CBL gynaeco verlosk Flashcards
3x LSIL op uitstrijkje -> wat nu
Colposcopie en biopsie
HPV vaccinatie
Vaccinatie VOOR 1ste seks (12j op school) met Gardasil (tegen HPV 16, 18, 6 en 11).
3x IM.
HPV 6-11
condylomata accuminata (genitale wratten)
HPV 16-18
ernstige dysplasie CINIII
genitale carcinomen
HPV screening / PAP pos
-> toont LSIL of HSIL
L-SIL (HPV effect, CIN I): herh uitstrijkje na 6m
=> hrHPV positief (ASC-H, HSIL, …) ->
colposcopie met biopsie.
=> hrHPV negatief ->
herhaal het na 12 maanden.
//
H-SIL (CIN II, CIN III, Ca in situ): colposcopie met biopsie
PAP toont ASCUS
hrHPV test doen (HPV typering op zelfde uitstrijkje)
-> HPV pos: colposcopie en biopsie (indien infectie: eerst dit behandelen)
-> neg: uitstrijkje na 12m
PAP kwaliteit was onvoldoende
Herhaal het uitstrijkje na 3-6 maanden
ASC-US =
Atypical Squamous Cells of
Undetermined Significance
CIN (cervicale intra-epitheliale neoplasie)
LSIL (low-grade squamous intraepitheel lesion)
HSIL (high-grade squamous intraepithelial lesion) = precancereus
/
bevolkingsonderzoek uitstrijke
elke vrouw 25-64j
(na 2 normale jaarlijkse uitstrijkjes)
elke 3j 1uitstrijkje.
Het herhalen van een uitstrijkje binnen de 3 maanden heeft geen zin (vaak vals negatief)
daar het minstens 6-8 weken duurt vooraleer voldoende oppervlakkige cellen kunnen afgestreken worden om een zinvolle beoordeling toe te laten
PAP toont ASC-H
= Atypische squameuze cellen,
HSIL kan niet met zekerheid uitgesloten w
Verwijzen naar gynaecoloog voor
colposcopie en biopsie.
PAP toont invasief carcinoom, plaveiselcel, of adenocarcinoom
Verwijzen naar gynaecoloog (colpo en biopsie)
kenmerken CIN bij colposcopie
wit kleuren, punctatie, mozaïcisme
wat als men via colposcopie & biopsie geen diagnostische zekerheid verkrijgt?
diagnostische conisatie!
bel complicatie van diagnostische conisatie
post op bloeding
diagnostische conisatie bij fertiele vrouwen
korte conus
vrouw vruchtbare leeftijd met een IUD
Hevige abdominale pijn. Was hypotens en tachycard. Abdominaal geprikkeld met spierverzet. Enorm pijnlijk bimanueel onderzoek vanaf als je aan uterus en fornix posterior kwam. Waar moet je als eerste aan denken?
Ectopische zwangerschap
- opm: IUCD is risicofactor voor extra-uteriene zwangerschap.
- Hypotensie en tachycardie suggereren bloeding: eerst rupturerende ectopische zwangerschap uitsluiten, complicaties kunnen dodelijk zijn.
- Peritoneale prikkeling kan door hemoperitoneum (vaak is er ook uitstralende pijn naar rug/schouder).
Gynaeco deel 2 p. 145 “De diagnose van EUZ kan zeer moeilijk zijn. Daarom wordt wel eens in de gynaecologie gesteld dat elke vrouw EUZ is tot het tegengestelde is bewezen.
/
Ectopsiche zwangerschap en ruptuur:
- acute pijn, scherp, initieel eenzijdig, minimaal bloedverlies. Hypovolemische shock niet in verhouding met zichtbaar bloedverlies (hemoperitoneum)
- RF: tubaire schade (PID, adhesies, endometriose, voorgaande EUZ), roken, IVF!! < = > 50% heeft geen RF.
- DENK ER AAN BIJ ELKE ZWANGERSCHAP MET BLOEDVERLIES EN ONDERBUIKPIJN
- D/ via echo
- Seriële opvolging (48u) bij onduidelijke diagnose.
- Klinisch, echo + hCG (minder snelle toename dan bij normale zwangerschap)
- R/ Salpingectomie
Niet-bloedende ectopische zwangerschap
evt afwachten indien weinig S/ en lage serum hCG concentraties die blijven dalen
& Methotrexaat
PID
- vaak postmenstrueel, na partnerwissel.
- Abnormale vaginale afscheiding, postcoitaal bloedverlies, diepe dyspareunie, bact vaginose, à opstijgende infectie: koorts, pijn, soms rechter hypochonder pijn.
