Næring barna og unglinga Flashcards
Hvað einkennir ungbörn?
- Hraður vöxtur og þroski
- Hlutfallslega mikil orku- og næringarþörf:
- Lítið magapláss (10-20ml þegar þau fæðast, verður svo upp í 200 ml/dag, tæmist og fyllist fljótt og þurfa því að borða oftar en við)
*Nauðsynlegt að fæðan uppfylli þarfir þeirra - Næring á fyrsta aldursári leggur grunninn að fæðuvenjum barns síða meira (fæðuval foreldra og aðstandenda mótar viðhorf barnsinst til fæðunnar)
Hversu lengi eiga börn að fá eingöngu brjóstamjólk ?
Fyrstu 6 mánuðina
Hvaða vítamín er ekki nóg af í brjóstamjólkinni og þarf því að bæta við hjá börnum ?
D-vítamín frá 1-2 vikna aldri. eina vítamínið sem er ekki nægilegt í brjóstamjólkinni, ráðlegt sem viðbót !
Hvað ef brjóstamjólk nægir ekki fyrstu 4 mánuðina?
þá ungbarnablanda, föst fæða ekki talin henta undir 4 mánaða
Hvað ef brjóstamjólk nægir ekki á aldrinum 4-6 mánaða?
Mat og/eða ungbarnablanda
Börn sem nærast eingöngu á ungbarnablöndu, er það nóg ?
- Fá þá mat frá 4 mánaða, venjast mismunandi bragði
- Ungbarnablandan bragðast alltaf eins ólíkt brjóstamjólkinni
Hversu mikið D-vítamín á ungabarn að fá?
D-dropar frá 1-2 vikna aldri: RDS er 10 míkróg/dag - 400 alþjóðaeiningar (AF eða IU)
- Sérstakar aðstæður: Börn sem nærast eingöngu á ungbarnablöndu og fá 800ml eða meira á dag ættu ekki að fá D-vít viðbót
- Börn sem fá minna en 900ml er ráðlegging óbreytt
Hvenær mega börn fá Lýsi og hversu mikið ?
þegar barn er farið að fá fasta fæðu - 5ml / 1tsk
Hvernig á fæða hjá 6-9 mánaða að vera?
- Tímabært að gefa fasta fæðu samhliða brjóstamjólk
- föst fæða kynnt smátt og smátt
- takt við þarfir og þroska barns (byrja á litlum skömmtum og auka smám saman)
- Auka fjölbreytni tiltölulega hratt
- uppfylla orku- og næringaefnaþörf
- viðbótarfæða þarf að vera rík af orku- og næringarefnum
- Velja mat sem hentar aldri og þroska barns
- Járnbættir grautar
- Soðið / maukað grænmeti og ávextir
- Vel soðið kjöt, fiskur, egg, baunir og linsur
Er ráðlagt að bíða með að kynna þekkta ofnæmisvalda ?
Nei, hægt að kynna þá strax og gjöf fastrar fæðu hefst
- Komnar sterkar vísbendingar um að það sé óþarfi að forðast ónæmisvalda á meðgöngu og á fyrsta aldursári
Hvað minnkar líkur á eggjaofnæmi hjá börnum ?
Að gefa soðin hænuegg við 3-4 mán aldur í örlitlum skömmtum gæti minnkað líkur á eggjaofnæmi samanborið við fyrstu kynningu eggja við 6 mán aldur
Hvað minnkar líkur á hnetuofnæmi hjá börnum ?
Kynning á hnetum á fyrsta aldursári mv eftir 5 ár minnkar líkur á jarðhnetuofnæmi
Þarf barn járn fyrsta árið ?
- Járnbirgðir eru nægilegar fyrstu 6 mánuði ævinnar
- Eftir 6 mánaða aldur –> járnbúskapur barna í hættu: járnbirgðir sem barn fæðist með uppurnar og mikilvægt að barn fái járn úr fæðunni
- Ekki ástæða til að gefa járn aukalega ef ráðlegginum er fylgt varðandi mataræði
Hver er RDS af járni fyrir börn ?
8 mg/dag
Hvað telst sem járnrík fæða?
Kjöt, fiskur, egg, baunir og linsur
- C-vítamín eykur nýtingu járns !
Hvað þarf að vita um mjólkurtegundir fyrir börn ?
- Ungbarnablöndur til 6 mánaða aldurs
- Stoðmjólk / stoðblöndur frá 6 mánaða: Járnbætt og hugsað sem viðbót !
- Ekki mælt með kúamjólk á fyrsta aldursári
Afhverju er ekki mælt með kúamjólk á fyrsta aldurs ári?
- Lágt járn innihald
- Hátt protein hlutfall: Hentar ekki börum á þessum aldri
Hver er dagskammtur af stoðmjólk eða annarri stoðblöndu ?
500ml
Afhverju er mælt með að bíða með skyr, súrmjólk, jógúrt og fituskertar mjólkurvörur fyrsta árið ?
- Bæði fitusnauð og proteinrík
- Járnsnauðar
Hvernig hefur lélegur járnbúskapur og mikil proteinneysla vond áhrif á börn fyrsta aldursárið?
