Introductie hematologische maligniteiten Flashcards
Belangrijkste hematologische maligniteiten
Acute leukemie (>20% blasten)
> myeloid (AML)
> lymfatisch (ALL)
> undifferentiated (AUL); nog eerder in ontwikkeling ontspoord
Myelodysplasia (MDS); diagnose op beenmerg uitstrijk
Myeloproliferatieve neoplasmata (MPN)
> chronische myeoloide leukemie (CML)
> essentiele trombocytose (ET)
> polycythemia vera (PV)
> myelofibrose (MF)
Lymfatische maligniteiten
> Hodgkin lymfoom
> Non-Hodgkin lymfoom inclusief CLL
> MM, Waldenstrom
Diagnostiek hematologische maligniteit
- bloed: cel telling (kwantitatief) en morfologie (kwalitatief)
- beenmergonderzoek: cristabiopt, crista aspiraat of sternumaspiraat
- biopt - flowcytometrie (eiwitten celmembraan/intracellulair, markers)
- cytogenetische afwijkingen
- moleculaire diagnostiek
Acute leukemie: ALL/AML
proliferatie van blasten met uitrijpingsstop: ophoping van blastaire (ongedifferentieerde) cellen
- >20% blasten in beenmerg
- Verdringing normale beenmerg door micro-environment; anemie, neutropenie, trombocytopenie
- Indeling obv morfolofie/flocytometrie
> lymfatisch (ALL) (b/t-cel), myeloid (AML) of ongediff (AUL)
- Indeling obv mutaties, risicoclassificatie
- Aberrante fenotypes: combinaties van myeloide en lymfatische markers; bepaling minimale restziekte (MRD)
MDS - dysplasie
gestoorde differentiatie (abnormale vormen) en verhoogde apoptose in beenmerg; cytopenie in bloed
- Abnormale en ineffectieve uitrijping
- Meestal toegenomen cellulariteit in beenmerg en verhoogde apoptose
- Dysplasie en cytopenie in bloed in 1 of meer cellijnen (anemie, trombopenie, neutropenie)
- Myeloblasten in beenmerg (<20%; anders AML)
- Kan in AML overgaan (wanneer het >20% blasten bereikt)
MPN - activatie receptor/signaal route
verhoogde aanmaak met normale differentiatie (functie)
- CML, PV, ET, MF
- Mutaties in cytokine receptor (MPL, GSCF-R) of signaalroutes (JAK2, STAT5, BCR-ABL)
- CML vroeger herkend door Ph chromosoom (cytogenetica t(9;22))
- PV, ET en MF pas na vinden mutaties als maligniteiten beschouwd, klinisch vaak ook “benigne” verloop
Polycythemia vera
- Meest JAK2 mutatie (96%)
- Kwantitatieve stoornis; te veel aan bloedcelproductie; erythrocytose
maar ook trombo- en leukocytose - Arteriële en veneuze trombose
- Vaak ernstige constitutionele symptomen
Essentiële trombocytose
- JAK2, CALR of MPL mutaties
- Te veel bloedplaatjes; arteriële trombocytose en veneuze trombose
- Vaak ernstige constitutionele symptomen
Myelofibrose
- Hematopoetische stamcelziekte waarbij fibrosering van beenmerg
- Megakaryocytaire cytokine productie (groei milt en frequent constitutionele syptomen)
- Extramedullaire hematopoiese
Chronisch myeloide leukemie
- Specifieke translocatie (BCR-ABL)
- Groeivoordeel met relatief meer myelopoese
- Splenomegalie en jonge vormen in bloed
- Hoge mate van genetische instabiliteit; frequent overgang in lymfatische of myeloide blastencrisis (acute leukemie)
Soorten lymfatische maligniteiten
Hodgkin
NHL (incl CLL)
MM
Waldenstrom
Hodgkin
-RS-cellen + reactieve lymfocyten
