina nie hamuje wydzielania peptydu C)
3) USG, TK, MR, scyntygrafia receptorowa, PET receptorowy
Insulinoma - rozpoznanie
→ objawy kliniczne hipoglikemii + glukoza ≤ 2,2 mmol/l (40 mg/dl)
→ nieadekwatnie duże stężenie insuliny
→ wysokie stężenie peptydu C
→ wysokie stężenie proinsuliny
Insulinoma - leczenie `
1) Leczenie operacyjne
2) Leczenie objawowe
Przerwanie napadu hipoglikemii: → podaj węglowodany p.o. → wstrzyknij glukozę i.v. → w razie potrzeby stosuj wielogodzinny wlew 10% roztworu glukozy i.v. → kontroluj glikemię
Zapobieganie napadom hipoglikemii:
→ częste spożywanie posiłków
→ diazoksydu - najskuteczniejszy lek w zapobieganiu hipoglikemii, ale w dużych dawkach powoduje obrzęki, uszkodzenie nerek i hirsutyzm; przydatne bywają blokery kanału wapniowego i GKS
→ oceń skuteczność analogów somatostatyny
Guz gastrynowy (gastrinoma)
→ wywodzący się z komórek G wydzielających gastrynę
→ lokalizacja: dwunastnica, głowa trzustki, wnęka wątroby
→ oprócz gastryny może wydzielaćtakże ACTH i wywoływać objawy zespołu Cushinga
→ w 60% złośliwy, może być składową MEN1
→ 50% - zespół Zollingera-Ellisona
→ wzrost stężenia gastryny, spadek pH treści żołądkowej
Guz glukagonowy (glucagonoma)
→ z komórek A trzustki
→ wydziela w nadmiarze glukagon, VIP
→ może być składową MEN1, 80% ma złośliwy charakter
→ objawy: cukrzyca, PEŁZAJĄCY RUMIEŃ NEKROTYCZNY, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, biegunka, niedokrwistość normobarwliwa, zakrzepica
→ najczęściej w OGONIE TRZUSTKI
Guz wydzielający VIP (VIPoma)
= zespół Vernera i Morrisona → lokalizacja: ogon trzustki OBJAWY: 1) okresowa lub stała wodnista biegunka (wydzielnicza), nieustępująca po głodzeniu 2) odwodnienie 3) zahamowanie wydzielania kwasu żołądkowego 4) hipokaliemia 5) kwasica 6) hiperkalcemia 7) nietolerancja glukozy/cukrzyca → może być w MEN1
Poliendokrynopatie uwarunkowane autoimmunologicznie
1) współwystępowanie kilku niedoczynności kilku narządów wydzielania wewnętrznego
2) częściej u KOBIET
3) Leczenie → substytucja hormonalna
Autoimmunologiczny zespół niedoczynności wielogruczołowej typu 1 (APS-1)
- kandydoza błon śluzowych
- choroba Addisona
- niedoczynność przytarczyc
Do rozpoznania wystarczą 2 choroby, w przypadku obecności choroby u rodzeństwa 1.
→ dziedziczenie AR, ujawnia sięw 3-5 r.ż.
→ mutacja genu AIRE uczestniczącego w regulacji tolerancji immunologicznej
APS-2
- choroba Addisona
- autoimmunologiczna choroba tarczycy
- cukrzyca typu 1
Najczęstsze manifestacje → zespół Schmidta i zespół Carpentera
choroba wielogenowa
Zespół Schmidta
choroba Addisona + autoimmunologiczna choroba tarczycy
podtyp APS-2
Leczenie rozpoczyna się od podawania hydrokortyzonu, a następnie lewotyroksyny. Rozpoczęcie leczenia od lewotyroksyny może spowodować nasilenie objawów niewydolności kory nadnerczy - zagrożenie życia!
