Podstawy GOPP + przełyk Flashcards
Przełyk - długość, odkąd dokąd się rozciąga
- 25cm
- od wys. chrząstki pierścieniowatej (C6)
- do wpustu żołądka
Przełyk - odcinki anatomiczne
szyjny, piersiowy, brzuszny
Przełyk a przepona - anatomia
- przechodzi przez przeponę na Th10, a końcowy odcinek (2-4cm) jest w jamie otrzewnej
- jest luźno umocowany przez pogrubiały fałd powięzi = więzadło przeponowo-przełykowe
Przełyk - zwieracz dolny
- to nie jest oddzielna struktura anatomiczna
- to strefa podwyższonego ciśnienia
- długość 3-5cm
- w okolicy rozworu przełykowego przepony
- zwieracz fizjologiczny = zapobiega zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku
Przełyk - zwieracz górny
=mięsień pierścienno-gardłowy
Przełyk - histologia, warstwy
Wyścielony nabłonkiem płaskim
Ściana przełyku: 2 główne warstwy:
- błona podśluzowa (gruczoły śluzowe, naczynia limfatyczne)
- warstwa / błona mięśniowa:
- zewnętrzna w-wa: podłużny przebieg włókien
- wewnętrzna w-wa: okrężny
Górna 1/3 przełyku - mm poprzecznie prążkowane
Reszta - mm gładkie
Przełyk - unaczynienie tętnicze
Odcinek szyjny - t. tarczowa dolna
Piersiowy - g. tt. oskrzelowych + bezpośr. od aorty piersiowej
Brzuszny - tt. przeponowe dolne + t. żołądkowa lewa
Przełyk - unaczynienie żylne
Odc. szyjny - żż. tarczowe dolne
Piersiowy - ż. nieparzysta krótka + ż. nieparzysta (krążenie układowe)
Brzuszny - ż. żołądkowa lewa (krążenie wrotne - żylaki przełyku!)
Przełyk - unerwienie
Współczulne - włókna przedzwojowe Th5 i Th6, pozazwojowe zwojów szyjnych i trzewnych
Przywspółczulne - nn. językowo-gardłowe (IX), krtaniowe wsteczne (gałąź X), błędne (X)
Przełyk - drenaż chłonki
W błonie podśluzowej: do regionalnych ww.chł., potem do śródpiersiowych tylnych, nadobojczykowych i trzewnych
Żołądek - położenie względem narządów i żeber
- pod lewym łukiem żebrowym
- na przedniej ścianie żołądka leżą przepona i lewy płat wątroby
- z tyłu: przepona, śledziona, lewe nadnercze, górna cz. lewej nerki, t. śledzionowa, trzustka
Żołądek - krzywizny
większa i mniejsza - dłuższy i krótszy brzeg żołądka
Żołądek - obszary anatomiczne
różnią się budową mikroskopową:
- wpust
- dno
- trzon
- cz. przedodźwiernikowa
Żołądek - granice
Proksymalna - połączenie przełykowo-żołądkowe tuż poniżej dolnego zwieracza przełyku
Obwodowej cz. żołądka - odźwiernik = anatomiczny zwieracz
Żołądek - odźwiernik
jest ze znacznie pogrubiałej okrężnej warstwy wewnętrznej mm. żołądka
uczestniczy w regulacji opróżniania treści żołądkowej do 12nicy
12nica - podział na części
4, ściśle przylegają do głowy trzustki:
- 5cm długości
- najczęstsza lokalizacja owrzodzeń trawiennych
- 5cm długości
- na przyśrodkowej cz. jest brodawka Vatera (w niej przewód trzustkowy i żółciowy wspólny opróżniają się do p.pok)
3 i 4. - przechodzą do tyłu od krezki poprzecznicy do dolnego piętra j.brzusznej
Żołądek - unaczynienie
bogate, pochodzi od pnia trzewnego:
- t. żołądkowa lewa i prawa
- nn. żołądkowe krótkie (od śledzionowej)
- nn. żołądkowo-sieciowe lewe i prawe (od śledzionowej)
(żż towarzyszą tt, odprowadzają krew do ukł. wrotnego)
Żołądek - resekcja części a unaczynienie
Np. resekcja przełyku - używa się części żołądka do odtworzenia ciągłości p.pok.:
- przecinane są naczynia: żołądkowe lewe, żołądkowo-sieciowe lewe, żołądkowe krótkie
- pozostaje unaczynienie od nn. prawych
- liczne połączenia mm. naczyniami - do niedokrwienia nie dochodzi
12nica - unaczynienie
Pień trzewny - t. żołądkowo-12nicza
Gałęzie tętnicy krezkowej górnej
(żż im towarzyszą, odprowadzają krew do ukł. wrotnego)
Żołądek - drenaż chłonki
nacz. chłonne towarzyszą tętnicom - idą do ww.chł. położonych w sąsiedztwie tych naczyń
