Geðheilbrigði grunnskólabarna

Question 1

Hver er skilgreiningin á heilbrigði?

Answer 1

Heilsa / heilbrigði er þar sem líkamleg, andleg og félagsleg vellíðan er til staðar

Question 2

Hvað er Geðheilbrigði?

Answer 2

• Er andleg vellíðan þar sem einstaklingurinn þekkir getur sína og styrkleika, tekst á við streitu sem getur fylgt daglegu lífi og er virkur í samfélaginu
• Hugtakið er laust við sjúkdómsástand
• Geðheilbrigði getur ekki verið aðskilið líkamlegri, andlegri og félagslegri virkni
• Geðheilbrigði getur verið aðskilið líkamlegri, andlegri og félagslegri virkni
• Geðheilbrigði barna og unglinga er skilgreint út frá sálrænum, tilfinningalegum, vitsmunalegum og andlegum þroska þeirra
• Börn sem eru með gott geðheilbrigði eru líklegri til að þroskast á eðlilegan hátt, mynda góð samskipti við aðra, njóta einberu, skynja muninn á réttu og röngu, setja sig í spor annarra og leysa vandamál sem koma upp og læra af því

Question 3

Hvað er seigla?

Answer 3

• Seigla er eiginleii sem einstaklingur nýtir sér til að takast á við ýmsar ástæður, bæði jákvæðar og neikvæðar
• Seigla sýnir færni einstaklingsins til að takast á við erfiðar aðstæður án þess að missa stjórn á hegðun og tilfinningum
• Seigla víkkar þolmörk einstaklinga gagnvart ógnandi og streituvaldandi aðstæðum - eykur mótlætaþol

Question 4

Hvaða þættir hafa áhrif á þróun seiglu hjá fólki ?

Answer 4

Seigla þróast yfir ákveðinn tíma hjá einstaklingi og þar koma ýmsar breytur inn sem hafa áhrif á þróunina, s.s lífsviðburðir, áhættuþættir, verndandi þættir ofl

Question 5

Hvað eru forvarnir?

Answer 5

íhlutun sem getur komið í veg fyrir eh ástand, dregið úr því eða komið í veg fyrir að það versni

Question 6

Hvað er snemmtæk íhlutun ?

Answer 6

Einkenni til staðar og þarf að g´ripa sem fyrst inn í og veita úrræði / íhlutun

Question 7

Hverjar eru algengustu geðraskanirnar?

Answer 7

• Kvíði
• Þunglyndi
• Átraskanir
• ADHD / ADD

Question 8

Hver er algengasta geðröskun hjá börnum?

Answer 8

Kvíði - allt að 15%

Question 9

Hvað er kvíði ?

Answer 9

• Tilfinning sem allir finna fyrir og er viðbragð við ógnvekjandi aðstæðum.
• Hjálpsamur í eðlilegum magni t.d bregðast við aðstæðum / hættum og undirbúa sig fyrir fyrirelstur en er orðinn geðröskun þegar tilfinning kemur í aðstæðum sem er ekki ógnandi

Question 10

Hver eru Hugræn (andleg) einkenni kvíða ?

Answer 10

• Áhyggjufullar hugsanir
• Lítil einbeiting
• Eirðaleysi

Question 11

Hver eru Líkamleg einkenni kvíða?

Answer 11

• Aukinn hjartsláttur
• Sviti í lófum
• Skjálfti
• Svimi

Question 12

Hvenær kemur þunglyndi oftast fyrst fram?

Answer 12

Fyrstu einkenni oft um 15 ára, ekki eins algengt og kvíði, 4-8%

Question 13

Hver eru helstu eiknenni þunglyndis?

Answer 13

• Depurð, grátur
• Breytt matarlyst
• Breytt svefnmynstur
• Minnkaður áhugi
• Vonleysi, neikvæðar hugsanir
• Pirringur, reiði
• Orkuleys, einbeitingarleysi
• Sektarkennd og sjálfsásökun

Question 14

Hvað er Athyglisbrestur ?

Answer 14

Erfitt að halda athygli, erfiðleikar við skipulag, týna hlutum ofl

Question 15

Hvað er ofvirkni ?

Answer 15

Erfiðleikar við að sitja kyrr, sífellt ið, tala mikið, bíða í röð, hvatvísi ofl

Question 16

Hverjar eru orsakir ADHD ?

Answer 16

Eru líffræðilegar
- Erfðir útskýra á bilinu 75-90% einkenna
- Umhverfisþættir útskýra 20-30% einkenna

Question 17

Hvað er ADHD?

