H8 middelgerelateerde en verslavingsstoornissen Flashcards
DSM-5 2 middelgerelateerde stoornissen
- stoornissen die door middelen teweeggebracht worden
- stoornissen in het gebruik van middelen
voorbeeld bij stoornissen die door middelen teweeggebracht worden
- intoxicatie
- onttrekkingssyndroom
intoxicatie
stoornissen die door middelen teweeggebracht worden
- hersens zo beïnvloed door het middel dat ze niet meer adequaat kunnen functioneren
- syndroom van Korsakov (blijvend geheugenverlies drankmisbruik jaren)
kenmerken intoxicatie afh. van
- het gebruikte middel
- de dosis
- de biologische kwetsbaarheid
- verwachtingen van de gebruiker
tekenen van intoxicatie
- verwarring
- strijdlustigheid
- belemmerd beoordelingsvermogen
- concentratieverlies
- belemmering motorische vaardigheden
- belemmering ruimtelijke vaardigheden
27. 000 dodelijke ongevallen door overdosis in VS
onttrekkingssyndroom
stoornissen die door middelen teweeggebracht worden
- wat optreedt wanneer iemand na lange periode intensief gebruik abrupt stopt
- tolerantie treedt op bij herhaald gebruik
bij alcohol: - transpireren of snelle pols bij alcohol
- tremoren in de hand
- hallucinaties
- misselijkheid, braken, angst
bij cafeïneonttrekking: - hoofdpijn, slaperigheid, somberheid
- concentratieproblemen, griepachtig
tolerantie
toestand van fysieke gewenning aan een middel als gevolg van frequent gebruik, zodat steeds hogere dosis nodig is om zelfde effect te krijgen als voorheen
verslavingsstoornissen
patronen van inadequaat gebruik van psychoactieve stoffen en daaruit vloeiend (sociaal) gedrag
fysiologische afhankelijkheid
lichaam is zodanig veranderd dat het afhankelijk is geworden van constante toevoer van die stof
psychologische afhankelijkheid
het dwangmatig gebruik van een middel om in een psychologische behoefte te voorzien, bv middel om met stress om te gaan
stoffen die tot onttrekkingssyndroom kunnen leiden
alcohol opiaten (heroïne, morfine) stimulantia (cocaïne, amfetamine) kalmerings- en slaapmiddel marihuana tabak
cijfers middelstoornis
- 30% mannen en 7,5% vrouwen op bepaald moment een middelenstoornis
- alcoholmisbruik vaakst 19,4% man, 3,9 vrouw
- drugsstoornis 3,75 man, 2,5%
polydrugsgebruik
- meer dan één psychoactieve stof gebruiken en afhankelijk worden (heroïne dan vaak ook alcohol)
- vaker overdosis
- bij behandeling ene middel mogelijk geen effect op andere middel zelf erger
route overgang naar afhankelijkheid
- experimenteren
- men denkt controle te hebben - regelmatig gebruik
- ontkenning
- men geeft leven vorm rond drug verkrijgen
- waarden veranderen
- liegen en manipuleren om geld te krijgen voor drug
- verzuim van werk, financiële problemen, snelle stemmingsveranderingen, stelen van familie, missen verjaardagen kinderen - verslaging of afhankelijkheid
- geen weerstand meer
niet-middelgerelateerde verslaving
- gokstoornis
dwangmatige seks, winkelen, gamen nu nog niet als erkende stoornis in dsm-5
drugmisbruik
het voortdurende gebruik van een psychoactief middel ondanks de wetenschap dat dit een sociaal, beroepsmatig, psychologisch of lichamelijk probleem veroorzaakt.
