Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Næringafræði > Áhrifaþættir fæðuvals > Flashcards

Áhrifaþættir fæðuvals Flashcards

1
Q

Hverjir eru líffræðilegir áhrifaþættir fæðuvals?

A
  • Orku- og næringarefnaþörf
  • Kyn
  • Aldur
  • Orkunotkun (hreyfing, líkamleg virkni)
  • frásog, útskilnaður
  • tannheilsa, kynging o.fl
  • matarlyst
  • sjúkdómar, kvillar ofl
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hver er skynjun okkar í tengslum við mat?

A
  • Sjónin
  • Snerting
  • Bragð
  • Lykt
  • Áferð
  • Sedda
  • Líkamleg viðbrögð
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Að hvaða ýmsum ástæðum borðum við?

A
  • ánægju
  • þorsti
  • hungur
  • þreyta ofl
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hvað þýðir að vera ,,Nontasters’’?

A

Finna ekki bragðið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hvað þýðir að vera ,,Nontasters’’?

A

Finna ekki bragðið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Hvað þýðir að vera ,,medium taster’’?

A

Finna bragðið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Hvað þýðir að vera ,,supertaster’’?

A

Finna bragðið, mjög sterkt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Sætt og gott bragð

A

sækjum í sætt frá fæðingu (þróunarlega mikilvægt) en getur komið okkur í vanda í dag

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Saltað bragð

A

Simple pleasure (sækjum í) and complex poison (hækkar BÞ og eykur líkur á heilsubresti)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Súrt bragð

A

Varúð kannski gerjað og skemmt - en kannski æskilegt og getur verið gott

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Bragðlaukurinn Umami

A

Savory / meaty / richness - tengist amínósýrunni glútamat

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Beiskt bragð

A

Varúð eitur ( en oft hollt?) - höfnum beisku bragði í upphafi, þurfum að læra og venjast

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Hvað er það sem stjórnar því hvernig við upplifum hungur og seddu?

A

Genatengdar og líffræðilegir ferlar
- Hormónin Leptin og Ghrelin sem dæmi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Hvert var þróunarlegt markmið?

A

Að við borðum nóg til að uppfylla orkuþörf (sækjum í fitu og orku).
Líkaminn vill að við borðum þegar mat er að fá og geymum umfram orku sem fitubirgðir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Hvernig þróast matarhegðun barna?
- 4 hlutir

A
  1. Endurtekning: 8-15+ skipti
  2. Fyrirmyndir: foreldrar framan af, svo jafnaldrar
  3. Tengingar: við líðan o.fl
  4. Flokkun: Matur/ekki matur, fæðuflokkar, gott/vont o.s.frv
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Nýfælni (neophobia) - skilgreining

A

Að hafna mat sem við þekkjum ekki
- Endurtekning vinnur bug á nýfælni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hjá hverjum er nýfælni algengust og afhverju?

A

Algeng hjá 2-5 ára börnum
- Eru að kanna heiminn á eigin spýtur og hafa ekki enn lært hvaða matur er öruggur og hvaða matur er hættulegur.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Hvað er ,,Learned safety hypothesis’’ ?

A

Að læra hvaða matur er öruggur með því að smakka hann endurtekið án þess að því fylgi neikvæðar afleiðingar
- Maturinn er öruggur
- Hætta að hafna matnum, taka hann í sátt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Hvað er Matvendi (picky / fussy eating) ?

A

Hafna líka mat sem við þekkjum - challenge og einföld endurtekning dugir ekki endilega

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Neikvæðar tengingar við mat

A
  • Borða yfir mig af páskaeggi –> gubba –> ógeð af súkkulaði (í einhvern tíma)
  • Neikvæðar tengingar eru oft mjög öflugar, eitt skipti nóg til að mynda sterka tengingu
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Jákvæðar tengingar við mat

A
  • Sæki í kaffi útaf örvandi áhrifum en finnst það vont –> nota mjólk og sykur –> venst bragðinu og tengi við eftirsótt örvandi áhrif –> fer að finnast svart kaffi gott
  • Jákvæðar tengingar taka lengri tíma að myndast
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Hvernig lærum við á seddu?

A
  • Við hættum að borða áður en maginn hefur sent boð um að vera pakkaður (annars myndum við alltaf borða yfir okkur)
  • Með endurtekningu og tengingu við líðan höfum við lært hve mikið við þurfum að borða til að verða södd
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Hver eru fæðutengdu gildin ?

A
  • Áreiðanleiki / náttúrulegt
  • Félagsleg
  • Heilsusamleg
  • Gæði / natun
  • þægindi
  • Verð
23
Q

Hvað eru Hvatar (motivations) ?