- KO: endocervicitis (rood, fragiel, etter), lokale peritoneale prikkeling met slingerpijn, douglas, adnexiële pijn.
- Dus eerder al een verhaal van infectietekenen vooraf.
Gonorrhee
< Neisseria gonorrhoeae
= gram neg bact (gonococ)
°°°°°°°°°
vaak asympt (30-60% bij vrouwen, 10% bij mannen)
//
dysurie
fluor vaginalis (groen-geel)
urethritis (man: druiper) /cervicitis
-> buikpijn & koorts
soms: keelpijn of anale jeuk
(soms: conjunctivitis - bv. bij neonaat)
//
CAVE:
- PID (koorts, buikpijn, dyspareunie, …)
- infertiliteit
°°°°°
D/ vaginaal vocht (wisser): kweek, PCR
R/ ceftriaxon IM eenmalig (rocephine)
-> + partner!
Chlamydia
< chlamydia trachomatis
- gram neg bact (IC)
- 2-3% vd seksueel actieve bevolking besmet
°°°°°°
Slechts 30% symptomatisch
- dysurie
- fluor vaginalis
- abnl uterien bloedverlies
- buikpijn
man: urethritis / epididymitis
vrouw: urethritis / cervicitis
//
CAVE: PID, infertiliteit
°°°°°°
D/ vaginaal vocht: kweek, PCR
R/
- azithromycine PO 1malig (vnl mannen, zws)
- doxycycline PO ged 7d (vnl vrouwen, proctitis)
& partner!
syfilis
< treponema pallidum
= gram neg (spirocheten)
- Primair (10-90d): ulcus durum (harde sjanker) -> GEEN PIJN!
- Secundair (3-6w): nt-jeukend maculopapuleus exantheem (extremiteiten en romp), condylomata lata
- Tertair (2-4j): gummata, neurosyfilis
gummata = granulomateuze infectiehaarden (nodeus/ulcererend) in huid/slijmvliezen/botten/inw organen
D/ TPHA test (As tgn Tp) -> wnr pos bevestigen met FTA-ABS test
- VDRL of RPR test (maat vr activiteit inf -> effect therapie opvolgen)
R/ Benzathine benzylpenicilline op dag 1, 8 en 15
- bij peni allergie: Doxycycline 4w
herpes genitalis:
HSV type 2 (of 1)
S/
- blaasjes
- ulcera (wel pijn)
- LK zwellingen
=> recidief is minder erg
D/ Klinisch, PCR, (kweek)
R/ Aciclovir
(bij > 6 recidieven per jaar: onderhoudsbehandeling)
vaginitis S/
fluor vaginalis
branderigheid / jeuk / irritatie
pijn bij coïtus
vaginitis D/
kliniek (anamnese, inspectie, evt toucher …)
evt aanvullend onderzoek
(overbodig als candida-infectie of recidief bacteriële vaginose waarschijnlijk is)
- onderzoek fluor: pH (nl 4 tot 4,5), aminetest (KOH -> geur?).
gericht onderz (tenzij ≥ 3/4 pos amselcriteria: bacteriële vaginose), bv:
- microscopisch onderzoek
- kweek
- evt onderzoek nr SOA: specifieke kweek of PCR naar Trichomonas vaginalis., of andere soa op indicatie
bacteriele vaginose
Gardnerella vaginalis (behoort tot nle flora)
(andere: Mycoplasma Hominis, Mobiluncus, …)
opm: geen echte SOA, maar verstoring evenwicht -> overgroei
°°°
veel afscheiding
witte/grijze, homogene/klevende afscheiding
cervix: nl tot rood
//
visgeur
pH > 4.5
microscopie: clue cells
°°°
preventie: lactobacillen, vit C (ph daling)
alleen beh indien symptomen
- clindamycine creme vaginaal 7d (dalacin)
- metronidazole vaginaal 7d of PO 7d (500mg 2x/d)
vaginale candidiase
< candida albicans
°°°
meer afscheiding
witte, brokkelige afscheiding
vulvair erytheem, gespikkelde cervix
jeuk
//
geen geur
pH ≤ 4.5
microscopie: hyfen
°°°
R/
alleen beh indien symptomen
- miconazolenitraat vaginaal 7d (gyno-daktarin creme)
- fluconazole PO 6m bij recidief (≥ 4x/j)
trichomoniasis
trichomonas vaginalis (soa)
°°°
meer vaginale afscheiding
geel-groene, schuimende/klevende afscheiding
aardbeien aspect cervix
jeuk
//
amine geur
ph > 4.5
microscopie: geflagelleerde parasieten, leucocyten +++
°°°
R/
metronidazole eenmalig 2g PO
(bij recidiverende infecties: metronidazole PO 500mg 2x/d ged 7d)
-> ook partner!