Lélegur járnbúskapur (áhrif á þroska 6 ára) og mikil proteinneysla (tengt hærra BMI 6 ára) - tengdist hvort tveggja mikilli neyslu kúamjólkur (>500ml/dag)
- Börn sem fengu ofmikið protein voru of þung við 6 ára aldur
Hvernig er proteinkenningin?
Mikil proteinneysla tengd við aukinn vöxt og hærra BMI á barnsaldri
Ferlið: Mikil proteinneysla (Sérstaklega úr dýraafurðum) á ungbarnaskeiði –> hækkun á styrk IGF-1 í blóði –> Hraðari vöxtur –> Aukin hætta á ofþyngd og offitu í barnæsku
Viljum skiptaút kúamjólk fyrir stoðmjólk fyrsta árið !
Hvernig á mataræði og matarvenjur að vera hjá 9-12 mánaða?
- Geta til að borða flestan hollan mat
- Venjulegur hafragrautur vs járnbættur hafragrautur (vænlegast að halda sig vi ðjárnbættan hafragraut á meðan fjölbreytni í fæðunni eykst)
- Örvun mikilvæg !: stappa matinn, örsmáir bitar, sitja til borðs með öðrum, ýmsar samsetningar af mat með mism áferð, leyfa barninu að týna upp í sig, borða með fingrum, skeið eða öðrum áhöldum
- þurfa að borða oftar en fullorðnir
Afhverju þurfa börn (9-12 mán) að borða oftar en fullorðnir?
Magaop er minna - tæmist og fyllist fljótt
Hvað þýðir ,,Heilsueflandi leikskóli’’ ?
Heilsueflandi leikskóli leggur sérstaka áherslu á að vinnna með 8 lykilþætti sem tengjast skólastarfinu:
1. Hreyfing
2. Mataræði
3. Geðrækt
4. Tannheilsa
5. Öryggi
6. Fjölskylda
7. Nærsamfélag
8. Starfsfólk
Hverju þarf að huga að varðandi mat í leikskólum?
Maturinn þarf að vera:
- Hollur og góður
- Fjölbreyttur
- Öruggur til neyslu
- Að eh leyti umhverfisvænn og minni matarsóun
Umhverfi þarf að vera notalegt og rólegt:
- Nægur tími til að nærast
Leggja þarf áherslu á uppeldis- og félagslegt gildi máltíða
Æskilegt að matartíminn og umfjöllun um hollan mat séu hluti af námi barnanna
Hvernig er hægt að hvetja börn til að prófa nýjan mat?
- Sýnileiki nýja matarins og tími til að skoða hann með ólíkum skynfærum (horfa, snerta, þefa, bragða) skiptir máli
- Hafa fyrir reglu að börn skammti sér sem mest sjálf
- Börnin skammta sér eh af öllum mat sem er í boði en minna ef þau eru tortryggin svo þau fái tíma til að kynnast útliti, bragði og áferð
- Bjóða matinn oftar sem meðlæti á meðan hann er nýr þannig að börnin nái smám saman að kynnast bragðinu
- Bjóðð ekki annan mat í staðinn ef barnið vill ekki það sem er í boði. Það er hægt að bjóða ákv valkosti innan máltíðarinnar til að hún henti öllum, en börn eru fljót að komast á lagið ef þau hafa fullkomið valfrelsi um hvað þau fá að borða
- Tryggja að maturinn sé girnilegur í augum barnanna. litir, lögun og staðsetning á disknum. Hafið matinn þannig að barnið sjái og nái í matinn, þ.e að barnið þurfi ekki að standa upp eða teygja sig langt til að ná í það sem það vill borða. Oft er ráð að hafa fleiri en einn framreiðsludisk á hverju borði til að tryggja bætt aðgengi
- Hvetja til að smakka án allra þvingana. Þannig er æskilegra að setja einfaldar en skýrar reglur, t.d að bara megi sleppa eh einu eða tvenu af því sem er í boði í stað þess að fara fram á að barnið smakki allt
Hvað er skaðlegt magn af koffíni fyrir 70 kg manneskju á dag ?
400mg/dag er til lengri tíma skaðleg
- Einn skammtur af koffíni, allt að 200mg fyrir fullorðinn 70kg einstakling hefur ólíklega áhrif á bþ og aðra heilsufarsþætti
Afhverju eru ekki gefin nákvæm efri mörk af koffíni?
Ástæða þess að nákvæm efri mörk fyrir æskilega neyslu eru ekki gefin er sú að tauga- og æðakerfi einstaklinga er misviðkvæmt fyrir áhrifum koffíns
- Ekki er hægt að útiloka skaðleg áhrif ivð meiri neyslu (>200mg í einum skammti eða >400mg á dag ti llangs tíma) og sú áhætta eykst eftir því sem neyslan er meiri
Hver eru bráð eitrunareinkenni af völdum koffíns?
- Magaverkir
- Svefnleysi
- Höfuðverkur
- Flensueinkenni
- Flog
Geta komið farm við neyslu allt frá um 750 mg af koffíni hjá 70kg fullorðnum einstaklingi
Ekki mælt með að dagleg neysla koffíns fari yfir…. hvað hjá börnum ?
Ekki mælt með að dagleg neysla koffíns fari yfir 2,5 mg/kg hjá börnum
- 30kg = 75mg
- 40kg = 100mg
- 50kg = 125mg