Potem ww. w okolicy aorty, wątroby, wnęki śledziony, trzustki
Potem do ww. w sąsiedztwie pnia trzewnego i naczyń krezkowych górnych
12nica - drenaż chłonki
do ww. w sąsiedztwie pnia trzewnego i nacz. krezkowych górnych
Żołądek - unerwienie przywspółczulne - anatomia
Od przedniego i tylnego pnia błędnego (przechodzą przez przeponę z przełykiem)
- przedni pień: gg. do wątroby i pęcherzyka, schodzi w dół wzdłuż krzywizny mniejszej
- tylny pień: oddaje g. trzewną, schodzi wzdłuż krzywizny mniejszej (unerwiając trzustkę, j. cienkie i okrężnicę do poziomu obwodowego odcinka poprzecznicy)
Żołądek - unerwienie przywspółczulne - funkcje
Daje:
- włókna ruchowe do ściany żołądka,
- włókna hamujące do zwieracza odźwiernika (→ rozkurcz zwieracza)
- włókna pobudzające wydzielanie gruczołów żołądkowych
Żołądek - unerwienie współczulne
Od zwoju trzewnego do żołądka włókna ukł. współczulnego towarzyszą tt. żołądkowym (w tym też włókna ruchowe do m. zwieracza odźwiernika)
12nica - unerwienie
współczulne i przywspółczulne pochodzi od splotu trzewnego i krezkowego górnego
Perystaltyka przełyku - pierwotna i wtórna
- pierwotna - pobudza akt połykania
- wtórna - pobudza rozciągnięcie światła narządu
Perystaltyka przełyku - fale perystaltyczne
- skoordynowany skurcz i rozkurcz w-wy mięśniowej
- szybkość 2-4 cm/s
- dolny zwieracz rozkurcza się na 2-3 sekundy przed dotarciem fali (↑ciśnienia w trzonie przełyku do 80mmHg)
Sploty nerwowe przełyku
Splot Auerbacha / błony mięśniowej:
- między warstwą okrężną i podłużną mięśni
- ma włókna przywspółczulne z motorycznych jąder grzbietowych nn. błędnych położonych w pniu mózgu
- do kom. mm. gładkich
Splot Meissnera / podśluzówkowy:
- między wewnętrzną w-wą mięśniową (okrężną) a błoną podśluzową
- sygnały z wolnych zakończeń nerwowych w bł. śluz i podśluz. do dośrodkowych włókien n. X (biegną do mózgu przez pnie błędne)
Gruczoły ślinowe - ile produkują, w czym to pomaga
ok. 1l zasadowej śliny → zwilżają kęs pokarmowy i neutralizują kw. żołądkowy zarzucany do przełyku
Żołądek - podatność rozkurczowa - co to?
Mięśnie żołądka rozkurczają się gdy pokarm się w nim pojawi - za pośrednictwem n.X
Role cz. przedodźwiernikowej żołądka
- rozdrabnianie pokarmu
- po rozkurczu rozwieracza odźwiernika: przemieszczanie niewielkich ilości treści żołądkowej do 12nicy
Opróżnianie żołądkowe - jak kontrolowane,
2 mechanizmy:
- Sprzężenie hormonalne
- tłuszcz w miazdze pokarmowej → stymuluje wytw. hormonów (najsilniejsza: cholecystokinina → sprzężenie zwrotne ujemne → hamuje czynność żołądka → ↓motoryki) - Odruch nerwowy = jelitowo-żołądkowy
- inicjowany w ścianie 12nicy → dalsze zahamowanie opróżniania i wydzielania żołądkowego
3 fazy wydzielania żołądkowego
Fazy:
- głowowa (nerwowa)
- żołądkowa
- jelitowa
Faza głowowa (nerwowa) wydzielania żołądkowego
Widok, zapach, smak, wyobrażenie pokarmu → impulsy nerwowe w centralnej części kory lub ośrodkach łaknienia → przewodzone do żołądka n.X
Faza żołądkowa wydzielania żołądkowego
pokarm (zwł. produkty trawienia białek) → wydzielanie kwasu (kontrolowane przez pH żołądka)
faza żołądkowa odpowiada za największą część dobowego wydzielania żołądkowego (ok.1,5l)
Faza jelitowa wydzielania żołądkowego
Pokarm w 12nicy → uwalnianie hormonów (w tym gastryna 12nicza) → niewielki ↑ wydzielania żołądkowego
Śluz w żołądku i 12nicy - rola
-poślizg
-ochrona przed kw. solnym i pepsyną: jony wodorowęglanowe tworzą strefę buforową
(jest też produkowany w j.cienkim)
HCl - przez co wytwarzany, przez co stymulowany, co go hamuje, jak jest wydzielany
-wytw. przez kom. okładzinowe żołądka