Jonge vrouw, zwanger, rond de dertig weken. Eerder al pyrosis gehad en wat buikpijn. Voor de rest normale zwangerschap. Nu klaagt ze op consultatie van dikke voeten BD is 15/10. Proteïnurie op urine: +. Wat is ‘de volgende stap’?
Labo met leverenzymes, plaatjes, nierfunctie in plasma nagaan.
pre-eclampsie =
= Zwangerschapsvergiftiging/ zwangerschapshypertensie
- veroorzaakt door een minder goede werking van de moederkoek of placenta.
- gekenmerkt door een hoge bloeddruk en eiwitten in de urine
pre-eclampsie eerste aanpak
Labo: evolutie naar HELLP opsporen (Hemolyse, elevated liverenzymes & low platelets)
=> leverfunctie? nierfunctie? trombocyten?
Echografie:
- eerst foetale groei en dopplers (a. umbilicalis + a. cerebri media)
- dan foetale ligging (want uiteindelijke behandeling is verlossen)
pre-eclampsie verdere aanpak
Afhankelijk van voorgaande nauwe follow-up of instellen van behandeling:
- Magnesiumsulfaat = preventie convulsies (eclampsie): werkt ook antihypertensief -> dus eerst dit en BD monitoren
- Longrijping met CS
- Antihypertensiva als niet voldoende antihypertensief effect van magnesiumsulfaat (nifedipine, labetalol)
- Verlossen (als deterioratie foetus of moeder)
Isotretinoïne (vitamine A derivaat) = gecontraïndiceerd in zwangerschap.
STOP
- Bij heel ernstige acnè kan benzoylperoxide of erythromycine lokaal overwogen worden
captopril (ACEi) = gecontraïndiceerd in zwangerschap.
ACE-i kunnen bij gebruik in het tweede en derde trimester van de zwangerschap aangeboren afwijkingen veroorzaken, zoals afwijkingen aan longen, schedel, ledematen en aangezicht.
zws: pt op ACE-i -> vervangen door
CCB zoals amlodipine
- Methyldopa, labetalol, and CCBs are recommended as the drugs of choice for the treatment of hypertension in pregnancy (ESC guidelines)
insertie spiraal: wnr?
Insertie kan op elk moment van de cyclus, maar de eerste 5 cyclusdagen genieten de voorkeur omdat er geen risico is van een gemiste zwangerschap.
SOA testen voor insertie spiraal?
Voorafgaand aan de insertie is Chlamydia- en gonorroescreening sterk aanbevolen bij:
- alle vrouwen ≤25 jaar,
- meerdere seksuele partners,
- inconsistent condoomgebruik
- voorgeschiedenis van SOA’s.
Postcoïtaal bloedverlies + gekleurde vaginale afscheiding is typisch voor
cervicitis (chlamydia, gonorroe)
opm: kan ook voorkomen bij een cervixcarcinoom
koperspiraal NE
dysmenorroe
heviger/toegenomen bloedverlies bij menses
hoger risico op infecties (vb cervicitis)
cervicitis kliniek
Witverlies en postcoïtaal bloedverlies.
- (DD: cervixcarcinoom. Maar cervicitis is meest frequent)
- Cervicitis wordt alleen maar opgemerkt bij deze symptomen!
opm: Isthmus is heel ontoegankelijk (infecties, zaadcellen) tenzij bij vruchtbare periode
Postpartaal ontwikkeling van pijnlijke knieën bilateraal. klinisch hydrops en pijn thv beide knieën, ook drukpijn thv MCP/PIP’s. Geen VG. Wat ga je doen?
Labo
=> uitleg:
- Zwangerschap kan uiteenlopende effecten hebben op systeemziekte; regressie, verergering, maar ook eerste presentatie postpartaal.
- Antistofbepaling, CRP, sedimentatie, nierfunctie… (RA, lupus uitsluiten).
effect van opioïden IV bij vrouw in arbeid (bevallen)
Neonatale ademhalingsdepressie
niet-gemetastaseerde BK R/
curatieve chirurgische ingreep (borstsparend vd amputatie), evt ook RT
[al dan niet na neo-adj chemo of anti-hormoon therapie]
& sentinel & zo nodig okselevidement
Indicaties voor Sentinel klier procedure bij borstkanker:
cT1-3N0M0
meest frequente oorzaak van sub- of infertiliteit.