afhankelijkheid
verminderde controle over het gebruik van een psychoactief middel, vaak gekenmerkt door fysiologische afhankelijkheid
2 subtypen studenten die grootste risico probleemdrinkers te worden na binge-drinking
- mannen lid van studentenvereniging waarbij zwaar drinken is geaccepteerd, zijn drinken voor amusement of sociale doeleinden
- studenten die door druk om zich te conformeren of negatieve gevoelens te verzachten gaan drinken (vaak vrouwen met angst of depressie)
verschijnselen bij overdosis
- persoon reageert niet op spreken of schreeuwen
- hij reageert niet op knijpen, schudden of porren
- hij kan niet blijven staan zonder hulp
- hij wordt niet wakker
- hij heeft rode kleur of klamme huid
- hij heeft snelle pols of onregelmatige hartslag, lage bloeddruk of problemen met ademhalen
binge-drinking in europa
zwaarste 30% - Ierland, België, Finland, Griekenland, Oostenrijk, Tsjechië
minste 10% - Nederland, polen, italie
3 groepen drugs
- dempende middelen of depressiva (alcohol, opiaten = heroïne, morfine)
- stimulantia (anfetamine en cocaïne)
- halucinogene middelen
dempende middel
- een stof die de activiteit van het centraal zenuwstelsel onderdrukt (vertraagt of afremt),
- daarmee emoties van spanning en angst verminderen, beweging vertragen en cognitieve processen afremt
- in hoge dosis vitale functies remmen en door veroorzaken
alcoholisme
- afhankelijkheid van of verslaving aan alcohol die leidt tot ernstige persoonlijke sociale, beroepsmatige of gezondheidsproblemen
- je geneest nooit! zegt ook AA
- 1 op de 3 zelfmoorden en zelfde % sterkgeval bij ongelijk door alcohol
- jongvolwassenen 18-24 jaar meeste probleemdrinkers
risicofactoren voor alcoholisme
- geslacht: mannen 2x zoveel kans (9 vs 2% in NL)
- leeftijd: ontstaat meestal tijdens jongvolwassenheid < 40 jaar. bij vrouwen meestal iets later
- antisociale persoonlijkheidsstoornis
- familiegeschiedenis (rolmodel en erfelijke kwetsbaarheid)
- sociaal-demografische factoren (lager inkomen en bij mensen die alleen wonen)
psychologische effecten van alcohol
- verhogen gevoeligheid van receptoren voor gamma-aminoboterzuur (GABA)
- GABA is remmende neurotransmitter dus algehele activiteit zenuwstelsel neemt af als GABA wordt versterkt
- gevoelens van ontspanning
- vertroebelen zintuigen
- evenwichtsgevoel en coördinatie minder
- prefrontale gebied gevoelig voor bijna alle middelen dus ook alcohol, remmingen weg
- chronisch kan geheugen belemmeren en concentratie
lichamelijke gezondheid en alcohol
zwaar alcoholgebruik:
- leverziekten
- kanker
- hartaandoeningen
- neurologisch
- zijn vaak ook ondervoed
alcoholgerelateerde ziekten
- alcoholische hepatitis (ontsteking van de lever)
- levercirrose (littekenweefsel) (door eiwittekort)
- alcoholgeïnduceerd amnetisch syndroom
- door tekort vitamine B =syndroom van Korsakov
- verwarring, desoriëntatie, storing kortetermijn geheugen
- moeders die drinken kunnen ongeboren kind geven = foetaal alcoholsyndroom (FAS)
- vervormd gezicht, platte neus, onderontwikkelde bovenkaak, verstandelijke achterstand- ADHD later ontstaan bij kind
barbituraten
- kalmerende middelen die worden gebruikt om angst te verlichten of slaap op te wekken en die zeer verslavend werken
- voorbeelden: amobarbital, fonobarbital, secobarbital
- effect 3 tot 6 uur
- negatief effect lijkt op alcohol, ook dodelijke combi rijden
- plotseling stoppen kan tot delirium leiden of tot epileptische toevallen (grand mal)
opiaten
- geneesmiddelen die worden gebruikt voor pijnbestrijding en behandeling van slapeloosheid en die sterk verslavend kunnen zijn
- bv: morfine, heroïne, codeïne (alle uit papaverplant)
- bv: symetrel, oxytoxin (synthetisch)
- stimuleert genotscentra (reward system) in hersenen
- coma of de dood bij overdosis
