H22 Dissociatieve stoornissen

Question 1

Kenmerken dissociatieve stoornissen?

Wat zijn de kernsymptomen?

Answer 1

Verstoring in de normale integratie van bewustzijn, geheugen, emotie, identiteit of gedrag.

• Depersonalisatie
• Derealisatie
• Dissociatieve amnesie
• Fugue (zweven of gericht reizen

Question 2

Pierre Janet bedacht het concept dissociatie. Wat houdt dit in?

Answer 2

Proces waarbij van buiten de persoon komende bedreigende of traumatische invloeden vanwege hun overweldigende karakter niet in de herinnering worden geïntegreerd, maar als afgesplitste bewustzijn kernen kunnen voortbestaan.

Question 3

Freud beschreef het concept verdringing. Wat houdt dit in?

Answer 3

Proces waarbij vanuit de persoon zelf afkomstige agressieve of seksuele impulsen worden afgeweerd.

Question 4

Ernest Hilgard beschreef cognitief functioneren als…

Hij ontwikkelde ook de neodissociatietheorie. Wat houdt dit in?

Answer 4

een reeks parallelle processen waarbij hiërarchie bestaat: de executive ego stuurt de subsystemen aan.

Dissociatie is een verstoring van de normale hierarchie

Question 5

Wanneer treed dissociatie vooral op?

Welke 2 functies kan het hebben?

Answer 5

Bij stressvolle of traumatiserende omstandigheden

Beschermend (pijn onderdrukkend)
Belemmerend (afleidend)

Question 6

Waar komt acute derealisatie of depersonalisatie bij voor?

En in welke vorm?

Answer 6

Bij een bedreigende situatie

Freezing, waarbij slachtoffers niet vluchten en ongevoelig worden voor pijn

Question 7

Met welke instrumenten worden dissociatieve symptomen vastgesteld? 2x

Answer 7

Dissociative experience scale (DES)
Dissociation questionnaire (DIS-Q)

Question 8

Heeft de dispositie tot dissociatieve stoornissen een erfelijk component.

Wat is de prevalentie van depersonalisatie bij oorlogsveteranen? En bij depressieve stoornis?

Answer 8

Ja

30%

60%

Question 9

Wat is de prevalentie dissociatieve stoornissen bij psychiatrische patienten?
Hoeveel % hiervan heeft een dissociatieve identiteitsstoornis (DIS)?

Answer 9

8%

2%

Question 10

Bij hoeveel % van de bevolking komt terugkerende of langdurige vorm van dissociatie voor?

Answer 10

1-2%

Question 11

Bij hoeveel % van oorlogsveteranen komt amnesie voor?

Hangt ernst en duur van de traumatische ervaring samen met ernst van amnesie?

Answer 11

5-20%

Ja

Question 12

Blijft de realiteitstoetsing intact bij depersonalisatie en derealisatiestoornis?

Answer 12

Ja

Question 13

Wat zijn mogelijke oorzaken van de depersonalisatie en derealistatiestoornis? 5x

Answer 13

• disfunctie temporaalkwab
• gebruik van drugs/alcohol/neurepileptische middelen
• hevige stress
• bedreigd voelen
• sociale angst

Question 14

Waar duidt een verhoogde activiteit PFC en inhibitie van limbische gebieden op bij depersonalisatie en derealisatiestoornis?

Waar zorgt dit voor? Wat draagt hier aan bij? 2x

Answer 14

Onderdrukking emoties

Buffer voor emotionele reacties, samen met noradrenaline en mate van depersonalisatie

Question 15

Waardoor wordt dissociatieve amnesie gekenmerkt?

Answer 15

Niet herinneren van persoonlijke informatie tijdens 1 of meer episoden

Question 16

Wat is het mechanisme van dissociatieve anmnesie?

Answer 16

Declaratieve geheugen (expliciete geheugen) is verstuurd, terwijl het procedurele geheugen (impliciete geheugen) doorgaans intact blijft. 
Vaak komen gaten in de tijd voor, en de ervaring kan voorwerpen bezitten waarvan de ehrkomst niet bekend is. Soms treedt spontaan herstel op wanneer mensen weer in veiligheid zijn.

Question 17

Wat zijn oorzaken van dissociatieve amnesie en fugue? 3x

Answer 17

• trauma’s
• buitensporig alcoholgebruik
• schedeltrauma

Question 18

Waarom is de diagnostiek van dissociatieve amnesie niet eenvoudig?

Answer 18

1. somatische aandoeningen die ook een amnetisch beeld veroorzaken (schedeltrauma, intoxicaties, verlaagde bloedsuikergehalte, transient global amnesia, partiele epilepsie)
2. kan onderdeel zijn van PTSS
3. Daders simuleren vaak amnesie en helaas is deze simulatie niet te onderscheiden van amnesie

Question 19

Waaronder is dissociatieve fugue ondergebracht in de DSM-V? Waarom?

Hoelang duurt het?

Answer 19

Dissociatieve amnesie, vanwege de zeldzaamheid en de prominente rol van amnesie tijdens fugue.
Fugue komt voor bij andere aandoeningen maar is opvallender voor buitenstaanders en minder ver reizen.