Falen van ovulatie
- vb oligo-/anovulatie obv PCOS
argumenten voor PCOS
(polycystisch ovarium syndroom)
Hoog BMI
onregelmatige cycli
PCOS: wat + pathogenese
androgenenoverproductie in thecacellen van de follikels en ovarieel stroma => verstoorde follikelmaturatie => anovulatie.
Pathogenese:
* verhoogd LH (>10U/L)
* insulineresistentie thv metabole weefsels maar niet thv ovaria, waarbij compensatoire hyperinsulinemie de thecale/stromale androgenenproductie stimuleert (cfr obesitas!).
* Ook familiaal verband.
* FSH meestal normaal.
* AMH is typisch verhoogd (< 5ng/mL).
* Verhoogd androsteendion en testosteron.
* Estron concentraties zijn normaal tot verhoogd (androgenen worden omgezet in oestrogenen in vetweefsel) => endometrium is dus proliferatief (cave ↑ risico op endometriumCa! zelfs tijdens reproductieve periode). Ook verhoogd cardiometabool risico. Hogere leeftijd menopauze ook.
PCOS kliniek
hyperandrogenisme
- hirsutisme!!
- seborroe en acne
- alopecia androgenetica
- progressieve verstoring cyclus: oligo-amenorroe
polycysteuze ovaria op echo.
Meestal hoge BMI.
LH driven PCOS vs insuline driven PCOS
LH driven PCOS:
normale BMI & hypersecretie LH
< = >
insuline driven PCOS:
hoge BMI op voorgrond
- truncale adipositas, buffalo hump interscapulair, acanthosis nigricans (grijsbruin fluweelachtige verhevenheden in nek/okesels).
PCOS R/
1) indien geen ZW: COC, ring, pleister (combi oestro-progestagenen met EE)
2) voor hirsutisme/alopecia androgentica: evt ook anti androgeen zoals spironolactone
3) indien ZW wens: insuline driven PCOS -> metformine
4) Indien ZW wens: LH driven PCOS -> oestrogeenantagonisten (Clomifeencitraat, letrozole): inductie ovulatie
Endometriose kliniek
(oestrogeen afhank -> stimuleren groei endometriotische letsels)
- asymptomatisch vaak.
- Pijn (dysmenorroe, diepe dyspareunie, chronisch pelviene pijn)
- subfertiliteit
- darmklachten (dyschezie: pijnlijke ontlasting tijdens menstruatie)
- dysurie
- vermoeidheid
- Niet echt invloed op cyclus..
! Secundaire dysmenorroe: na jaren pijnvrije menstruatie -> ALTIJD SUGGESTIEF voor endometriose
Endometriose R/
geen preventie mogelijk. Vaak recidief
- HK: endometrioseletsels verwijderen & reproductieve functie zo veel mogelijk herstellen
- Pijnbestrijding (diagn.laparoscopie geeft al veel pijnreductie:placebo)
- subfertiliteit: reconstructieve chirurgie -> indien ze binnen 1j nog niet zwanger zijn; kans op spontane ZW is klein
- gm = hormonale suppressie -> 1) amenorroe 2) endometrioseletsels onderdrukken
1ste keuze: progestagenen
2e keuze: orale contraceptiva (lage dosis COC)
3e keuze: LHRH agonisten (downregulatie LHRH -> laag FSH &LH)
4e: levonorgestrel IUD
angiosarcoom
komt voor na HK en RT van de borst, is wel zeldzaam
Late reproductieve jaren (35-40j): cyclus wordt eerst korter.
- Gevolg van verminderde follikelreserve → daling inhibine B → stimulatie FSH secretie en dus follikelgroei.
Vroege menopauzale transitie (45-50j):
- gekenmerkt door één of meerdere cycli die qua duur 7 of meer dagen verschillen van de vroegere cyclusduur
Wat geeft aan dat een 40-jarige vrouw richting de vroege menopauzale transitie gaat? =>Langere cycli
Vrouw met fertiliteitsprobleem. Als kind therapie gekregen voor klein gestalte. Late puberteit met frequent secundaire amenorroe. Hele tijd op de pil gestaan. FSH 6, LH 2, oestrogeen 8 (= laag ++)
Hypothalaam hypogonadisme
- Erg laag E, normaal zou FSH reageren en hoger moeten zijn. → centraal probleem: hypogonadisme
Hypothalaam hypogonadisme
GnRH is laag
=> hierdoor LH & FSH ook laag.
