Matvælaöryggi og Neytendavernd

Question 1

Hverjar eru merkingar matvæla?

Answer 1

• Innihaldslýsing
• Næringargildi
• Upprunamerkingar
• Geymsluþol
• Geymsluskilyrði
• Yfirlýsing um nettómagn

Question 2

Geymsluþol og geymsluskilyrði
- Hvað merkir ,,best fyrir’’ ?

Answer 2

• Lágmarksgeymsluþol
• Sá tími sem matvörurar standast gæðakröfur sem ábyrðgaraðili / framleiðandi vörunnar gerit til þeirra
• oftast hættulaust að borða þó komið sé fram yfir dagssetninguna
• má selja ef aðgreind í verslun

Question 3

Geymsluþol og geymsluskilyrði
- Hvað merkir ,,Síðasti notkunardagur’’ ?

Answer 3

• Notaður á matvörur sem eru mjög viðvkæmar fyrir örveruvexti
• Mikilvægt að neyta ekki vöru sem er komin fram yfir dagssetningu

Question 4

Hvað eru Næringarfullyrðingar?

Answer 4

Fullyrðingar um jákvætt næringarlegt gildi matvæla

Question 5

Hvað eru Heilsufullyrðingar ?

Answer 5

Fullyrðingar um að tengsl séu milli heilbrigðis/heilsu og ákveðins matvælaflokks, ákveðinnar matvöru eða eins af innihaldsefnum þeirra
- ,,sykurlaust’’
- ,,lágkolvetna’’
- ,,trefjaríkt’’

Question 6

Sérhver næringar- og heilsufullyrðingi sem notuð er við auglýsingu, kynningu eða aðra markaðssetningu matvæla skal vera:

Answer 6

• Skýrn, nákvæm og byggjast á vísindalega viðurkenndum heimildum
• Vera í samræmi við reglugerðina um fullyrðingar
• Viðkomandi matvæli þurfa að uppfylla skilyrði um næringarefnasamsetningu (nutrient profiles) þar sem það á við
• á lista framkvæmdarstjórnar Evrópubandalagsns yfir leyfðar fullyrðingar

Question 7

þegar um heilsufullyrðingu er að ræða þurfa eftirfarandi upplýsignar einnig að koma fram á merkingu, kynningu og auglýsingum:

Answer 7

• Mikilvægi fjölbreyttrar fæðu og heilbrigðs lífernis
• það magn matvæla og neyslumynsturs sem þarf til að ná fram þau jákvæðu áhrif sem fullyrt er um
• upplýsingar um einstaklinga sem ættu að forðast matvælin
• Ef við á, varnarorð um hugsanlega heilsufarsáhættu (heilbrgðishættu) sé matvælanna neytt í of miklu magni

Question 8

Næringargildisfullyrðing
- Skert eða létt

Answer 8

Aðeins má nota fullyrðingu þess efnis að innihald eins eða fleiri næringarefna hafi verið skert, ef skerðing innihaldsins er a.m.k 30% miðað vi- sambærilega vöru.

Question 9

Hvað þarf til að vara geti talist próteingjafi?

Answer 9

Lágmark að prótein gefi a.m.k 12% orkugildi vörunnar til að teljast próteingjafar.

Question 10

Hvað gerir prótein fyrir okkur?

Answer 10

• Nauðsynlegt fyrir eðlilegan vöxt og þroskun beina í börnum
• Stuðla að vexti vöðvamassa
• Stuðla að viðhaldi vöðvamassa
• Stuðla að viðhaldi eðlilegra beina

Question 11

Næringar- og heilsufullyrðingar mega EKKI…

Answer 11

• Vekja efasemdir um að öryggi og/eða næringarlegt gildi annarra matvæla sé fullnægjandi
• Hvetja til óhóflegrar neyslu matvæla eða réttlæta slíka neyslu
• Fullyrða, láta að því liggja eða gefa í skyn að nægilegt magn næringarefna fáist almennt ekki úr réttri samsettri og fjölbreyttri fæðu
• Vísa til breytinga í líkamsstarfsemi með textané heldur með myndefni, teikningum eða táknum sem gæti skapað ótta hjá neytendum eða fært sér slíkan ótta í nyt

Question 12

Ekki er leyfilegt að nota heilsufullyrðingar sem…

Answer 12

• Vísa til þess hversu hratt eða mikið þyngdartap kunni að verða
• Vísa til meðmæla einstakra lækna eða fagfólks á heilbrigðissviði.

