Geðheilbrigði grunnskólabarna Flashcards
Hver er skilgreiningin á heilbrigði?
Heilsa / heilbrigði er þar sem líkamleg, andleg og félagsleg vellíðan er til staðar
Hvað er Geðheilbrigði?
- Er andleg vellíðan þar sem einstaklingurinn þekkir getur sína og styrkleika, tekst á við streitu sem getur fylgt daglegu lífi og er virkur í samfélaginu
- Hugtakið er laust við sjúkdómsástand
- Geðheilbrigði getur ekki verið aðskilið líkamlegri, andlegri og félagslegri virkni
- Geðheilbrigði getur verið aðskilið líkamlegri, andlegri og félagslegri virkni
- Geðheilbrigði barna og unglinga er skilgreint út frá sálrænum, tilfinningalegum, vitsmunalegum og andlegum þroska þeirra
- Börn sem eru með gott geðheilbrigði eru líklegri til að þroskast á eðlilegan hátt, mynda góð samskipti við aðra, njóta einberu, skynja muninn á réttu og röngu, setja sig í spor annarra og leysa vandamál sem koma upp og læra af því
Hvað er seigla?
- Seigla er eiginleii sem einstaklingur nýtir sér til að takast á við ýmsar ástæður, bæði jákvæðar og neikvæðar
- Seigla sýnir færni einstaklingsins til að takast á við erfiðar aðstæður án þess að missa stjórn á hegðun og tilfinningum
- Seigla víkkar þolmörk einstaklinga gagnvart ógnandi og streituvaldandi aðstæðum - eykur mótlætaþol
Hvaða þættir hafa áhrif á þróun seiglu hjá fólki ?
Seigla þróast yfir ákveðinn tíma hjá einstaklingi og þar koma ýmsar breytur inn sem hafa áhrif á þróunina, s.s lífsviðburðir, áhættuþættir, verndandi þættir ofl
Hvað eru forvarnir?
íhlutun sem getur komið í veg fyrir eh ástand, dregið úr því eða komið í veg fyrir að það versni
Hvað er snemmtæk íhlutun ?
Einkenni til staðar og þarf að g´ripa sem fyrst inn í og veita úrræði / íhlutun
Hverjar eru algengustu geðraskanirnar?
- Kvíði
- Þunglyndi
- Átraskanir
- ADHD / ADD
Hver er algengasta geðröskun hjá börnum?
Kvíði - allt að 15%
Hvað er kvíði ?
- Tilfinning sem allir finna fyrir og er viðbragð við ógnvekjandi aðstæðum.
- Hjálpsamur í eðlilegum magni t.d bregðast við aðstæðum / hættum og undirbúa sig fyrir fyrirelstur en er orðinn geðröskun þegar tilfinning kemur í aðstæðum sem er ekki ógnandi
Hver eru Hugræn (andleg) einkenni kvíða ?
- Áhyggjufullar hugsanir
- Lítil einbeiting
- Eirðaleysi
Hver eru Líkamleg einkenni kvíða?
- Aukinn hjartsláttur
- Sviti í lófum
- Skjálfti
- Svimi
Hvenær kemur þunglyndi oftast fyrst fram?
Fyrstu einkenni oft um 15 ára, ekki eins algengt og kvíði, 4-8%
Hver eru helstu eiknenni þunglyndis?
- Depurð, grátur
- Breytt matarlyst
- Breytt svefnmynstur
- Minnkaður áhugi
- Vonleysi, neikvæðar hugsanir
- Pirringur, reiði
- Orkuleys, einbeitingarleysi
- Sektarkennd og sjálfsásökun
Hvað er Athyglisbrestur ?
Erfitt að halda athygli, erfiðleikar við skipulag, týna hlutum ofl
Hvað er ofvirkni ?
Erfiðleikar við að sitja kyrr, sífellt ið, tala mikið, bíða í röð, hvatvísi ofl
Hverjar eru orsakir ADHD ?
Eru líffræðilegar
- Erfðir útskýra á bilinu 75-90% einkenna
- Umhverfisþættir útskýra 20-30% einkenna
Hvað er ADHD?
