C-vítamín og vítamínlík efni

Question 1

C-vítamín

Answer 1

• Sjómenn þjáðust oft af skyrbjúg
• ,,Antiscorbutic factor’’ fékk nafnið C-vítamín
• C-vítamín er andoxunarefni
• Einnig mikilvægt í ýmsum ensímhvörfum án þess að vera kóensím

Question 2

C-vítamín - James Lind 1746

Answer 2

• Sítrónur læknuðu
• Ef kartöfluuppskera brást þá varð vart við skyrbjúg

Question 3

Ráðlagður dagskammtur af C-vítamíni

Answer 3

75 mg/dag

Question 4

Hvar er C-vítamín í matnum?

Answer 4

• sítrus ávextir, kartöflur, tómatar, hreinn appelsínusafi, brokkál, jarðaber, kál, spína, laufgrænmeti, græn paprika
• C-vítamín er mjög viðkvæmt fyrir hita og súrefni
• Best er því að neyta ferskra ávaxta og grænmetis

Question 5

Hlutverk C-vítamíns

Answer 5

Kollagen myndun
- Algengasta protein líkamans
- Húð, bein, sinar, brjóst, tennur, bandvefur og græðing sára

Andoxunarefni
- Minnkar skemmdir af völdum frírra radikala
- ,,Endurvinnsla’’ E-vítamíns

Frásog járns (nonheme járn)

Myndun efnasambanda
- Carnitine, norepinephrine, epinephrine, serotonin, thyroxin, gallsýru, hormón og purin basa í DNA

Ónæmiskerfið
- Mikilvægt fyrir virkni lymphocyta og annarra fruma ónæmiskerfisins
- Regluleg notkun C-vítamíns í formi bætiefna gæti sytt tíma sýkinga, sér í lagi meðal einstaklinga sem eru undir miklu álagi

Question 6

Afleyðingar af of LITLU C-vítamíni

Answer 6

Skyrbjúgur
- Tekur u.þ.b mánuð að þróast á C-vítamínsnauðu fæði
- Bandvefir brotna niður - blæðingar í tannholdi og liðum
- Beinverkir, beinbrot, niðurgangur, geðtruflanir (þunglyndi)
- Mildari skortur lýsir sér í tannholdsbólgu og svima

Question 7

Afleyðingar af of MIKLU C-vítamíni

Answer 7

Eitrun
- Meira en 2g/dag í lengri tíma getur valdið ógleði, magakrömpum, niðurgangi og blæðingum í nefi
- mikið magn getur valdið nýrnasteinum í nýrnaveikum
- mikil neysla slæm ef um hemochromatosis er að ræða

Question 8

Önnur vítamín-lík efni

Answer 8

Líkaminn myndar mörg vítamín-lík efni sem gegna hlutverki í ýmsum efnaskiptum
- Skortur hverfandi hjá heilbrigðum einstaklingum
- Spurning með sjúkdómstilfelli og unbörn sem ekki eru á brjósti

Question 9

Choline - Hlutverk

Answer 9

• Hjálpar til við að viðhalda byggingu frumuhimna
• Hraðar myndun acetylcholin sem hefur m.a hlutverki að gegna í minni vöðvastjórnun
• Er hluti af gallinu
• Nauðsynlegt fyrir DNA metyleringu
• Lítil inntaka af fólinsýru eykur þörf fyrir choline og öfugt
• Myndað úr serine og methionine með hjálp fóslýru og B12

Question 10

Choline í mat

Answer 10

lifur, egg, nautakjöt, blómkál og hnetur

Question 11

Of stórir skammtar af Choline….

Answer 11

…. geta valdið of lágum blóðþrýstingi, svita, niðurgangi og ólykt

Question 12

Önnur efni sem eru ekki lífnauðsynleg (vegna þess að líkaminn getur myndað þau), en geta orðið lífsnauðsynleg undir ákv kringumstæðum (truflun á efnaskiptum vegna sjúkdóma eða meðfæddra sjúkdóma)

Answer 12

Carnitine
- flytur fitusýrur frá umfrymi til hvatbera til orkumyndunar
- Er myndað úr lysine og methionine
- Heilbrigt fólk þarf ekki á carnitine að halda

Inoitol
- Hluti af frumuhimnu phospholipiðum
- Forveri eicosanoiða
- Myndað úr glúkósa
- Aðeins nauðsynlegt fyrir þá sem hafa óeðlileg inositol efnaskipta að fá nægjanlegt magn úr fæði (sykursýki, MS, nýrnabilun og sumar tegundir krabbameina)

Question 13

Taurine

Answer 13

• Viðrist hafa hlutverki að gegna í augum
• Andoxunarvirkni í hvítum blóðkornum og lungavef
• MTK
• Samloðun blóðflagna
• Hjartavöðva
• Insúlínvirkni
• Frumuvöxtur og frumuskiptin
• Myndða úr methinoin og cystein
• Taurine bætiefni gætu nýst börnum með Cystic fibrosis og fyrirburum með skerta getu til að brjóta niður fitu

Question 14

Lipoic acid

Answer 14

• Hvatar myndun acetyl CoA úr pyruvat
• Andoxunarefni

Question 15

Önnur ,,vítamín’’

Answer 15

• B17
• Hesperidin
• PABA
• Pangamic sýra
• Rutin