-Veel cytokine productie (B-symptomen)
-Transformatie RS cel door EBV virus en specifieke gen mutaties (PD-1L)
NHL
-Lymfocyten proliferatie in klieren (nodaal) of in weefsels (extranodaal)
-Kan in alle organen voorkomen
-Spectrum van indolent (laaggradig, weinig agressief, rijpere lymfocyten) tot zeer agressief groeiend, hooggradig, blastair (onrijpe lymfocyten)
-Gestoorde apoptose (oa BLC2, MCL1) en proliferatie (Myc, NFkB route)
CLL
-NHL, deling en groei van maligne lymfocyten in lymfefollikels en beenmerg
-Gestoorde apoptose en proliferatie
-In principe type indolent NHL, maar rijpe lymfatische cellen hopen op in bloed waardoor naamgeving leukemie
immuuntherapie lymfomen
rituximab tegen CD20
immuuntherapie myelomen
daratumumab tegen CD38
acute leukemie symptomen per locatie
beenmerg
- anemie: moe, bleek, kortademig, hartkloppingen
- trombopenie: hematomen, bloedingen, petechien
- neutropenie: infecties
bloedbaan -> leukocytose: hoog aantal witte bloedcellen
soms bij ALL (lymfatische leukemie)
- milt: splenomegalie (vol gevoel)
- lymfeklieren: lymfadenopathie
lymfoom symptomen
lymfadenopathie
splenomegalie
B-symptomen
Ann Arbor stadiering
I: 1 klier of orgaan dichtbij
II: 2 klieren of meerdere klieren + orgaan aan 1 kant diafragma
III: beide kanten diafragma
IV: beenmerg of afgelegen orgaan aangetast
MM
C; hoog calcium
R; renale dysfunctie
A; anemie
B; botlaesies
diagnostiek
- bloedonderzoek
- beenmergonderzoek
- biopt
- beeldvorming
- moleculair/genetisch
SCT
autoloog: chemo > eigen stamcellen teruggeven
allogeen: stamcellen donor vallen kankercellen pt aan;immunotherapie
> graft vs host ziekte
immunotherapie
- Antilichamen (rituximab)
- ADC (brentuximab)
- Checkpoint remmers (pembrolizumab)
- Bispecifics
- BiTEs
- CART cellen
proces ontstaan maligniteit
mutaties/hits (heterogeen beeld) > clonale evolutie > maligne
algemene mutaties = hebben alle hematologsiche maligniteiten
specifieke mutaties bepalen uiteidenlijk fenotype maligniteit
mutatie pathway MPN, acute leukemie en lymfatische maligniteiten
MPN: mutatie groeifactorreceptoren
acute leukemie: mutatie transcriptiefactor
lymfatische maligniteiten: mutatie apoptose gen
diagnostiek hematopoesetische maligniteiten
- beenmergpunctie/aspiraat: celtelling (kwantitatief) en morfologie (kwalitatief) + eiwitmarkers
- flowcytometrie: stamcelmarkers/differentiatie
- cytogenetica; translocaties etc
- moleculaire diagnostiek: DNA veranderingen
plasmaceldyscrasie
maligne klonale transformatie van plasmacellen in beenmerg > M-proteine productie
smouldering MM > clonale evolutie > MM (haarden plasmacellen in beenmerg)
> rem osteoblasten + stimulatie osteoclasten
> osteolyse; hypercalciemie en fracturen
> amyloidose door M proteine
plasmocytoom; in weefsels
plasmacel-leukemie; in bloed
Hodgkin en plasmacel maligniteiten
opregulatie PD-1L (checkpoint inhibitor) waardoor rem immuunrespons
SCT
autoloog: eigen sc verzamelen > hoge dosis chemo > eigen cellen terugplaatsen
- lymfoom, myeloom of leukemie
allogeen: donor stamcellen + donor T-cellen (ruimen cellen pt op)
- MPN, MDS of acute leukemie