Algeng taugaþroskaröskun, 5-10% allra skólabarna
- sumir greinast með annað (ADD) en aðrir bæði (ADHD)
Hverjar eru fylgiraskanir ADHD / ADD?
- Kvíði
- Depurð
- Mótþróaþrjóskuröskun
- Svefnvandi
- Hegðunarvandi
- Námserfiðleikar
Hverjar eru 3 helstu tegundir átraskana?
- Lystarstol (anorexia, nervosa)
- Lotugræðgi (Bulimia nervosa)
- Lotu-ofát (binge eating)
Hvað er sjálfskaði?
Vísvitandi líkamlegir áverkar eða eitrun sem einstaklingur veldur sjálfum sér (Vill að því er virðist deyja) - sem er í mótsögn við ætlaðan tilgang (vill í raun lifa).
Sjálfskaði er þegar einstaklingur skaðar sjálfan sig viljandi með það að markmiði að finna fyrir sársauka. þetta sýnir fram á tilfinningalegan óstöðugleika unglings
Hverjar eru helstu aðferðir sjálfskaða?
- Rispa / skera
- Eitrun vegna ofskammts lyfja / fíkniefna / hreinsiefna
- Herða að hálsi
- Slá / kýla líkamshlutum (höfði / hnefa)
- Brenna eða stinga líkamann
- Klóra / klípa / kroppa t.d í gróandi sár
Nokkuð algengt að nota fleiri en eina aðferð
Hvert er algengi sjálfskaða?
- Árlegt algengi er u.þ.b (10%-18%) meðal unglinga og hjá öllum aldurshópum u.þ.b 0,5%. Byrjar oftast á aldrinum 12-18 ára
- 3-4x algengara hjá stelpum
- Algengara meðal unglinga sem eru ,,viðkvæmari’’ fyrir vegna félagslegra aðstæðana
- 5-10% unglinga sem byrja að skaða sig eiga erfitt með að hætta
- Sjálfsvígstíðni er talin vera um 0,1-0,5% yfir 10 ára tímabil
Hver er algengasta aðferðin í sjálfskaða?
Skurðir (allt að 56%) - vilja ekki deyja
- algengara hjá stelpum
- meiri smitáhrif
Hver er algengasta ástæða komu á sjúkrahús ?
Lyfjainntaka (allt að 21%) - vilja frekar deyja
Hverijr eru áhættuþættir fyrir sjálfskaðandi hegðun ?
- Álagsþættir heima s.s samskiptavandi, ofbeldi á heimili, neysla, tíðir flutningar, geðrænn vandi foreldris
- Álagsþættir í skólanum / félagslífinu s.s félagsleg einangrun, einelti, námsvandi, ástarsorg
- Tilfinningalegur óstöðugleiki s.s reiði, pirringur, hvatvísi, spenna
- Geðrænn vandi s.s kvíði, depurð, neysðal
- Hegðunarvandi s.s slök reiðistjórnun, erfitt að fylgja reglum, lágt mótlætaþol, hvatvísi
- Fötlun eða þroskafrávik s.s vera ,,öðruvísi’’
- Lágt sjálfsmat / sjálfstraust þ.e að unglingi finnist hann eki nógu góður, klár, skemmtilegur, fyndinn
- Áföll s.s kynferðisleg mistnotkun, annars konar ofbeldi
Áhrif samfélaga og unglinga á netinu á sjálfskaða- og sjálfsvígshegðun
- Hver eru jákvæð áhrif ?
Samfélag þar sem unglingar…
- Deila reynslu sinni meðal jafningja og finna skilning og samkennd
- Fá samhyggð frekar en ráðleggingar
- Eiga samskipti við aðra í sambærilegum vanda
- Skiptast á um að veita stuðning og þiggja stuðnig
- Upplifa að skipta máli, vera einhvers virði, vera tekinn alvarlega
- Fá hvatningu til að leita sér aðstoðar
- Finnast þeir fá meiri og gagnlegri upplýsingar heldur en t.d með bæklingum eða ráðleggingum annarra
Áhrif samfélaga og unglinga á netinu á sjálfskaða- og sjálfsvígshegðun
- Hver eru neikvæð áhrif ?