Enkele uren tot maanden en gaat vanzelf over.

Question 20

Wat is de behandeling van dissociatieve amnesie? 2x

Wat is het doel van de behandeling?

Answer 20

Explorerende psychotherapie en/of hypnose

Doel: herinneringen geleidelijk re-integreren (zonder heftige emoties)

Question 21

Kenmerken dissociatieve identiteitsstoornis (DIS)

Hoe heette dit voorheen?

Answer 21

• 2 of meer persoonlijkheidstoestanden of identiteiten die de controle over het gedrag (en de beleving) afwisselend overnemen.

Meervoudige persoonlijkheidsstoornis (MPS)

Question 22

Oorzaken DIS 3x

Answer 22

• Mishandeling
• Seksueel misbruik
• Incest in jeugd

Question 23

Hoe wordt DIS ook wel gezien?

Wat is het verschil?

Answer 23

Vorm van chronische PTSS. De cliënten ervaren niet opnieuw traumatische ervaringen, maar vertonen aangeleerde hulpeloosheid.

Question 24

Comorbiditeit DIS 5x

Answer 24

Hoog

Depressie
PTSS
Somatisch-symptoomstoornis
Slaapstoornissen
Borderline

Question 25

Behandeling DIS

Welk fasenmodel beveelt de richtlijn aan? 3 fasen

Answer 25

Psychotherapie met exposurebehandelingen, maar nog geen RCT’s die effectiviteit kunnen aantonen.

1. Therapeutische relatie leggen
2. Verwerken van trauma’s en verbeteren van de integratie van identiteiten
3. Sociale integratie

Question 26

Wat is ‘overige specifieke dissociatieve stoornissen’?

Answer 26

Restgroep in de DSM-V

Bevatten wel verschijnselen, maar voldoen niet aan de criteria. Er moet wel significant lijden zijn.

Question 27

Waardoor wordt ‘ chronische en terugkerende syndromen van gemende dissociatieve symptomen’ gekenmerkt?

Answer 27

Door identiteitsproblemen zonder amnesie en minder uitgesproken episoden van verstoring van identiteit.

Question 28

Kenmerken identiteitstoornis ten gevolge van langdurige dwang

Answer 28

Langdurige onzekerheid over identiteit als gevolg van hersenspoeling (leden van sekte) of indoctrinatie tijdens gevangenschap of marteling (terroristen)

Question 29

Kenmerken acute dissociatieve reactie op stress

Answer 29

Acute episode van uren of dagen (max 1 maand) met bewustzijnsvernauwing, depersonalisatie, derealisatie en waarnemingsstoornissen (vertraagde tijdsbeleving, macropsie, analgesie).

Question 30

Kenmerken dissociatieve trance

Answer 30

Acute verlaging van de bewustzijnstoestand (schemertoestand) of compleet verlies van contact met omgeving en ongevoeligheid voor prikkels van buiten soms gepaard met stereotiepe bewegingen

Question 31

Helmes onderscheidde 2 vormen van dissociatie. Welke?

Answer 31

1. Onthechting: veranderde bewustzijnstoestand waarbij iemand zich los voelt van aspecten van dagelijks functioneren zoals eigen lichaam
2. Compartementalisatie: gebrek aan integratie tussen mentale systemen zoals geheugen en identiteitsbesef

Question 32

Wat zijn recovered memories?

Waar wordt het vaak mee in verband gebracht?

Answer 32

Hervonden herinneringen

Dissociateive stoornis. Hierover bestaat controversie

Question 33

Waarom bestaat er een controverse rondom DIS?

Answer 33

Omdat het een iatrogeen verschijnsel zou zijn (een door onkundige behandelaars uitgelokte artefact).
Mensen met dissociatieve symptomen zouden een traumatische voorgeschiedenis confabuleren en fantasy prone zijn, sterke verbeeldingskracht, veel dagdromen, fantaseren, openstaan voor nieuwe ervaringen

Question 34

Welke 2 tegengestelde verklaringen bestaan er over de etiologie van DIS?

Answer 34

Traumagerelateerde verklaring

Iatrogene fantasiemodel

Question 35

Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen een depersonalisatiestoornis en een dissociatieve- identiteitsstoornis?

Answer 35

Bij een depersonalisatiestoornis is er sprake van een vervreemding van het zelf. Gedachten, gevoelens en gedrag wordt als ‘anders’ ervaren; er is sprake van de ervaring buiten de eigen gevoelswereld of buiten het eigen lichaam te staan. Dit wordt bijvoorbeeld omschreven als ‘zich als een robot voelen’. Bij een dissociatieve-identiteitsstoornis is er sprake van meerdere persoonlijkheidstoestanden of identiteiten, die als het ware een afzonderlijk leven leiden, met een zekere mate van autonomie functioneren en de controle over het gedrag afwisselend overnemen. Tot het klinisch beeld van een dissociatieve-identiteitsstoornis behoort echter ook een chronische depersonalisatie. En bij beide stoornissen blijft de realiteitstoetsing intact: ‘zich als een robot voelen’ betekent niet een robot zijn, en de ervaring van meerdere identiteiten betekent niet dat anderen die ook gewaarworden.