-wydzielanie stymulowane przez Ach z zakończeń n.X i gastrynę z cz. przedodźwiernikowej żołądka:
te 2 czynniki działają na kom. neuroendokrynne → one uwalniają histaminę → ona działa parakrynnie na kom. okładzinowe → ↑HCl
-wydzielany aktywnie przez pompy protonowe
-wydzielanie hamują: somatostatyna, żołądkowy peptyd hamujący, wazoaktywny peptyd jelitowy
Pepsyna - przez co produkowany, co stymuluje i przekształca pepsynogen
Pepsynogen:
- wytw. przez komórki główne błony śluzowej trzonu i dna żołądka
- wydz. stymulowane przez Ach z zak. n.X
- przekształca się w pepsynę pod wpływem kwaśnej treści żołądka
Czynnik wewnętrzny - przez co produkowany, co robi
- prod. przez kom. okładzinowe
- wiąże wit.B12 - w j.krętym bł. śluzowa wyłapuje kompleksy (ma rec. dla czynnika wewnętrznego) → degraduje IF, a wit.B12 jest wchłaniana do krążenia
Dysfagia - definicja
utrudnienie połykania
Dysfagia a początek dolegliwości
nagły - ciało obce
na przestrzeni tygodni - nowotwór
w kilka lat - achalazja, łagodne zwężenia przełyku
Dysfagia a lokalizacja
miejsce objawów odczuwanych słabo koreluje z miejscem upośledzenia drożności przełyku
(ale u części zgłaszających dolegliwości w górnym odc. przełyku może mieć uchyłek gardłowy)
Przyczyny dysfagii w zależności od tego czy nasila się stopniowo i stale, czy jest przejściowo
stopniowe nasilanie - anatomiczne zwężenia (też nowotwory)
przejściowe objawy - zab. motoryki
Dysfagia a nasilenie w zal. od rodzaju pokarmu
pokarm stały - początek w raku przełyku
pokarm płynny - późny neo, achalazja, zaburzenia motoryki
Przyczyny achalazji w świetle przełyku
ciało obce
Przyczyny achalazji - zmiany śródścienne
Substancje żrące, rak
W gardle/ górnej cz. przełyku:
- zap. gardła / migdałków
- kandydoza
- błona w przebiegu niedokrwistości z niedoboru żelaza
- miastenia
- porażenie opuszkowe
W trzonie przełyku:
-refluksowe zap. przełyku
Dolna cz. przełyku:
- refluksowe zap. przełyku
- rozlany skurcz przełyku
- sklerodermia
- achalazja
- stan po wagotomii
Przyczyny achalazji - zmiany poza ścianą
Gardło/górna cz. przełyku:
- powiększenie tarczycy
- uchyłek gardła
Trzon przełyku:
- ww.chł. śródpiersia
- tętniak aorty
Dolna cz. przełyku:
-przepuklina okołoprzełykowa
Odynofagia - co to, przyczyny
-ból podczas połykania
-przyczyna: stan zapalny, kurcz przełyku
Kurcz przełyku może być wywołany przez mechaniczne upośledzenie drożności albo zaburzenia motoryki mięśni przełyku
Zgaga - co to, kiedy występuje, leczenie
- pieczenie za mostkiem
- w refluksie żołądkowo-przełykowym, po ciężkostrawnym posiłku, po alkoholu, przy pochylaniu się
- leczenie: IPP
Niestrawność - jakie objawy się na nią składają?
- ból w nadbrzuszu
- odbijanie
- zgaga
- nudności
- szybkie uczucie sytości
- brak łaknienia
Objawy alarmowe przy niestrawności, co przy nich robić?
- ↓m.c.
- postępująca dysfagia
- niedokrwistość niedobarwliwa
- guz w nadbrzuszu
- nawracające wymioty
→bad. endoskopowe
Wytyczne NICE dla niestrawności bez objawów alarmowych
- zmiana stylu życia
- weryfikacja farmakoterapii stos. z innych względów
- leczenie empiryczne
-jak masz wątpliwości to wysyłaj na endoskopię żeby nie przegapić neo (np. uwaga na niedokrwistość)
Zwracanie pokarmów a wymioty, przyczyny
zwracanie - bierny proces
- achalazja
- przepuklina rozworu przełykowego
- uchyłki gardła
wymioty - czynny proces (skurcz mm. brzucha + rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku)
- zakażenie
- zapalenie
- schorzenia endokrynologiczne
- leki i używki
- niedrożność mechaniczna jelit
- poranne wymioty ciężarnych (przykład fizjologiczny)
Ból w nadbrzuszu a jedzenie- jaka przyczyna?