A

því meiri hvati (motivation) því meiri líkur eru á að einstaklingurinn sé tilbúinn að
- leggja mikið á sig til að ná takmarki (elda grænmetisrétt frá grunni)
- Takast á við krefjandi hindranir til að ná takmarki (taka frá tíma til þess að elda)
- Sætta sig við að fórna öðru til að ná takmarki (sleppi því að panta pizzu þó mig langi í hana)

24
Q
  1. Innri hvati
  2. Ytri hvati
A
  1. Ég geri það af því að það er í samræmi við gildin mín um að borða hollan mat
  2. Af því að þá get ég sagt frá þvi í vinnunni og fólki finnst ég svo dugleg
25
Q

Hvað eru svör við umhverfisáreiti ?

A
  • Umhverfið / aðstæður hafa áhrif á einstaklingsbundna áhrifavalda
  • Við sjálf eða fjölskyldumeðlimur greinist með háþrýsting –> við fáum meiri hvata til að borða saltminna og hollt
26
Q

Hvað er Trade-Offs (fórnarkostnaður)?

A

Hollusta, verð, þægindi/ tími o.s.frv

27
Q

Hvað er Heilsulæsi (health literacy) ?

A

Heilsulæsi er vitræn og félagsleg færni sem ákvarðar hvatningu (motivation) og að hve miklu leyti einstaklingur hefur getu til að:
- Afla sér upplýsinga (fræðast) um heilsu
- Skilja og vinna úr upplýsingum um heilsu
- Og nýta sér þessar upplýisingar til að taka jákvæðar ákvarðanir fyrir heilsuna

28
Q

Hvernig er hægt að auka heilsulæsi?

A

þá er vænlegast að fjölmargir aðilar (t.d skólar, fjölmiðlar og heilbrigðiskerfið) vinni saman að mörgum aðgerðum samtímis t.d að auka þekkingu, að móta gildismat samfélagsins (og þar með einstaklinganna) og breyta normum.

29
Q

Hvað er Næringarlæsi (nutrition literacy)

A

Heilsulæsi í aðstæðum tengdum mat, fæðuvali og því að nærast.
Allt sem á við um heilsulæsi á líka við um næringarlæsi.

30
Q

Hagnýtt heilsulæsi

A

Geta aflað sér upplýsinga.
- Vita af innihaldslýsingum og næringargildisupplýsingum á umbúðum

31
Q

Gagnvirkt heilsulæsi

A

Að skilja þær upplýsingar sem þú aflaðir þér.
- T.d að það sem er talið upp fyrst er mest og næringargildið er sett fram per 100g matvælis

32
Q

Gagnrýnið heilsulæsi

A

Nýta sér innihaldslýsingarnar og næringarupplýsingar til að velja holla fæðu

33
Q

Hvað er Viðmið (norm) ?

A

Óskrifaðar reglur eða væntingar um hvernig fólk hagar sér

34
Q

Félagsleg viðmið

A

í ákveðnum félagslegum aðstæðum (t.d með fjölskyldu og vinum)

35
Q

Menningarleg viðmið

A

Grundvallast í menningu

36
Q

Trúarleg viðmið

A

grundvallast í trúarbrögðum

37
Q

Þróunarlegar kenningar viðmiða / norma hvað varðar fæðuval

A

Fylgjum normum……
- til að tryggja val á öruggum matvælum (sjáum aðra borða og ekki veikjast)
- til að stuðla að samvinnu og því að við getum deilt mat með öðrum
- því þau tengjast félagslegri stöðu og viðurkenningu (belonging)

38
Q

Afhverju fylgjum við viðmiðum hvað varðar fæðuval í dag?

A
  • það sem aðrir borða hlýtur að vera eftirsóknarvert - ef ég er óviss hvað ég vil þá fylgi ég norminu
  • finnum fyrir tengslum og samstöðu, tengist félagslegri stöðu og viðurkenningu
  • Með því að fylgja normi líður okku sem félagslega ábyrgir þátttakendur í hópnum eða samfélaginu
  • Erfitt að vera öðruvísi en normið - þarf gott sjálftraust til að fyglja ekki (neikvæðum) normum hópsins
39
Q

Félagslegir / menningartengdir áhrifaþættir, dæmi?

A

Jól, páskar, bolludagur, sprengidagur, öskudagur, afmæli, stórafmæli, útskriftir, skírnir, fermingar, hvítasunna, 17.júní, giftingar, sumarfrí…. ofl

40
Q

Hvað er hönnun / skipulag fæðuuumhverfis (physical / built)

A

Sem manneskjur hafa hannað / byggt, sem hægt er að sjá og snerta
- Matarbúðir og aðrir staðir sem selja mat
- Veitingasala / sjoppur við veginn innanbæjar og utan
- Kaffihús, leikvelli ofl
- Heimili
- Skólar
- Sundlauguar og íþróttahús
ofl

41
Q

Framboð (availability)

A

Hvað er í boði / valmöguleikar hvað varðar ásættanlegan mat.