Dit kan als oorzaak hyperprolactinemie hebben
Oorzaken:
1) langdurig gebruik testosteron & anabole steroïden
2) prostaatkanker R/: GnRH analogen
3) chronisch gebruik opioïden
4) chronische ziekten: leverfalen, nierfalen, DM2,…)
hyperprolactinemie S/
galactorroe
oligo-amenorroe
labo met TSH & prolactine
(4x in 1u want is stressgevoelig).
Basisnormaalwaarden op dag 2-5 vd cyclys:
FSH 2-10IU/L
- ↑ met leeftijd
- weerspiegelt via negatieve correlatie je ovariële reserve
=> FSH 10-15: ↓ ovariële reserve
=> FSH >20: kleine kans op ZW
LH 2-10 IU/L
Oestradiol 30-70 pg/dl
AMH < 0,5 ng/ml
- positieve correlatie met ovariële reserve
- laag = kleine reserve
man 26j, sportief, vaak fitness, geen gynaecomastie, kleine testes, testosteron en FSH laag -> oorzaak infertiliteit?
Anabole steroïden
- anabole steroïden onderdrukken LH en FSH secretie (centrale onderdrukking)
Syndroom Klinefelter
extra X chromosoom XXY, 1/500 mannen
S/
* kleine testes
* laag T - maar FSH zou hoog !
* Typisch: gynecomastia, heel lange ledematen, weinig schaamhaar
* VG criptorchidie vaak
Hypothalamus -> GnRH productie -> stimuleert adenohypofyse: LH & FSH productie.
LH zorgt voor T vrijzetting;
FSH voor zaadvorming.
T
- is ‘brandstof’ voor zaadproductie;
- daarbuiten ook virilisatie/ spiermassa/ invloed op gedrag.
- T heeft negatieve FB op hypothalamus & hypofyse
/
Hypogonadisme: onderscheid
Primair = falen vd teelbal
- laag T
- hoog LH & TSH
- E/ klinefelter, cryptorchidie,…
Secundair = probleem bij HT of HF
- < te weinig afgifte GnRH
- < of te weinig LH /FSH
- E/ vb anabole steroïden, opioïden, GC, …
Anabole steroïden: gaan je eigen endogeen T vervangen & onderdrukken; hierdoor laag FSH & L
S/ bij mannen hypogonadisme
↓ volume testes
↓ libido
Erectiele dysfunctie & minder spontane erecties
Hot flushes
Gynecomastie
↓ energie, motivatie, minder spiermassa, minder goed gezind,….
Beharingspatroon schaamhaar (Tanner stadia)
Oudere pt: meer osteoporose kans (wervelfracturen)
hypogonadisme D/
LH & FSH hoog
=> primaire / hypergonadotroop hypogonadisme
- testiculair falen: kleine testes
- Klinefelter uitsluiten via karyotypering
LH en FSH laag/normaal
=> secundaire / hypogonadotroop hypogonadisme
-> spoor E/ ervan op: bepaal prolactine, Fe saturatie, MRI hypofyse
- prolactinoom
- Fe stapelingsziekte
- tumor hypofyse
hypogonadisme R/
Primair hypogonadimse -> T substitutie therapie
Secundair hypogonadisme: gonadotrofines (beta HCF met of zonder FSH) bij ZW wens; geen ZW wens T substitutie therapie
Vrouw met braken en onderbuikspijn
multiloculaire cyste van 8 cm groot
De massa is heel gevoelig bij palpatie.
De radioloog vermoedt een cystische bloeding, er is wat vrij vocht in de Douglas.
Een Doppler Echo wijst de vascularisatie van de massa niet aan
torsie met ruptuur en dus indicatie voor dringende heelkunde
- Afwezige vascularisatie → torsie
PID R/
fluoroquinolone (levofloxacine, ofloxacine) + metronidazole ged 2w
2e keuze: doxycycline + metronidazole
- Cave: geen FQ bij pt met tendinitis/peesruptuur in VG
Onderbuikspijn en slingerpijn wijst eerder op
opstijgende infectie (PID)
- opm: in casussen op examen ook bij chlamydia infectie
Man met retro-areolaire harde massa, in de oksel enkele kleine kliertjes te voelen.
T2N0M0 -> R/
mastectomie +sentinel +/- okselevidement
opm: Bij mannen wordt geopteerd voor een mastectomie ipv tumorectomie gezien de doorgaans kleine borstvolumes (tumor moet verwijderd kunnen worden met marge van min 1 cm bij borstsparend)
Metrorragie =
Onregelmatige bloedingen die zich buiten de menstruatie voordoen
Eenvoudige endometriumhyperplasie
= niet premaligne
S/
- onregelmatig bloedverlies (menorragie, metrorragie)
- infertiliteit
R/
- progestagenen in 2e helft v cyclus, ged 6m
- OF mirena spiraal (progesteron bevattend IUD = hormoon levonorgestrel spiraal)
- OF endometriumablatie
menorragie
hevig vaginaal bloedverlies
Vrouw met matig gedifferentieerd invasief ductaal carcinoom, 4,5 cm diameter, binnenste bovenste kwadrant. cT2N1M0. Hoe behandelen?
