Skýringar á útbreiðslu heilbrigðisvandamála

Question 1

Hverjar eru skýringar á aldursmuni útbreiðslu heilbrigðisvandamála?

Answer 1

• Færri smitleiðir eldra fólks
• Eldra fólk hefur uppsafnað áunnið ónæmi frá fyrri tíð
• Áhættuhegðun (áhættuþættir) er aldursbundin
• Eldra fólk hefur stundum krónískt form veikinda í stað hins bráða (acute) forms
• Eldra fólk annast sig ekki nógu vel
• Lakari aðgangur eldra fólks að heilbrigðisþjónustu
• Fátækt eldra fólks
• Það tekur langan tíma fyrir krónísk veikindi að þróast

Question 2

Hverjar eru 7 skýringar á aldursmuni á útbreiðslu geðræns vanda?

Answer 2

1. Fjárhagsskýringar (economic hardship)
2. Atvinnuskýring (employment, job quality)
3. Fjölskylduskýringar (hjúskapur og börn)
4. Menntunarskýring
5. Heilsufars- og líkamsgetuskýringar
6. Stjórnrótarskýring
7. Brottfallskýring (félagslegt val)

Question 3

Hjá hvoru kyninu er algengi skammvinnra sjúkdóma og kvilla meira í heild sinni?

Answer 3

Hærra meðal kvenna

Question 4

Hvort kynið fær frekar lífhættulega sjúkdóma og verða frekar fyrir alvarlegum slysum ?

Answer 4

Karlar

Question 5

Hjá hverjum eru geðsjúkdómar algengari?

Answer 5

Hærra meðal drengja en á fullorðinsárum algengið hærra meðal kvenna

Question 6

Hjá hvoru kyninu eru kvíðaraskanir og þunglyndissjúkdómar algengari ?
En persónuleikaraskanir og efnafíkn?

Answer 6

Kvíði og þunglyndi algengara hjá konum en persónuleikaraskanri og efnafíkn hjá körlum

Question 7

Hvort kynið er líklegra til að upplifa sálræna vanlíðan (kvíði-, þunglyndis og reiðiseinkenni)?

Answer 7

Konur líklegri

Question 8

Hvernig getur stéttarskipting haft áhrif á veikindi / sjúkdóma?

Answer 8

• Algengri skammvinnra og langvinnra sjúkdóma og kvilla lamennt hærra í lægri stéttum og meðal einstaklinga með minni menntun og tekjur
• Sálræn vanlíðan er meiri meðal einstaklinga í lægri stéttum og einstaklinga með minni menntun og tekjur

Question 9

útskýrðu Efnahagslegar skýringar á stéttamuni á útbreiðslu heilbrigðisvandamála ?

Answer 9

Lakari lífskjör í efri stéttum bitna á heilsufari, s.s lakari húsnæði (þrengsli, raki, kuldi), hættulegra íbúahverfi (mengun, slysahættur), ódýrara (og óholara) mataræði og ófullnægjandi heilbrigðisþjónusta

Question 10

útskýrðu Lífstílsskýringar á stéttamuni á útbreiðslu heilbrigðisvandamála ?

Answer 10

Heilsutengd hegðun (health behavior) og veikindahegðun (illness
behavior) eru óhagstæðari meðal lægri stétta. Sumur höfundar halda
því fram að óhagstæður lífstíll í lægri stéttum sé hluti af fátækramenningu
(culture of poverty)

Question 11

Útskýrðu Álagsskýringar á stéttamuni á útbreiðslu heilbrigðisvandamála ?

Answer 11

Meira álag (stress) meðal lægri stétta og/eða erfiðara að vinna bug á álaginu
meðal lægri stéttanna, s.s.vegna óhagstæðra viðhorfa og úrræða, eða minni
stuðnings frá öðrum

Question 12

Útskýrðu skýringar útfrá vinnuumhverfi á stéttamuni á útbreiðslu heilbrigðisvandamála ?

Answer 12

Einstaklingar í verkalýðsstétt starfa frekar en aðrir í hættulegu eða heilsuspillandi vinnuumhverfi (vinna frekar með hættuleg tæki, eru frekar í slæmum vinnustellingum og verða frekar fyrir skaðlegum kulda/hita, raka, ryki, geislun, gufum, vökvum og
föstum efnum

Question 13

Hvort eru langvinnir sjúkdómar og geðsjúkdómar algengari hjá giftum eða ógiftum og afhverju ?

Answer 13

Algengari hjá ógiftum
- félagslegt val
- Minna um efnahagserfiðleika og félagslega einangrun meðal giftra
- meiri félagslegur stuðningur meðal giftra
- meira taumhaldm meðal giftra

Question 14

Hvort eru barnaforeldrar eða þeir sem eiga engin börn í frekari áhættu á sálrænni vanlíðan og afh?

Answer 14

Barnaforeldrar upplifa frekar sálræna vanlíðan en aðrir foreldrar (Ekki síst mæður yngri barna)
- fjárhagserfiðleikar
- minni tengsl við maka / sambýlismann og minni makastuðningur
- álag vegna foreldrahlutverks, sem bætist við annað álag sem fullorðnir upplifa í öðrum hlutverkur