Question 13

Lífrænt

Answer 13

• Hráefni koma frá býli sem hefur vottun á sinni ræktun frá til þess hæfri vottunarstofu
• stefnir að því að framleiða hráefni með náttúrulegum efnum og aðferðum - minni áhrif á umhverfi
• Ekki sjálfgefið að séu hollari en aðrar vörur - innihalda minna af varnarefnum

Question 14

Hvað eru erfðabreytt matvæli?

Answer 14

Innihalda eða samanstanda af erfðabreyttum lífverum eða eru framleidd úr eða innihalda innihaldefni sem eru framleidd úr erfðabreyttum matvælum.

Question 15

Hvað eru matarbornir sjúkdómar?
- dæmi

Answer 15

Matareitranir og matarsýkingar af völdum örvera hafa, ásamt eitrunum vegna aðskotaefna í matvælum. Algengasta orsökin er röng meðhöndlun matvælanna eins og skortur á hreinlæti og eldun eða geymsla við rangt hitastig

Dæmi: salmonella, kampýlóbakter, Listería, E.coli, Clostridium

Question 16

Hvað er Listeria monocytogenes?
- Einkenni
- Hvað skal gera til að koma í veg fyrir

Answer 16

Listeria er útbreidd í náttúrunni - dýr oft einkennalausir smitberar

Einkenni: mild flensueinkenni, getur valdið fósturláti

SJóða/hita hráar fisk- og kjötvörur, skola vel hrátt grænmeti, hindra krossmengun, forðast ógerilsneydda mjólk.
- Einstaklingar í áhættuhópi: forðast að borða reyktan og grafinn fisk, hráan fisk, hrátt kjöt

Question 17

Hvað er Clostridium botulinum?
- Hvað skal gera til að koma í veg fyrir?

Answer 17

Clostridium botulinum getur myndað mjög öflugt taugaeitur.

Forðast ákv matvæli t.d gallaðar niðursuðudósir, passa upp á hreinlæti, koma í veg fyrir mengun frá jarðvegi t.d skoða vel grænmeti, hita matvæli nægilegamikið, nota rétta kælingu, nota frystingu

Question 18

Hverjar eru algengustu ástæður matarsjúkdóma?

Answer 18

• Léleg hitun
• Hæg kæling
• Matur geymdur við of hátt hitastig og lélegt hreinlæti

Question 19

Sous Vide

Answer 19

• Kjörthitastig matarsýkjandi baktería liggur á bilinu 5-60°C geta þær því lifað af og jafnvel fjölgað sér einkum ef hitastig er milli 40-55°C
• Örverur geta vaxið við loftfirrðar aðstæður (súrefnissnauðar aðstæður) sem skapst í lofttæmdum umbúðum t.d Clostridium botulinum, Clostridium Perfringens.
• Matvæli sem elduð eru við lágt hitastig í stuttan tíma geta hugsanlega verið of lítið elduð með þeim afleiðingum að matarsýkjandi bakteríur eða sníkjudýr geta lifað af
• Óæskileg efni geta smitast úr plastpokanum yfir í matvælin ef hann er ekki sérstaklega gerður fyrir Sous Vide.

Question 20

Kæling matvæla eftir eldun

Answer 20

Matvæli, sem ekki á að neyta strax eftir eldurn, skal kæla niður að 4°eins fljótt og auðið er. Ónóg og/eða of hæg kæling matvæla eftir eldun er ein meginorsök matarborinna sjúkdóma

Question 21

Hvað er MAST (matvælastofnun)?

Answer 21

Stofnunin fer með löggjöf og eftirlit sem varðar heilbrigði plantna, heilbrigði og velferð dýra og síðan matvælaöryggi, ýmist með eigin starfsemi eða með eftirliti með heilbrigðisþjónustu við dýr eða samstarfi og samvinnu við heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga.

Question 22

Afhverju eru ekki gefin nákvæm efri mörk á neyslu koffíns?

Answer 22

Tauga- og æðakerfi einstaklinga er misviðkvæmt fyrir áhrifum koffíns.

Question 23

Hver eru bráð eitrunareinkenni af ofneyslu koffíns?
og hversu mikið þarf að neyta til að þau komi fram?

Answer 23

Magaverkir, svefnleysi, höfuðverkur, flensueinkenni og jafnvel flog.
- geta komið fram við neyslu allt frá um 750mg af koffíni hjá 70kg fullorðnum einstaklingi