↓pod wpływem jedzenia - bardziej 12nica (wrzód)
nasilanie pod wpływem jedzenia - bardziej żołądek (wrzód)
Diagnostyka różnicowa bólu nadbrzusza
- wrzody
- przerzut do wątroby
- ch.trzustki
- tętniak aorty brzusznej
- kamienie żółciowe
- z. jelita drażliwego
- zawał m.sercowego
Objawy w bad. fizykalnym w niedokrwistości z niedoboru Fe, co może ją wywołać?
- wygładzenie powierzchni języka
- bladość skóry
- koilonychia (paznokcie łyżeczkowate = wklęśnięte takie)
może być w przebiegu raka, zapalenia przełyku, z. Plummera-Vinsona
Objawy nowotworu górnego odc. p.pok.
- powiększenie ww.chł. (zwł. nadobojczykowe)
- hepatomegalia
- guz brzucha
- wodobrzusze
- ↓m.c.
Objawy perforacji przełyku po wymiotach
trzeszczenie tkanek w okolicy szyi (odma podskórna)
Objaw w niedrożności odźwiernika
pluskanie w nadbrzuszu przy delikatnym wstrząsaniu
Przerzuty do wątroby / nadciśnienie wrotne - co może wyjść w bad. lab?
↓stężenia białek osocza
zaburzenia krzepnięcia
↑ALT, AST
Badania na obecność H.pylori
(to najczęstsza przyczyna owrzodzeń trawiennych i raka gruczołowego żołądka)
- badania krwi - odpowiedź immunologiczna na H.pylori
- badania kału - antygeny H.pylori
- test oddechowy z mocznikiem
- test ureazowy materiału z endoskopii
- bad. histologiczne wycinka z endoskopii
RTG KP a choroby p.pok. - co można zobaczyć?
- zagęszczenia i zwłóknienia płuc (zachłyśnięcie np. w zab. motoryki, raku przełyku)
- poziom płynu do tyłu od cienia serca - w dużej przepuklinie rozworu przełykowego z przemieszczeniem żołądka do KP
- guz śródpiersia (powiększone ww.chł.), przerzuty raka przełyku/żołądka do płuc
- powietrze w śródpiersiu i tkankach szyi po perforacji przełyku
- powietrze pod przeponą w perforacji wrzodu trawiennego
Badania kontrastowe w chorobach p.pok. - kiedy?
- jak nie ma dostępu do badań endoskopowych
- kiedy jest ryzyko robienia endoskopii (chorzy w b. złym stanie ogólnym z dysfagią / wymiotami)
- wykluczenie uchyłku gardłowego przed endoskopią
- uzupełnienie badania endoskopowego i dostarczenie dodatkowych info na temat anatomii (np. w rozległej przepuklinie rozworu przełykowego)
- rozpoznanie podejrzewanej perforacji górnego odc. p.pok.
TK w chorobach p.pok.
- diagnostyka i ocena stopnia zaawansowania nowotworów
- rozległa przepuklina rozworu przełykowego
- podejrzenie skrętu żołądka
- perforacja górnego odc.p.pok.
po wypiciu wody → poszerzenie światła
Badanie opróżniania żołądkowego - jak wygląda?
- bad. scyntygraficzne
- połknięcie dwóch rodzajów posiłku znakowanego radioizotopem (płyn i pokarm stały)
- monitorowanie szybkości za pomocą gamma kamery
Badanie opróżniania żołądkowego - kiedy? Co można rozpoznać?
-gdy są nudności i wymioty bez zaburzeń anatomicznych w górnym odc. p.pok.
Można rozpoznać gastroparezę (zab. motoryki, opóźnione opróżnianie żołądka) (często u osób z cukrzycą, przez neuropatię autonomiczną)
EUS - po co?
=ultrasonografia endoskopowa
- ocena T i N w TNM neo przełyku i żołądka
- biopsja cienkoigłowa podejrzanych ww.chł. (zwł. przy planowaniu leczenia - z zamiarem wyleczenia czy paliatywne?)
- diagnostyka podśluzówkowych zmian żołądka (np. guzy stromalne (GIST))
Pomiar pH przełyku
- w dolnym odcinku (5cm powyżej zwieracza dolnego)
- 24h
- zgłębnik przez gardło i nos
ALBO kapsułka Bravo przytwierdzona do bł. śluzowej przełyku - bezprzewodowo wysyła sygnały przez 3 dni
- przy badaniu odnotowywać pojawianie się objawów
- oblicza się wartość liczbową wskaźnika DeMeestera - na jego podstawie rozpoznanie GERD
Pomiar manometryczny przełyku
- pomiar ciśnienia w świetle przełyku i jego perystaltyki
- stacjonarna manometria (kolejne akty połykania) LUB ambulatoryjna manometria (dłuższy okres obserwacji)