- onthoudingsverschijnselen 4 tot 6 uur na laatste dosis
endorfinen
natuurlijke stoffen die in de hersenen als neurotransmitter werken met een effect dat lijkt op morfine
heroïne
1875
- bewustzijnsverlagend middel dat uit morfine wordt bereid en dat sterk verslavende eigenschappen heeft
- kan euforische roes veroorzaken
- kan in ader ingespoten worden, direct effect, sterk 5-15 minuten, voldaan 3 tot 5 uur
morfine
1860 ontdekt
- sterk verslavend, bewustzijnsverlagend middel dat uit de opiumpapaver wordt bereid
- verlicht pijn en veroorzaakt gevoel van welbehagen
stimulantia
- psychoactieve stoffen die de activiteit van het zenuwstelsel verhogen
- sommige zorgen voor euforie en zelfvertrouwen
- amfetaminen, cocaïne en cafeïne verhogen beschikbaarheid neurotransmitters noradrenaline en dopamine in de hersenen, hierdoor actief en alert
amfetaminen
stimulantia
- synthetisch
- speed, uppers, meth, dexies
- geven euforische flash
- tablet of gerookt (ice of crystal meth) of ingespoten
- onthoudingsverschijnselen: depressie, vermoeidheid, enge dromen
- kan hersenbeschadiging geven of depressie en agressief gedrag, inpulsief geweld (bij inspuiten)
ecstasy (MDMA)
stimulantia
- synthetische drug verwant aan amfetamine
- geeft lichte euforie en hallucinaties
- kan hersenbeschadiging geven
cocaïne
stimulantia
- een natuurlijk stimulerend middel dat wordt geëxtraheerd uit de bladeren van de cocaplant meestal in poedervorm gesnoven
- flash is lichter en ontstaat later mar duurt langer dan van crack
- zat tot 1906 in de coca cola
- onthoudingsziekte: depressieve stemming, slaap en eetluststoornissen, onvermogen plezier te ervaren
- freebasen - cocaïne met ether verhit
- stimuleert genotscentra
crack
stimulantia
- een vaste vorm van cocaïne die meestal gerookt wordt en >75% zuiver
- meest verslavende illegale middel
- snelle en krachtige flash die na minuten wegtrekt
lichamelijke effecten en risico’s van cocaïne
- toegenomen hartslag
- verhoogde bloeddruk
- stijging lichaamstemperatuur
- mogelijk grand mal (epilectische toeval)
- gevaarlijke effecten indien iemand hartaandoening heeft
medische complicaties cocaïne
neusproblemen longproblemen ondervoeding toevallen seksuele problemen miskraam vieze naalden besmetting hepatitis en hiv
nicotine
stimulantia
- in nederland 28% mannen en 26% vrouwen rookt
- er overlijden meer vrouwen aan longkanker dan alle andere soorten kanker bij elkaar
hallucinogene middelen
- stoffen die hallucinaties veroorzaken
- psychedelica of hallucinogenen
- lsd -lyserginezuurdiëthylamide
- marihuana (cannabis)
- paddo (gedroogde paddestoelen)
- mescaline (uit peyotecactus)
Marihuana
Lichte hallucinaties
Ontspannen effect bij lage dosis
Bij hoge dosis in zichzelf terugtrekken
Bij zware gebruikers slechtere intellectuele prestatie, meer onderzoek nodig
strategie zelfcontrole drugsmisbruik via gedragstherapie
- greep krijgen op antecedente stimuli van drugsmisbruik
- greep krijgen op het verslaafde gedrag
- greep krijgen op de consequenties van drugsmisbruik
- greep krijgen op antecedente stimuli van drugsmisbruik
strategie zelfcontrole
- voorwerpen die met drinken en roken verbonden zijn uit huis te verwijderen
- beperken van stimulusomgeving waar drinken of roken is toegestaan
- geen anderen met verslavingsproblemen ontmoeten
- drugsvrije omgeving bezoeken: lezing, museum, sportschool
- beheersen van interne triggers door ontspanningsoefening of gevoelens op te schrijven, therapie zoeken voor depressie
- greep krijgen op het verslaafde gedrag
strategie zelfcontrole
- responsepreventie - geen alcohol mee naar huis nemen of sigaraten mee naar het werk
- verleiding bestrijden met pepermunt, suikervrije kauwgom
- gebruik ingewikkelder maken, maar 1 blikje bier kopen, 10 minuten wachten bij zin, jezelf de vraag stellen: heb ik dit echt nodig
