Önnur B-vítamín Flashcards
Þíamín (B1)
Kóensím í orkuefnaskiptum
- Thiamin pyrophosphat (TPP)
- Decarboxylering (niðurbrot glúkósa og sítrónusýruhring)
Hvar finnum við B1 í mat?
Svínakjöt, grænt laufgrænmeti, heil korn, baunir
Hver er RDS KK og KVK á Þíamíni (B1)?
KK: 1,4 mg/dag
KVK: 1,1 mg/dag
Hvað getur orsakað skort á B1
mikil alkóhólneysla ásamt lítilli fæðuinntöku getur leitt til skorts
Hvað er Beri-beri sjúkdómur?
- Einkenni
Sjúkdómur vegna þíamínskorts
- Beri-beri þýðir ,,ég get ekki, ég get ekki’’
- Einkenni: vöðvaslappleiki, minnkuð matarlyst og taugalömun
- Kom fram á svæðum þar sem uppistaðan í fæðinu voru hvít hrísgrjón
Beri-beri taugalömun
- Dry beri-beri
- Wet beri-beri
þróast áfram úr ,,dry’’ beri-beri yfir í ,,wet’’ beri-beri
Dry: án bjúgsöfnunar
Wet: bjúgur, stækkun á hjarta og hjartabilun
hvaða kerfi getur þíamínskortur líka haft áhrif á ?
- Hver eru fyrstu einkenni skorts
Hjarta- og æðakerfi, vöðva, taugakerfið og meltingarfærin.
- Slappleiki, pirringur, höfuðverkur, svimi og þunglyndi.
- Einkenni geta komið fram eftir aðeins 10 daga á þíamínlausu fæði
Róbóflavín (B2)
Kóensím í orkuefnaskiptum
- Hluti af flavin mononucleotide (FMN) og flavin adenine dinucleotide (FAD)
Skortur á Ríbóflavin (B2)
- Einkenni
sjaldgæfur
- Húðbreytingar, sár tunga og munnur, sprungur í munnvikum
- skortur á ríbóflavíni helst yfirleitt í hendur við skort á fleiri næringarefnum meðal einstaklinga sem eru á mjög lélegu fæði
í hvaða mat finnst B2?
Mjólk og mjólkurafurðum, lifur, laufgrænt grænmeti, kornvörur og kjöti
Hver er ráðlagður dagskammtur fyrir KK og KVK af B2?
KK: 1,6 mg/dag
KVK: 1,3 mg/dag
Níasín (B3)
Kóensím í fjölda efnahvarfa (yfir 200)
- NIacin koensímin NAD+ og NADP+ taka þátt í myndun ATP
- Mikilvægt til að halda orkumyndun frá glúkósa gangandi við skort á súrefni (myndun lactate)
úr hvaða amínósýru getur líkaminn myndað Níasín?
Líkaminn getur myndað níasín úr amínósýrunni Tryptófan
í Hvaða mat finnst B3?
Níasín er að finna víða í mat, próteinríkt fæði gefur meira vegna tryptófaninnihalds
Hver er ráðlagður skammtur KK og KVK á B3?
KK: 18 mg/dag
KVK: 15 mg/dag
Hvað er Pellagra sjúdkómur og hvað veldur?
Skortur á níasíni (B3) veldur Pellagra.
- Pellagra var algengur sjúkdómur á svæðum þar sem uppistaðan í fæðu var maís. lítið af tryptophan í maís og protein í mais binda níasín og hindra þannig frásog. Hægt er að rjúfa með því að skola mais upp úr calcium hydroxide
- skortur á öðrum næringarefnum er oftast einnig til staðar og hefur áhrif á sjúkdóminn (Járn og B6-vítamín)
Hver eru einkenni Pellagra?
- D-in 3
- ,,Mal de la rosa’’ vegna einkennanna (rauður háls)
- önnur einkenni á húð og út um allan líkama
D-in 3
- Dementia
- Diarrhea
- Dermatitis
- ( fjórða D stendur fyrir Death)
Pantoþensýra
- skortur
- Matur
- RDS
Hluti af kóensími A
- Skortur: mjög sjaldgæfur
- Matur: er víða að finna í mat, kjöt, fiskur, heilkorn og baunir góðar uppsprettur
- RDS ekki ákvarðaður
Bíótín
Kóensím í efnahvörfum
- Karboxylering
- t.d efnaskipti amínósýra, gluconeogenesis (myndun glúkósa úr amínósýrum), myndun fitusýra og orkumyndun úr fitusýrum auk myndun DNA
Bíótín - skortur
- einkenni
sjaldgæfur
- þörfin er lítil
- skortur einkennist af bólgum í húð, hreisturs-myndun, hárlosi ofl
- flogaveikilyf geta brotið niður bíótín
Bíótín í mat
Er víða í mat
- Avidin í eggjahvítu bindur bíótín og hindrar frásog
Hvert er hlutverk B6-vítamíns?
- Efnaskipti próteina
- PLP-transamination
- Myndun ólífsnauðsynlegra amínósýra - Myndun blóðkorna
- PLP hjálpar til við myndun hvítra blóðkorna og er nauðsynlegt í myndun starfhæfra rauðra blóðkorna (blóðleysi) - Efnaskipti kolvetna
- Gluconeogenesis - Myndun taugaboðefna
- Serotonin GABA, dopamin, norephineprhin
B6-vítamín
- Skortur-einkenni
- Eitrun
- Matur
- RDS kk og kvk
Skortur: sjaldgæfur
- slappleiki, pirringur, svefnleysi, blóðleysi, þunglyndi o.fl
Eitrun:
- Getur valdið óafturkræfum taugaskemmdum
- Önnur einkenni: magaónot, höfuðverkur, syfja
Matur:
- kjöt, fiskur, kartöflur, hrísgrjón, bananar ofl
RDS:
- KK: 1,6 mg/dag
- KVK: 1,3 mg/dag
B12-vítamín (Cobalamin)
- Hlutverk
Hlutverk:
- Mikilvægt fyrir virkjun fólats í líkamanum (skortur á B12 lýsir sér þar af leiðandi m.a eins og fólsýruskortur)
- Mikilvægt fyrir viðhald taugaslíðra (myelin slíður)
B12- vítamín (Cobalamin)
- Skortur
- Matur
- RDS kk og kvk
Skortur:
- kemur ekki fram fyrr en eftir 12-24 mánuði
- Blóðleysi vegna fólsýruskorts
- Taugaskaði sem getur verið óafturkræfur
- Minnistruflanir
Matur:
- Eingöngu í mat úr dýraríkinu, kjöt, fiski, mjólkurvörum og eggjum
- Er oft bætt í morgunkorn
RDS:
- 2 míkrógr/dag fyrir bæði kk og kvk
B12 frásogast með aðstoð ,,intrinsic factor’’
- skortur getur komið fram vegna…?
- Vantar R-protein
- Búið að fjarlægja ileum eða maga
- Ofvaxtar bakte´ria í maga
- Langvarandi notkunar sýrubindandi lyfja
- Atophic gastritis (aldurstengdar breytingar í meltingarvegi)
- óalgengara að skortur komi fram vegna ónægrar neyslu, nema ef einstaklingar hafa veirð lengi á vegan fæði án þess að nota B12 bættar vörur eða bætiefni