Mastectomie met okselevidement (grote tumor + N1)
=> GEEN sentinel gezien N1 (moet N0 zijn)
Man met invasief ductaal adenocarcinoom 3 x 2,5 cm. Enkele kleine kliertjes voelbaar in axilla. cT2N0M0. Hoe behandelen?
Mastectomie met sentinel – LKE (LK eradicatie)
stressincontinentie
RF:
- vrouw, vaginale bevalling, zware kindjes (>4kg), postmenopauzaal, obesitas, chron abdominale drukstijging bv COPD of constipatie
Geen verlies
- in rust, geen verlies ‘snachts in bed
WEL verlies
- bij rechtstaan /hoesten /valsalva /zware VW dragen /lachen /activiteiten /niezen
KO:
- urethrale hypermobiliteit (normaal is die gefixeerd tegen schaambeen)
- laat pt eens hoesten; hierdoor komt er urineverlies (belangrijk: zorg dat pt met volle blaas komt)
R/
1) bekkenbodemtherapie (kine): tonificatie oefeningen
2) levensstijlmaatregelen
3) urethrale sling (HK: vb TVT)
andere:
- evt pessarium
- evt oestrogenen ikv menopauze (CAVE risico-baten)
- evt prolaps herstel
- (evt duloxetine)
urge incontinentie
(is eigenlijk het eindstadium v overactieve blaas)
Aandrang (urgency) incontinentie is een overactieve blaas (veel plassen, zonder urineverlies) waarbij er zodanige contractie optreedt dat er effectief urineverlies is.
- plots urgente micties, onvoorspelbaar, oudere lft
RF: ouderdom, roken, veel caffeïne
R/
1ste lijn: levensstijlaanpassingen (- correct drinkgedrag, incontinentieverband) + Blaastraining (plasgedrag uitstellen)
2e lijn: Anticholinergica
- oxybutynine
- alternat = solifenacine (vesicare)
(PRAKTIJK: hoort ook bij 1ste lijn)
3e lijn: B3-adrenergica: mirabegron (betmiga)
- nt bij neurogeen blaaslijden
- (Eigenlijk eerst 2e anticholinergicum proberen; maar als je oudere pt hebt -> niet doen owv concentratiestoornissen als AE
(=> alfa blokkers: tamsulosine)
4e lijn:
- Botuline toxine injectie (AE: 5% kans op sondage) (jonge pt)
- Sacrale neuromodulatie (oudere pt)
anticholinergica NE
droge mond, constipatie, tachycardie, verwardheid/concentratiestoornissen (cave bij oudjes), accomodatiestoornissen
cave open hoek glaucoom
OVERLOOPINCONTINENTIE
Typisch bij geriatrisch profiel
Pt heeft continu druppelverlies
Residubepaling: als er grote residu’s achter blijven
OBSTRUCTIEVE klachten:
hesitantie, zwakke straal, intermittentie
pijnlijke hematurie
-> UTI
pijnloze hematurie
-> TCC
/
Normale blaas:
- vullingsfase (M detrusor relaxeert; sfincter contraheert).
- Mictie: detrusor contraheert & sfincter relaxeert.
/
pt vermoedelijk beginnend zwanger, glucosurie
-> volgende stap.
HCG test op urine
- Glucosurie is fysiologisch in de zwangerschap (toegenomen GFR).
harttonen foetus met doptone hoorbaar vanaf
10-11 weken
Vaginaal bloedverlies bij postmenopauzale vrouw: oorzaak?
- vaginale atrofie 30%;
- endometriumhyperplasie 15% (hogere kans als ze HST had gehad)
- Poliep 10%.
