Środki odkażające Flashcards
Środki odkażające podział
- Dezynfekujące -> otoczenie
2. Antyseptyczne -> do żywych tkanek
Grupy środków odkażających
- Środki utleniające
- Kwasy
- Aldehydy
- Alkohole i fenole
- Chlor i chlorowcopochodne
- Jod i jodofory
- Metale ciężkie
- Detergenty (tenzydy)
- Barwniki
Środki utleniające mechanizm działania i nazwy
- Nadtlenek wodoru
- Nadtlenek benzoilu
- Nadmanganian potasu
Środki utleniające mechanizm działania
- Utleniają DNA i grupy -SH w białkach i enzymach
Kwasy antyseptyki nazwy
- Kwas salicylowy
2. Kwas benzoesowy
Kwasy antyseptyki mechanizm działania
- Denaturuja białka
2. Rozszczepiają DNA
Aldehydy antyseptyki nazwy
- Formaldehyd
1) Paraformaldehyd
2) Metenamina (Urotropina) - Aldehyd glutarowy
- Taurolidyna
Aldehydy antyseptyki mechanizm działania
1.Denaturują białka
Alkohole i fenole antyseptyki nazwy
- Alkohol etylowy
2. Fenole np. Tryklozan
Alkohole i fenole antyseptyki mechanizm działania
- Denaturuja białka i niszczą błony lipidowe
Chlor i chlorowcopochodne nazwy
- Chloraminy
2. Chlorheksydyna
Chlor i chlorowcopochodne mechanizm działania
- Denaturuja białka
Jod i jodofory nazwy
- Jodyna
- Płyn Lugola
- Jodofory
Jod i jodofory mechanizm działania
- Działają utleniajaco
2. Denaturuja białka
Metale ciężkie antyseptyka nazwy
- Związki srebra
1) Azotan srebra
2) Proteinian srebra
3) Sulfadiazyna - Związki rtęci
1) Tiomerosal
Metale ciężkie antyseptyka mechanizm działania
- Utleniają i blokują grupy -SH
Detergenty (tenzydy) antyseptyki nazwy
- Chlorek benzalkonium
- Chlorek benzoksonium
- Etylosiarczan mecetronium
- Cetylpirydynium (chlorek)
Detergenty (tenzydy) antyseptyki mechanizm działania
- Uszkadzają błony lipidowe i denaturują białka
Barwniki antyseptyki nazwy
- Etakrydyna (Rivanol)
- Fiolet krystaliczny (pyoctaninum coeruleum)
- Błękit metylenowy (methylenum coeruleum)
Barwniki antyseptyki mechanizm działania
- Uszkadzają strukturę DNA
Nadtlenek wodoru zastosowanie
- Perhydrol -> 30% -> przyżega tkanki
- 3% rr wodny -> woda utleniona przemywanie ran
- 0,5% rr wodny-> płukanie jamy ustnej, niszczenie przetrwalników
Nadtlenek Benzoilu zastosowanie
- Utleniające
- Keratolityczne
- Leczenie trądziku młodzieńczego
Nadmanganian potasu zastosowanie
- 0,03-0,1% -> odkażanie ran i błon śluzowych
2. Powyżej 0,02% silnie drażni tkanki, niszczy przetrwalniki
Kwas salicylowy zastosowanie
- Właściwości keratolityczne
2. Rr alkoholowy (spirytus salicylowy) -> polepsza penetrację etanolu w naskórku
Kwas benzoesowy zastosowanie
- Konserwacja żywności jako benzoesan sodu
2. Jego estry -> konserwanty w przemysle farmaceutycznym
Kwas benzoesowy działania niepożądane
- Drażni śluzówkę żołądka
- Moze nasilać objawy choroby wrzodowej
- Wykazuje słabe działanie wykrztuśne
Formaldehyd zastosowanie
- Rozpuszczalny w wodzie gaz
- Działa bójczo
- Po wielogodzinnym działaniu niszczy przetrwalniki
- 40% rr wywołują martwicę tkanek