42
Q

Aðgengi (accessibility)

A

Hversu auðvelt er að nálgast matinn (í nánasta umhverfi)
- Aukið aðgengi að heilsusamlegum vörum í búð í hverfinu, því meira er keypt í hverfinu, sem leiðir til meiri neyslu í hverfinu

43
Q

Nálægð (proximity)

A

Er lykilatriði og hefur veruleg áhrif á neyslu
- Meira borðað úr nammiskálinni sem er hjá kaffivélinni á vinnustað heldur en af namminu sem er inni í skáp

44
Q
  1. Food desert
    2.
A
  1. skortur á hollum mat á viðráðanlegu verði í hverfinu
    - Hindrar neyslu heilsusamlegra matvara

2.Ofgnótt af minna hollum mat í hverfinu
- Eykurneyslu óheilsusamlegra matvara og hindrar þannig neyslu heilsusamlegra matvara

45
Q

Fæðuumhverfi neytenda (consumer food environmet)

A

4 P’s
- Product (varan sjálf, fjöldi tegunda, hvað fær hún mikið hillupláss)
- Price (verðið)
- Placement (staðsetning í verslun t.d í augnhæð?)
- Promotion (er veirð að vekja athygli á vörunni með merkingum, myndum ofl)

Allt þættir sem eru notaðir til að höfða til markhópsins (neytenda)

46
Q

Fæðuumhverfi stofnana (oganizational food environmet)

A
  • Fæðuumhverfi leik- og grunnskóla: maturinn á að vera í samræmi við ráðleggingar um mataræði.
  • Skólar á framhaldsstigi, háskólar og vinnustaðir: miklu meira val einstaklingsins og mjög misjafnt milli staða (mötuneyti, aðkeyptur matur, aðstaða til að borða, sjoppa ofl)
47
Q

Status Quo Bias

A

Flestir halda sig við defaultið
Dæmi:
- sódavatn og salat er default með máltíð (þarfað biðja um að breyta í gos og/eða franskar)
- Grænmetisrétturinn er default (það er hægt að biðja um kjötréttinn)

48
Q

Góðbendingar (nudge)

A

Gera æskilega valkosti þægilegri t.d að hafa ávexti hjá búðarkassanum en ekki inni í horni
- Áminningar, dæmi: mundu eftir 5 á dag af ávöxtum og grænmeti !
- Heilsuupplýsingar,dæmi: umferðaljós (grænt, gult, rautt) á matvælum

49
Q

Hver eru helstu viðfangsefni stjórnvalda varðandi lýðheilsu? - Samkvæmt Frieden

A
  1. Stuðla að opinni umræðu og upplýsingum til borgara geta tekið upplýstar ákvarðanir sem varða eigin líf og heilsu
  2. Vernda borgara fyrir heilsutjóni vegna aðgerða annarra t.d vegna mengunar vatns, spilltra matvæla, umferðar- og vinnuslysa
  3. Hvetja til og koma á fót samfélagsverkefnum til að vernda og efla heilsu
  4. Vernda sérstaklega börn og aðra þá sem standa höllum fæti
50
Q

Alþingi - löggjafinn
- Lög um matvæli (matvælalöggjöfin)

A

,, Tilgangur laganna er að tryggja, svo sem kostur er, gæði, öryggi og hollustu matvæla og að merkingar og aðrar upplýsingar um þau séu réttar og fullnægjandi’’

,,þannig skal staðið að framleiðslu og dreifingu matvæla að þau valdi ekki heilsutjóni og að ekki sé beitt blekkingum í viðskiptum með þau’’

51
Q

Áhrif efnahags

A

Matarverð varðar lágtekjufólk og barnafólk meira en aðra
- næringarríkur matur kostar að jafnaði mun meira per kaloríu en orkuríkur og næringasnauður matur
- Barnafólk hefur ekki tíma til að elda frá grunni

52
Q

Hvað er Verðteygni (price elasticity)

A

Mælikvarði á það hvaða áhrif verðbreytingar (hækkun eða lækkun) á vöru eða þjónustu hafa á eftirspurn eftir henni (kaup á henni).

53
Q

Matvara með;
1. Mikla verðteygni
2. Litla verðteygni

A
  1. Mikla verðteygni: Breytingar í verðlagi hafa miklar breytingar á eftirspurn
  2. Litla verðteygni: breytingar í verðlagi hafa litlar eða engar breytingar á eftirspurn
54
Q

Áhrif upplýsingaumhverfisins

A

Samfélagsmiðlar og netið, ásamt sjónvarpi, útvarpi, dagblöðum, hlaðvörpum ofl. eru helstu staðirnir þar sem fólk fær upplýsingar um mat og næringu.

Næringafræði (22 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions