Fita

Question 1

Hvað er fita mörg kkal/g?

Answer 1

9 kkal/g

Question 2

Hvert er hlutverk fitu?

Answer 2

• Fituvefur - orkuforði
• Hluti af öllum frumuhimnum
• Vernd innri líffæra
• Einangrun
• Fita í fæi veitir orku og lífsnauðsynlegar fitusýrur
• Fitunni fylgja fituleysanleg vítamín (A,D,E,K)
• Gefur bragð

Question 3

Hvernig er uppbygging fitu?

Answer 3

• þríglýceríð er geymsluform fitu
• þríglýceríð eru byggð úr glýceróli og 3 fitusýrum.
  mismunandi efnafræðilegir og lífeðlisfræðilegir eiginleikar fitu og heilsufarsleg áhrif fara eftir: lengd fitusýra, mettun fitusýra og stöðu tvítengja í fitusýrunum.

Question 4

Mettuð fitusýra - hver er algeng keðjulengd?

Answer 4

C10-C18

Question 5

Einómettuð fitusýra
1. hversu mörg tvítengi eru í henni?
2. Hver er algeng keðjulengd ?

Answer 5

1. Eitt tvítengi
2. C16-C18

Question 6

FJölómettuð fitusýra
1. Hversu mörg tvítengi?
2. Hver er algeng keðjulengd?

Answer 6

1. 2-6 tvítengi
2. C18-C22

Question 7

Hverjar eru 2 tegundir tvítengja?

Answer 7

Cis og Trans
- í náttúrunni finnast oftast cis fitusýrur.
- Herðing mjúkrar fitu myndar trans fitusýrur.
- Transfitusýrur myndast líka í vömb jórturdýra

Question 8

Afhverju herðir maður fitu?

Answer 8

• Olía hentar oft ekki áferð matvæla
• Olía getur þránað ef hún kemst í snertingu við súrefni (ferillinn er kallaður oxun (oxidation) og þá verður varan þrá (rancid))
• Herðing breytir uppbyggingu fitu að hún getur haft neikvæð áhrif á heilsu

Question 9

Lífsnauðsynlegar fitusýrur - geta þær myndast í líkamanum?

Answer 9

Nei - verða að koma úr fæðunni

Question 10

Fitusýrur eru lífsnauðsynlegar fyrir:….

Answer 10

• Myndun hormóna (eikósanóíða, fituborðefni)
• Byggingu frumuhimnu

þurfum lítið: aðeins 3% af orku eða um 7g/dag.

Question 11

Línólsýra og alfa-línólensýra

Answer 11

Línólsýra: C18:2 - omega 6
alfa- Línólensýra: C18:3 - omega 3

báðar fjölómettaðar fitusýrur

Question 12

Í hvaða mat eru omega 3 fitusýrur?

Answer 12

• í sojabaunum, raps(canola), valhnetum, hörfræjum og í olíum þessara matvæla
• Lax, túnfiskur, makríll
• Lýsi

Munur á keðjulengd omega-3 úr lýsi (20-22C) og úr jurtaolíum (18C)

Question 13

í hvaða mat eru omega 6 fitusýrur?

Answer 13

• Grænmetisolíur
• Hnetur og fræ

Question 14

Hvar fáum við við Kólesteról?

Answer 14

Er myndaði í líkamanum - ekki nauðsynlegt að fá úr fæðu
- lifrin framleiðir mest en allar frumur líkamans geta myndað kólesteról
- Líkaminn myndar um 1000mg af kólesteróli á dag

Question 15

Kólesteról í matvælum - hvar?

Answer 15

• Er eingöngu að finna í dýraafurðum
• Mest af kólesteról er í lifur og innmat
• EInnig í kjöti, eggjum, fisk, kjúkling og mjólkurvörum

Kólesteról í fæði hefur takmörkuð en samt eh áhrif á styrk kólesteróls í blóði (mettuð fita mun meiri áhrif)