- 2 - 10% rr-> odkażanie narzędzi i urządzeń
- Amoniak znosi jego działanie
Formaldehyd związki
- Paraformaldehyd-> polimer, wydziela po podgrzaniu gazowy formaldehyd
- Metenamina -> uwalnia formaldehyd w kwaśnym środowisku
Formaldehyd zatrucie
- Przewlekłe-> zapalenie spojówek i śluzówki nosa i gardła
- Ostre-> martwica śluzówki w jamie ustnej, GDO i przełyku
Powoduje uwalnianie sie kwasu mrówkowego i kwasicę
Metenamina zastosowanie
(Urotropina)
- Lek stosowany doustnie w celu odkażania dróg moczowych
- W kwaśnym środowisku uwalnia formaldehyd
- Używana w zakażeniach dróg moczowych, często ze środkami zakwaszającymi mocz np. Kwasem askorbinowym
Aldehyd Glutarowy zastosowanie
- Działa bojczo
- Niszczy przetrwalniki
- Służy do sterylizacji narzędzi i sprzętu
Taurolidyna zastosowanie
- Produkt kondensacji tauryny z formaldehydem
- Działa bojczo
- Miejscowe leczenie ran tk miękkich i kości
- Przemywanie jam ciała np. otrzewnej (rr 0,5-2%) -> bd bolesne -> powinno byc wykonywane w znieczuleniu ogólnym
Alkohol etylowy
- Działa bojczo
- Nie niszczy przetrwalników
- Optymalne stężenie 70% -> mniej i wiecej mniej skuteczne
- Używany do odkażania skory nieuszkodzonej przed zabiegami
Fenole
- Fenol -> bd toksyczny -> nie wykorzystywany
- Wykorzystywane pochodne:
1) chlorowane np. Heksachlorofen, chlorokrezol
2) inne np. arylofenole, krezol, tymol, ksylenol, eugenol - Inny lek o budowie fenolowej-> Tryklozan
Tryklozan działanie
- Antyseptyk o budowie fenolowej
- Hamuje enzymy odpowiedzialne za syntezę lipidów błon bakterii
- Działa bojczo głownie na bakterie gram+ ale tez inne bakterie, grzyby i słabo na wirusy
Tryklozan zastosowanie
- Składnik wielu kosmetyków i środków używanych w higienie szpitalnej
- Moze sie wytworzyć oporność, także krzyżowa na antybiotyki z grupa fenolowa
Chloraminy nazwy
- Chloramina B
2. Chloramina T
Chloramina T
- Tosylochloramid sodu
- W stężeniu: 0,25-0,5% do odkażania rak
- W stężeniu 0,05-0,25% do płukania jamy ustnej, pęcherza moczowego i pochwy oraz do odkażania wody pitnej
Chloramina B
- Sól sodowa benzenosulfochloramidu
- W stężeniu 2-5% używania do odkażania pomieszczeń i urządzeń
- W stężeniu 0,05-0,5% do odkażania tkanin, sprzętu i rak
Chlorheksydyna
- Organiczny związek chloru
- Działa statyczne
- Nie drażni skory ani błon śluzowych
- Nie hamuje wzrostu Pseudomonas aeruginosa
Chlorheksydyna zastosowanie
- Stosowany do odkażania rak, pola operacyjnego, jam ciała oraz błon śluzowych (składnik tabletek do odkażania jamy ustnej)
Chlorheksydyna działania niepożądane
- zatrucia -> moze przenikać przez cienka skórę, zwłaszcza noworodków
- Brunatne zabarwienie zębów
- Neurotoksyczność ->nie moze byc używany podczas zabiegów neurochirurgicznych i na uchu
Jodyna działanie
- 3% rr alkoholowy jodu
- Działa bojczo
- Powoli zabija przetrwalniki
- Używany do odkażania skory nieuszkodzonej (okolice rany)
Jodyna działania niepożądane
- Często powoduje podrażnienie rany oraz odczyny alergiczne
- Powoduje korozje metali, jest palna
- Przeciwwskazanie: nadczynność tarczycy (bo jod)
Płyn Lugola
- Kilkuprocentowy wodny rr jodu w KI
- Rzadko używany do pędzlowania migdałków i bł śluzowej jamy ustnej
- Moze spowodować typowe działania niepożądane jodu
- Jedna kropla-> kilka mg jodu-> moze zahamować wychwyt przez tarczyce na wiele tygodni
- Przeciwwskazanie: nadczynność tarczycy (bo jod)
Jodofory
- Koloidalne rr jodu w amfifilnych polimerach (poliwinylopirolidon)
- Powoli uwalniają jod
- Mniej drażniące niz jodyna
- Odkażanie skory, błon śluzowych
- Przeciwwskazanie: nadczynność tarczycy (bo jod)
Związki srebra jako antyseptyki
- Azotan srebra
- Proteinian srebra
- Sulfadiazyna
Azotan srebra
- W większych stężeniach działa niszcząco na tkanki (10-20%)
- W mniejszych odkażająco
Azotan srebra zastosowanie
- Zabieg credego
Azotan srebra
- Barwi tkanki na niebiesko (zwłaszcza eksponowany na światło)
- Może spowodować trwałe przebarwienia (w przypadku ran ziarninujacych)
Proteinian srebra
- Bezpieczniejszy dla tkanek
- Stosowany do odkażania skóry i ran
- Stosowany jako maść lub roztwór
Sulfadiazyna
- W postaci soli srebrowej (Dermazin -> maść)
2. Leczenie oparzeń
Związki rtęci jako antyseptyki
- Stosowane dawniej w dermatologii
- Ze względów ekologicznych wycofane ze zużycia
- Tiomerosal (0,001-0,004%) -> konserwant w szczepionkach i antytoksynach
Detergenty (tenzydy) -> zastosowanie antyseptyka
- Czwartorzędowe zw. amonowe
- Odkażanie skory i bl. śluzowych (składniki tabletek do odkażania jamy ustnej)
- Niszcząc gram+, słabiej gram-, wirusy
- Nie niszczą przetrwalników ani pratkow
- Sa inaktywowane przez tenzydy anionowe (mydła)
Etakrydyna
(rivanol)
- Antyseptyk barwnik
- Żółty barwnik anilinowy
- Odkażanie ran i błon śluzowych w opatrunkach mokrych
- Przemywanie
Fiolet krystaliczny
(Pyoctaninum coeruleum)
- Odkażanie skory i błon śluzowych (0,01-0,1%)
- Silnie barwi na fioletowo -> nie stosuje sie na ziarninujace rany -> moze powodować trwałe przebarwienia
Błękit metylenowy
(Methylenum coeruleum)
- Niebieski barwnik
- Przemywanie pęcherza moczowego i ran
Odkażanie skory -> kategorie
1) Kategoria I
2) Kategoria II
3) Kategoria III
Odkażanie skóry -> kategoria I
- > ograniczone ryzyko infekcji
1. Stosowane przy pobieranie krwi i iniekcjach srodskórnych, podskórnych i dożylnie
2. Zwykle Alkohol jednorazowo, procedurę trzeba wykonać w 15-40 s od aplikacji środka
Odkażanie skóry -> kategoria II
-> średnie ryzyko infekcji:
- Iniekcje domięśniowe
- Wenflony
- Cewniki dożylne
- Dwukrotne naniesienie środka odkażającego -> alkoholu
Odkażanie skóry -> kategoria III
-> wysokie ryzyko infekcji
- Operacje chirurgiczne
- Punkcje jam ciała (zwłaszcza stawów)
- Procedura:
1) oczyszczenie skory detergentami
2) usunięcie włosów
3) odtłuszczanie
4) dwukrotne naniesienie środka odkazajacego (najczęściej jodowego -> na ok 2,5 min)
5) lekarz musi byc zaopatrzony w sterylne rękawice i maskę