HST
vasomotorische klachten: hormonale therapie:
(niet behandelen als: gn ernstige klachten of CI ikv CV risico, TE, leverfunctiestoornissen, borstca in VG, cervixca in VG)
=> vrouwen met uterus: ALTIJD combo E + P (wegens risico endometriumhyperplasie en -ca)
- perimenopauzaal en AC wens: OAC (E+P) // hormoonspiraal + estradiol (oraal/pleister)
- perimenopauzaal (zonder AC): sequentiele combitherapie PO -> 14d E en 14d E+P (dervingsbloeding)
- postmenopauzaal: continue combitherapie PO ->dagelijks E+P (estradiol/dydrogesteron)
=> vrouwen zonder uterus: alleen E
- estradiol PO of pleister
vaginale klachten menopauze
opwinding en glijmiddel voor vrijen
lokale hormonale therapie:
vaginale ovules/crème: estriol
0,5mg/d ged 2w -> onderhoud 2x/w 0,5mg
HST indicatie
matige/ernstige menopauzale S/ met negatieve impact op QoL
HST AE
↑ risico borst- en ovariumCa
↑ veneuze/arteriële tromboses
reeds 6u in arbeid op 38w, eerste baby is met ventouse geboren. mama en baby stellen het goed. maar cervix staat op 6cm net zoals 3u eerder… wat doe je?
inductie: rijpe BM hals (er is ontsluiting) => oxytocine IV
opm: bij onrijpe BM hals eerst rijpen (zo indicatie): PGE2 + E1
dysmenorree, ook soms bloed bij stoelgang
D/
Rectovaginale endometriose
Bevallen vrouw met epileptisch insult: oorz?
Veneuze sinus trombose
pt met zws wens
focale epilepsie.
Al 10 jaar aanvalsvrij op valproaat (Depakine)
wat doe je?
Overleg met neuroloog om te stoppen of switchen naar ander
anti-E en zws
Valproaat is teratogeen.
Eerste keuze bij focale aanvallen is Lamotrigine of Keppra (levetiracetam).
Afbouw van anti-epileptica kan wanneer patiënt minstens 2 jaar aanvalsvrij is, normaal KNO en normaal EEG.
Bepaalde epilepsiesyndromen worden levenslang behandeld.
druipende etter uit meatus
Gonnorhea -> meestal groen-geel-witte afscheiding
Chlamydia -> wit-waterige afscheiding.
vaginaal slechte geur: aanpak
Endocervicale wissers voor chlamydia en gono
Jonge vrouw (16 jaar), verspringende knobbel in borst.
Fibroadenoom
Zwangere vrouw v 34 weken, epigastrische pijn, braken, proteïnurie, bd 135/94
pre-eclampsie of HELPP
pre-eclampsie kenmerken
Hypertensie (SBS > 140 en/of DBD > 90)
Proteïnurie
HELLP: pre-eclamspie + lever betrokken
hemolyse: fragmentocyten en LDH↑
elevated liver enzymes: AST en ALT > 2x ULN
low platelets: < 100.000/microL
pyrosis en zws
zowel door spierrelaxatie van de gastro-oesofagale sfincter (P) als door de verhoogde intra-abdominale druk hebben veel zwangere vrouwen last van pyrosis en refluxoesofagitis.
mastitis
inflammatie borst
(door kleine scheurtjes in melkkanaaltjes met lekkage van melk en reactieve inflammatie hierop)
S/
- pijnlijk rode en warme zone in 1 borst
- evt koorts
(casus: vrouw 2d geleden bevallen met nu wat rode en warme rechter borst, vooral pijnlijk bij borstvoeding)
borstabces en BV
borstabces: complicatie van mastitis met besmetting door zogende baby
mastitis carcinomatosa
ook inflammatoir carcinoom genoemd
=een zeer zeldzame maar zeer agressieve vorm van borstkanker die zich snel door de borst verspreidt.
Bij deze vorm van borstkanker blokkeren kankercellen de lymfevaten in de huid van de borst. De borst is rood en voelt gezwollen en warm aan, meestal zonder een specifiek knobbeltje. Daarbij wordt er vaak een zogenaamde peau d’orange waargenomen, waarbij de huid eruitziet als de huid van een sinaasappel, met kleine putjes. Dit wordt veroorzaakt door een toename van vocht, oedeem, in de borst. Ook andere S/ mogelijk. (vb tepelretractie)
Postpartum “blues” =
low mood and mild depressive symptoms that are transient and self-limited and are extremely common in the perinatal period.
vruchtwater embolie
= complicatie tijdens arbeid / bevalling / 1e 30 min postpartum
= anafylactische reactie op vruchtwater en foetaal debris die in maternale circulatie terecht gekomen is
- vasoconstrictie
- activatie stollingscascade (diffuse intravasculaire coagulopathie als gevolg)
S/
- peripartale cardiorespiratoire collaps: acute hypotensie of hartstilstand, acute hypoxie (dyspnee, cyanose, AHstilstand)
- DIC met onverklaarde hemorragie
Tijdens de bevalling plotse bloeddrukval, dyspnee, cyanose, asystolie. Na het overlijden bloedt de vrouw uit mond/neus en inprikplaats infuus… Wat is uw meest waarschijnlijke diagnose?
vruchtwater embolie
Toxic shock syndroom
(TSS)
tamponziekte met S. aureus
S/
- coagulopathieen + hypotens + dyspnee
- maar je verwacht ook koorts
- gegeneraliseerde rash (met desquamatie handen en voeten)
- braken, diarree…
(casusvraag: TSS zou ook kunnen na recente bevalling (niet tijdens))
astma en zws
Acute astma aanval: in ZS heb je niet meer of hevigere aanvallen.