Zespół Carpentera
Choroba Addisona + autoimmunologiczna choroba tarczycy + cukrzyca typu 1
podtyp APS-2
APS-3
3 podtypy:
1. autoimmunologiczna choroba tarczycy - ZAWSZE
APS-3A: cukrzyca typu 1
APS-3B: niedokrwistość złośliwa
APS-3C: bielactwo/łysienie plackowate/choroby autoimmmunologiczne innych narządów
NIE STWIERDZA SIĘ ZABURZEŃ CZYNNOŚCI NADNERCZY!
MEN1
= choroba Wermera
dziedziczenie AD
mutacja genu MEN1
3P:
Parathyroid → pierwotna nadczynność przytarczyc
Pancreas → nowotwory neuroendokrynne (gastronoma)
Pituitary → gruczolak (prolactinoma)
MEN2
dziedziczenie AD
mutacja genu RET
3 typy:
→ MEN2A
→ MEN2B
→ Rodzinny rak rdzeniasty tarczycy
MEN2A
= zespół Sipple’a
- RAK RDZENIASTY TARCZYCY
- GUZ CHROMOCHŁONNY
- NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC
MEN2B
= zespół Williamsa-Pollocka
- RAK RDZENIASTY TARCZYCY
- GUZ CHROMOCHŁONNY
- NERWIAKI BŁON ŚLUZOWYCH
- MARFANOIDALNA BUDOWA CIAŁA
Nowotwory neuroendokrynne - definicje
NEN - nowotwory neuroendokrynne, 70% w PP
NET - guzy neuroendokrynne
GEP-NET - gastro-entero-pancreatic-neuroendocrine tumors
Nowotwory neuroendokrynne - cechy wspólne
1) zdolność syntezy peptydów o czynności hormonów i neuroprzekaźników
2) obecność RECEPTORÓW SOMATOSTATYNOWYCH
→ somatostatyna HAMUJE aktywność komórek NEN
→ diagnostyka: scyntygrafia receptorowa z użyciem analogów somatostatyny
→ leczenie: analogi somatostatyny
3) markery neuroendokrynne: CHROMOGRANINA A
Nowotwory neuroendokrynne - leczenie
1) Operacyjne usunięcie guza
2) Analogi somatostatyny - złoty standard w leczeniu zachowawczym
3) chemioterapia / terapia biologiczna / terapia radioizotipowa znakowanymi analogami somatostatymy (leczenie paliatywne)
Rakowiak - informacje ogólne
1) guz neuroendokrynny PP
2) częściej u KOBIET
3) 60.-70. r.ż.
4) najczęstsza lokalizacja: WYROSTEK ROBACZKOWY, przerzutuje głównie do WĄTROBY
Rakowiak - substancje wydzielane
1) SEROTONINA → włóknienie zastawek serca, skurcz oskrzeli, biegunka
2) HISTAMINA, BRADYKININA → rozkurcz naczyń krwionośnych → zaczerwienienie twarzy i szyi - “flushing”, SPADEK CTK, świąd skóry
3) TACHYKININY → tachykardia
Związki te ulegają inaktywacji w wątrobie i w płucach do kwasu 5-hydroksyindolooctowego (5-HIAA)
→ guzy zlokalizowane w obrębie spływu żyły wrotnej nie dają objawów
Rakowiak - obraz kliniczny
1) objawy mają charakter NAPADOWY
2) czynniki wywołujące: stres, alkohol, SSRI, ostre potrawy
3) zespół objawów klinicznych wywołanych substancjami wydzielanymi przez guza → ZESPÓŁ RAKOWIAKA
Objawy zespołu rakowiaka powodowane są przez przerzuty rakowiaków do wątroby oraz nowotwory zlokalizowane w płucach i przestrzeni zaotrzewnowej.
Zespół rakowiaka
1) FLUSHING (kilkuminutowe zaczerwienienie twarzy i szyi)
2) Tachykardia
3) spadek ciśnienia
4) biegunka
5) kolkowy ból brzucha
6) skurcz oskrzeli (duszność, świsty)
7) Włóknienie wsierdzia → wady zastawkowe
8) Pelagra (niedobór niacyny)
Zespół rakowiaka - diagnostyka
1) wzrost poziomu chromograniny A i serotoniny w osoczu
2) wzrost wydalania 5-HIAA z moczem