- greep krijgen op de consequenties van drugsmisbruik
strategie zelfcontrole
- zichzelf belonen voor niet-gebruik en straffen voor gebuikt
- overschakelen op merk bier of sigaret dat men niet lekker vindt
- schema maken voor geleidelijk minderen en jezelf belonen als je je eraan houdt
- herhalen van motiverende gedachten, opschrijven redenen om te stoppen
- lezen van deze redenen meerdere keren per dag
terugvalpreventie
- 50-90% valt terug
- training gericht op interpretatie van vergissing of bij eenmalige terugval, niet toeschrijven aan persoonlijke zwakte
- kans op nieuwe terugval is kleiner als ze de eerste terugval aan externe of voorbijgaande gebeurtenis toeschrijven (bv opstaan na vallen op ijs)
- bij rokers terugval vaak te wijten aan ontwenningsverschijnselen, daarom leren omgaan met de symptomen zonder te gaan roken
risicovolle situaties bij mislukking zijn
- negatieve stemming, depressie, woede, angst
- interpersoonlijke conflicten (bv in huwelijk of werkgever)
- sociale situaties die gebruik bevorderen
effectieve behandelprogramma’s bevatten
- benaderingen die aansluiten bij behoefte verslaafde
gokstoornis
- men zoekt pas hulp als ze emotioneel en financieel in een crisissituatie zijn beland
- veel dwangmatige gokkers lijden onder een lagen eigendunk en werden als kind afgewezen of mishandeld, bij winst vijzelt het eigenwaarde op maar verliezen versterkt negatieve zelfbeeld
- controleverlies, toestand van grote aangename opwinding
- ook onttrekkingssymptomen zoals hoofdpijn, slapeloosheid en verlies eetlust bij stoppen
- in DSM-5 staat onder middelgerelateerde en verslavingsstoornissen maar vaak in praktijk meer obsessieve compulsiestroornis of stemmingsstoornis
stoornissen door middel teweeggebracht
- intoxicatie
- onthoudingsverschijnselen
- stemmingsstoornissen
- delirium
- dementie
- vergeetachtigheid
- psychotische aandoeningen
Factoren die tot problemen leiden
Biologische factoren
- effect neurotransmittersysteem in hersenen
- genetische factoren aanleg
Psychosociale factoren
- positieve bekrachtiging (genot) en negatieve bekrachtiging (verlichting spanning) houden in stand
- zien overmatig drinken bij familie en vrienden
- hunkering als geconditioneerde respons op cues
- orale fixatie
Cognitieve factoren
- verwachting positief resultaat van drugsgebruik
- effect drugs verstrekt verwachting eigen effectiviteit
- opnieuw gaan gebruik zich selffulfilling prophecy
Sociaal-culturele factoren
- druk van vrienden peers om te gaan gebruiken
- blootstelling aan afwijkende subcultuur waar drugsgebruik normaal is (gangcultuur)
aanpak behandeling
- vooral veel componenten tegelijk
Biologische benadering
- detoxificatie
- geneesmiddelen die in combinatie met alcohol extreme misselijkheid geven
- antidepressiva om hunkering te verminderen
- geneesmiddelen die roes van opiaten of alcohol blokkeren
Behavioristische benadering
- patronen van drugsmisbruik doorbreken en adaptievere gedragingen versterken
Psychodynamische benadering
- helpen achterliggende psychologische problemen te herkennen en op te lossen
Andere behandelingsbenadering
- intramurale behandeling en niet-professionele zelfhulpgroepen zoals AA
- training voor terugvalpreventie
overeenkomst gokstoornis en verslaafden aan middelen
- dezelfde persoonskenmerken:
impulsiviteit, egocentrisme, emotionele instabiliteit, lage frustratietolerantie, geneigdheid tot manipulatie, behoefte aan stimulatie - vaak comorbiditeit met andere problemen
behandeling gokstoornis
- cognitieve gedragstherapie:
- gericht op denkfouten te corrigeren, bv overtuiging dat uitkomst weddenschap te beïnvloeden zijn, terwijl toeval is
- en neiging zichzelf te prijzen bij winst en verliezen weg te redeneren
- zelfhulpgroepen