Answer 17

Algeng taugaþroskaröskun, 5-10% allra skólabarna
- sumir greinast með annað (ADD) en aðrir bæði (ADHD)

Question 18

Hverjar eru fylgiraskanir ADHD / ADD?

Answer 18

• Kvíði
• Depurð
• Mótþróaþrjóskuröskun
• Svefnvandi
• Hegðunarvandi
• Námserfiðleikar

Question 19

Hverjar eru 3 helstu tegundir átraskana?

Answer 19

1. Lystarstol (anorexia, nervosa)
2. Lotugræðgi (Bulimia nervosa)
3. Lotu-ofát (binge eating)

Question 20

Hvað er sjálfskaði?

Answer 20

Vísvitandi líkamlegir áverkar eða eitrun sem einstaklingur veldur sjálfum sér (Vill að því er virðist deyja) - sem er í mótsögn við ætlaðan tilgang (vill í raun lifa).
Sjálfskaði er þegar einstaklingur skaðar sjálfan sig viljandi með það að markmiði að finna fyrir sársauka. þetta sýnir fram á tilfinningalegan óstöðugleika unglings

Question 21

Hverjar eru helstu aðferðir sjálfskaða?

Answer 21

• Rispa / skera
• Eitrun vegna ofskammts lyfja / fíkniefna / hreinsiefna
• Herða að hálsi
• Slá / kýla líkamshlutum (höfði / hnefa)
• Brenna eða stinga líkamann
• Klóra / klípa / kroppa t.d í gróandi sár

Nokkuð algengt að nota fleiri en eina aðferð

Question 22

Hvert er algengi sjálfskaða?

Answer 22

• Árlegt algengi er u.þ.b (10%-18%) meðal unglinga og hjá öllum aldurshópum u.þ.b 0,5%. Byrjar oftast á aldrinum 12-18 ára
• 3-4x algengara hjá stelpum
• Algengara meðal unglinga sem eru ,,viðkvæmari’’ fyrir vegna félagslegra aðstæðana
• 5-10% unglinga sem byrja að skaða sig eiga erfitt með að hætta
• Sjálfsvígstíðni er talin vera um 0,1-0,5% yfir 10 ára tímabil

Question 23

Hver er algengasta aðferðin í sjálfskaða?

Answer 23

Skurðir (allt að 56%) - vilja ekki deyja
- algengara hjá stelpum
- meiri smitáhrif

Question 24

Hver er algengasta ástæða komu á sjúkrahús ?

Answer 24

Lyfjainntaka (allt að 21%) - vilja frekar deyja

Question 25

Hverijr eru áhættuþættir fyrir sjálfskaðandi hegðun ?

Answer 25

• Álagsþættir heima s.s samskiptavandi, ofbeldi á heimili, neysla, tíðir flutningar, geðrænn vandi foreldris
• Álagsþættir í skólanum / félagslífinu s.s félagsleg einangrun, einelti, námsvandi, ástarsorg
• Tilfinningalegur óstöðugleiki s.s reiði, pirringur, hvatvísi, spenna
• Geðrænn vandi s.s kvíði, depurð, neysðal
• Hegðunarvandi s.s slök reiðistjórnun, erfitt að fylgja reglum, lágt mótlætaþol, hvatvísi
• Fötlun eða þroskafrávik s.s vera ,,öðruvísi’’
• Lágt sjálfsmat / sjálfstraust þ.e að unglingi finnist hann eki nógu góður, klár, skemmtilegur, fyndinn
• Áföll s.s kynferðisleg mistnotkun, annars konar ofbeldi

Question 26

Áhrif samfélaga og unglinga á netinu á sjálfskaða- og sjálfsvígshegðun
- Hver eru jákvæð áhrif ?

Answer 26

Samfélag þar sem unglingar…
- Deila reynslu sinni meðal jafningja og finna skilning og samkennd
- Fá samhyggð frekar en ráðleggingar
- Eiga samskipti við aðra í sambærilegum vanda
- Skiptast á um að veita stuðning og þiggja stuðnig
- Upplifa að skipta máli, vera einhvers virði, vera tekinn alvarlega
- Fá hvatningu til að leita sér aðstoðar
- Finnast þeir fá meiri og gagnlegri upplýsingar heldur en t.d með bæklingum eða ráðleggingum annarra

Question 27

Áhrif samfélaga og unglinga á netinu á sjálfskaða- og sjálfsvígshegðun
- Hver eru neikvæð áhrif ?

