Kynheilbrigði Flashcards
Hvernig eru þroskabreytingar á unglingsárum ?
- Líkamlegar breytingar: kynþroski, hæð og þyngd –> ná líkamlegum vexti fullorðins einstaklings
- Vitsmunaþroski: Hlutbundin rökhugsun, formleg rökhugsun –> verða smám saman færari að beita flóknari hugsanaferli - átta sig á langtímaafleiðingum
- Sálfélagslegur þroski: Sjálfsvitund gegn hlutverkaruglingi –> átta sig á sjálfum sér, öðlast félagslega færni, finna sér tilgang
Hver eru helstu verkefni unglingsáranna?
- Átta sig á sjálfum sér (identity): gera sér grein fyrir eigin líkama
- Þróa sjálfstæði (independence)
- Mynda sambönd við aðra (Interpersonal relations)
- Þróa flóknari rökhugsun - frá hlutbundinni rökhugsun til formlegra aðgerða
Hvað er seigla (resilence) ?
Seigla er það ferli þegar einstaklingur nær að vinna sig á jákv hátt, með aðstoð verndandi þátta, í gegnum neikvæð áhrif áhættaþátta
Hvað er IMAHRB ?
- Byggir á þverfræðilegri þekkingu um áhættuhegðun
- Tekur mið af fyrri kenningum um áhættuhegðun
- Gefur yfirsýn yfir það ferli sem ýmist hvetur til eða dregur úr áhættuhegðun unglinga
- Mjög margir þættir sem geta haft áhirf á það hvort unglingurinn stundar áhættuhegðun eða ekki
- Rökhugsunin felst í þeim vitsmunalegu hæfileikum að viðurkenna og meta áhættusamar aðstæður
- Er hjálplegt varðandi frekari rannsóknir á áhættuhegðun unglinga og hjúkrunarfræðileg inngrip
Hverjir geta verið umhverfisþættir fyrir áhættusamri hegðun ?
- Fátækt
- Félagsleg einangrun
- Menningarleg viðmið
- Hlutverk kynjanna
- Fjölskyldan
- Skólinn
- Jafningjar
Hverjir geta verið einstaklingbundnir þættir fyrir áhættusamri hegðun?
Þroskaþættir:
- Líffræðilegar breytinga
- Aldur við byrjun tíðablæðinga
- Vitsmunaþroski
- Tilfinningalegur þroski
Persónulegir þættir:
- Trú á eigin getu (self-efficacy)
- þekking á kynlífi
- sjálfsvirðing
- tjáskipti
Hvað er áhættuhegðun?
Hegðun sem getur haft neikvæð áhrif á heilsu. Rannsóknir hafa sýnt að áhættuhegðun sé undir því komið hvernig unglingurinn metur afleiðingarnar- er ávinningur eða tap (ekki ávinningur)
Dæmi: reykja, neysla áfengis, notun fíkniefna, áhættusöm kynhegðun
Hvað geta verið verndandi þættir fyrir áhættuhegðun?
- Stuðningur foreldra
- Sjálfsvirðing
- Trú á eigin getu
- Velgengni í námi
Hver er munurinn á áhættuþáttum og verndandi þáttum?
Áhættuþættir: eru þeir þættir sem auka möguleika á áhættuhegðun og afleiðingum þeirra
Verndandi þættir: draga úr líkum á áhættuhegðun og afleiðingum þeirra
Hvað veldur áhættuhegðun ?
- Takmarkað aðhald foreldra - mikið frjálsræði
- Fjölskyldur með eitt foreldri
- Lágar tekjur foreldra
- Vilja vera ‘‘cool’’ og vinsæl/t
- Takmörkuð framtíðarsýn
- slæmur félagsskapur
- '’það kemur ekki fyrir mig’’
- þörf fyrir viðurkenningu - nánd
- Gera lítið úr áhættunni
- Önnur áhættuhegðun (reykja, drekka)
Hvers vegna byrja ungar stúlkur að stunda kynlíf ?
Female adolescents said they engaged in sexual activity to avoid the label of being ‘old fashioned’
Hvert er hlutverk hjúkrunarfræðinga í sambandi við kynheilbrigði unglinga?
- Einstaklingsviðtöl - skimun (T.d HEILUNG - greining - fræðsla og ráðgjöf um kynheilbrigði (sjálfsmynd, ákvarðanataka, ábyrgt kynlíf)
- Bæta þekkingu
- VInna með viðhorf
- Vinna með færni (T.d tjáskipti, setja mörk)
Hvert viljum við stefna varðandi heilsueflingu unglinga sem viðkemur þeirra kynheilbrigði?
- Fara frá vandamála / áhættumiðaðri hugsun / nálgun
- Byggja upp verndandi þætti og alls kyns jákvæða þætti kynheilbrigðis og draga þannig úr áhættusamri kynhegðun (tíðni þungana, STI..)
Hvað er HEILUNG ?
HEIL = Heilbrigði - UNG = Unglingar / ungt fólk
- Skimunartæki, ætlað skólahjúkrunarfræðingum til að meta heilbrigði ungs fólks í framhaldsskólum.
- Metur bæði verndandi þætti og áhættuþætti
- Gefur grófa heildarsýn á heilbrigði ungs fólks (einnig kynheilbrigði)
Samantekt
- Unglingar eru að vaxa og þroskast og ber að hafa það í huga í starfi með þeim
- Mikilvægt er að byggja upp verndandi þætti til að fyrirbyggja áhættusama kynhegðun unglinga
- Nauðsynlegt er að vinna eftir ákv hugmyndafræði
- EInstaklingsviðtöl eru dýrmæt tækifæri til að greina bæði verndandi þætti og áhættuþætti / áhættuhegðun
- Í gegnum kynfræðslu er m.a unnt að koma þekkingu til skila, skoða viðhorf og auðvelda þeim tjáskipti um heilbrigðismál
- það eru mörg tækifæri í gegnum kynfræðslu og kynheilbrigðisþjónustu til að byggja upp kynheilbrigði unglingsins