Samfélag þar sem..
- Normalisering á sjálfskaða / sjálfsvíghegðun
- Áherslan er á skilning og samhyggð en ekki á að drag úr / hætta sjálfskaða - sjálfsvígshegðun
- SKipst ert á sjálfskaða - sjálfsvígsaðferðum
- Ekki er talin þörf á aðstoð eða að leita til foreldra
- Hægt er að finna félaga sem er tilbúinn að verða samferða í dauðann
- samanburður er á alvarleika aðferða og hverjum líður mest illa
Hvað greinir á milli sjálfskaðahegðunar og sjálfsvígstilrauna?
Sjálfskaðahegðun:
- algengari, tíðari, oft aðrar aðferðir og afleiðingar sjaldnast banvænar
- Meiri undirliggjandi spenna, tilfinningalegur óstöðugleiki og hvatvísi
- Smitáhrif algengari s.s vinur/vinir líka að skaða sig - netsamsipti sem tengjast sjálfskaða
- Meirihluti unglinga sem skaða sig hafa ekki sjálfsvígshugsanir
SJálfsvígstilraunir
- Ef vafndinn nær að þróast getur það leitt til sjálfsvígstilrauna
- Sjálfsvígshætta er mest hjá þeim sem: skaða sig til að lina mikla andlega vanlíðan, skaða sig í einrúmi og láta ekki vita
Hvað er Boðgreiningin (Transactional analysis) ?
Boðgreiningin er sálfræðikenning sem hjálpar okkur að útskýra afh við hugsum, hegðum og líður eins og við gerum. Byggt á 3 meginreglum:
1. Við höfum öll 3 ‘‘egó-stig’’
2. Við eigum öll í samskiptum við aðra og okkur sjálf
3. Við virkjum ‘‘egóið’’ okkar í samskiptum sem getur leitt til neikvæðra tilfinninga, átaka ofl
Hvað er ,,Foreldrasjálf’’ ?
- Tilfinningar, hegðun og viðhorf sem við lærðum frá okkar foreldrum. felur í sér viðbrögð og svör eins og foreldrar okkar notuðu
- Jákvætt foreldrasjálf: umhyggja, hjálpsemi
- Neikvætt foreldrasjálf: gagnrýnin, refsandi
Hvað er ,,Fullorðinssjálf’’ ?
- Að bregðast við aðstæðum hér og nú án þess að því fylgi tilfinningar. Oft jafningjasamskipti
- Eru samskiptin drifin af forvitni og samkennd eða af ásökun eða gagnrýni? það getur sagt til hvort þú er í fullorðinssjálfi
Hvað er ,,Barnasjálf’’?
- Hugsanir, tilfinningar, hegðun sem við lærðum sem barn
- Jákvætt barnasjálf: forvitni, leikur, skapandi, opin, gleði
- Neikvætt barnasjálf: Sektarkennd, kvíði, hræðsla, reyna að þóknast öðrum, flýja
Hva ðer Díalektísk atferlismeðferð (DAM) ?
Samþætting á HAM og sálfræði austurlenskrar speki. Meðferð til að læra að þekkja og stjórna tilfinningum og hegðun. Kenna færni til að nota í stað hegðunar sem veldur vanlíðan. Díalektískt þýðir að 2 andstæðar hugmyndir geta verið réttar á sama tíma og geta þá skapað nýjan sannleika. Díalektískar aðferðir er jafnvægi á milli þess að gangast við raunveruleikanum eins og hann er og breyta því sem þarf að breyta með því að taka ábyrgð á eigin hegðun / líðan.
- Núvitund ( eykur færni í að átta sig á eigin viðbrögðum
- Streituþol (dregur úr hvatvísum viðbrögðum)
- Tilfinningastjórnun (dregur úr tilfinningalegum óstöðugleika)
- Samskiptafærni (Bætir samskipti og sambönd)
- Gana hinn gullna meðalveg ( bætir samskpiti foreldra/ unglinga)
Hver er tilgangur fjölskylduteymis?
þjónusta við börn með tilfinningavanda, félagslegan vanda, hegðunarvanda og þroskafrávik. samþætta meðferðaráætlun þvert á stofnanir