Answer 27

Samfélag þar sem..
- Normalisering á sjálfskaða / sjálfsvíghegðun
- Áherslan er á skilning og samhyggð en ekki á að drag úr / hætta sjálfskaða - sjálfsvígshegðun
- SKipst ert á sjálfskaða - sjálfsvígsaðferðum
- Ekki er talin þörf á aðstoð eða að leita til foreldra
- Hægt er að finna félaga sem er tilbúinn að verða samferða í dauðann
- samanburður er á alvarleika aðferða og hverjum líður mest illa

Question 28

Hvað greinir á milli sjálfskaðahegðunar og sjálfsvígstilrauna?

Answer 28

Sjálfskaðahegðun:
- algengari, tíðari, oft aðrar aðferðir og afleiðingar sjaldnast banvænar
- Meiri undirliggjandi spenna, tilfinningalegur óstöðugleiki og hvatvísi
- Smitáhrif algengari s.s vinur/vinir líka að skaða sig - netsamsipti sem tengjast sjálfskaða
- Meirihluti unglinga sem skaða sig hafa ekki sjálfsvígshugsanir

SJálfsvígstilraunir
- Ef vafndinn nær að þróast getur það leitt til sjálfsvígstilrauna
- Sjálfsvígshætta er mest hjá þeim sem: skaða sig til að lina mikla andlega vanlíðan, skaða sig í einrúmi og láta ekki vita

Question 29

Hvað er Boðgreiningin (Transactional analysis) ?

Answer 29

Boðgreiningin er sálfræðikenning sem hjálpar okkur að útskýra afh við hugsum, hegðum og líður eins og við gerum. Byggt á 3 meginreglum:
1. Við höfum öll 3 ‘‘egó-stig’’
2. Við eigum öll í samskiptum við aðra og okkur sjálf
3. Við virkjum ‘‘egóið’’ okkar í samskiptum sem getur leitt til neikvæðra tilfinninga, átaka ofl

Question 30

Hvað er ,,Foreldrasjálf’’ ?

Answer 30

• Tilfinningar, hegðun og viðhorf sem við lærðum frá okkar foreldrum. felur í sér viðbrögð og svör eins og foreldrar okkar notuðu
• Jákvætt foreldrasjálf: umhyggja, hjálpsemi
• Neikvætt foreldrasjálf: gagnrýnin, refsandi

Question 31

Hvað er ,,Fullorðinssjálf’’ ?

Answer 31

• Að bregðast við aðstæðum hér og nú án þess að því fylgi tilfinningar. Oft jafningjasamskipti
• Eru samskiptin drifin af forvitni og samkennd eða af ásökun eða gagnrýni? það getur sagt til hvort þú er í fullorðinssjálfi

Question 32

Hvað er ,,Barnasjálf’’?

Answer 32

• Hugsanir, tilfinningar, hegðun sem við lærðum sem barn
• Jákvætt barnasjálf: forvitni, leikur, skapandi, opin, gleði
• Neikvætt barnasjálf: Sektarkennd, kvíði, hræðsla, reyna að þóknast öðrum, flýja

Question 33

Hva ðer Díalektísk atferlismeðferð (DAM) ?

Answer 33

Samþætting á HAM og sálfræði austurlenskrar speki. Meðferð til að læra að þekkja og stjórna tilfinningum og hegðun. Kenna færni til að nota í stað hegðunar sem veldur vanlíðan. Díalektískt þýðir að 2 andstæðar hugmyndir geta verið réttar á sama tíma og geta þá skapað nýjan sannleika. Díalektískar aðferðir er jafnvægi á milli þess að gangast við raunveruleikanum eins og hann er og breyta því sem þarf að breyta með því að taka ábyrgð á eigin hegðun / líðan.

• Núvitund ( eykur færni í að átta sig á eigin viðbrögðum
• Streituþol (dregur úr hvatvísum viðbrögðum)
• Tilfinningastjórnun (dregur úr tilfinningalegum óstöðugleika)
• Samskiptafærni (Bætir samskipti og sambönd)
• Gana hinn gullna meðalveg ( bætir samskpiti foreldra/ unglinga)

Question 34

Hver er tilgangur fjölskylduteymis?

Answer 34

þjónusta við börn með tilfinningavanda, félagslegan vanda, hegðunarvanda og þroskafrávik. samþætta meðferðaráætlun þvert á stofnanir