Arbeid en bevalling stellen meestal geen problemen.
PG F2alfa vermijden wegens uitlok bronchoconstrictie
Cervicale ectopie
ectopie = cilindrisch epitheel endocervix breidt uit naar exocervix, roder dan meerlagig plaveiselepitheel van cervix, nl van menarche-menopauze, meer bij OAC en ZS = goedaardig
DD/ erosie (wondje, zonder epitheel) of transformatiezone (metaplasie)→ dmv colposcopie
R/ geen, zo recidief -> destructie epitheel
ectopische zws vs PID
→ Ectopische zwangerschap: RF IUCD, zeer pijnlijk krampachtig, mogelijke verwikkeling van ruptuur met intraperitoneaal bloedverlies en hypovolemische shock die je niet wil missen (pt in casus eerder nog tachycard en hypotens op hevige pijn?)
→ PID: pijn minder acuut: bij betrekkingen/na menses vooral, koorts in 50%, dysmenorree, abnl bloedingen, fluor, GI symptomen
pt met IUCD, hevige pijn in de onderbuik. Geen koorts, wel tachycard en licht hypotens. Gevoelige onderbuik. Zeer veel pijn bij bimanuele palpatie. Welke wil je zeker uitsluiten?
ectopische zwangerschap
Papillair ovariumcarcinoom met sereus vocht, welke tumormerker?
CA 125
alfa-FP
kiemceltumoren van het ovarium
(ook voor HCC bij levercirrose)
opm: Maternal AFP serum level is used to screen for Down syndrome, neural tube defects, and other chromosomal abnormalities
CA 19.9: pancreasca
S-100: maligne melanoom?
/
CA125
CA125 verhoogd
- bij 85% ovariumcarcinomen
- in 25% vd gevallen ander ca (bv. endometriumcarcinoom, pancreascarcinomen, borstcarcinomen )
- in 10% vd benigne ovariele tumoren
- Goedaardige aandoeningen kunnen een (licht) verhoogd CA125 geven: endometriose, P.I.D., levercirrhose, ….
- kan licht verhoogd zijn bij fysiol omstandigh: ZS en menses.
Suggestief voor ovariumcarcinoom zo gradueel stijgend CA125 over enkele maanden of >400 KU/L (normaal < 35 KU/L)
welke onderzoeken voor stadiering borstnodule (adenoca)?
=> TNM
- Histologisch onderzoek
- lymfeklier
- metastasen
- afmetingen
cTNM vs pTNM
c: KO en beeldvorming
p: pathologie
placenta previa
placenta ingeplant in onderste uterussegment en zit voor de cervix
RF zijn oa sectio & multipariteit.
Geeft pijnloos vaginaal bloedverlies van matig tot zeer overvloedig.
(casus: Dame, G5P4, 1x sectio. Vaginaal bloedverlies. Geen pijn. normale BD en pols. hartslag baby 140/min.)
abruptio placentae
vaginaal bloedverlies maar ook constante soms uitgesproken PIJN.
Uterus is gevoelig en gespannen.
Ifv graad kan hypovolemie, coagulopathie en foetaal lijden.
- Graad 1: weinig uitgesproken bloedverlies, baarmoederactiviteit minimaal, nl BD moeder en goed foetaal welzijn, nl concentratie fibrinogeen
postpartum thyroiditis
postpartum thyroiditis =
soms eerst hyperthyroidie
in casus hypothyroidie (want vermoeid)
=> recent bevallen (< 1j): in 1e jaar postpartum
→ TSH laag, vrij T4 hoog
(= hyperthyroidie 1e 3M)
→ TSH hoog, vrij T4 laag
(= hypothyroidie M 3-6 postpartum, evtl verlengd of blijvend)
TPO-As kunnen positief zijn, TSH R As neg
COC maar 5w geleden overgegeven (cave onvoldoende bescherming)
nadien menstruatie maar minder bloedverlies dan anders
nu zwanger
=> oorzaak bloeding?
innesteling
innestelingsbloeding =
trofoblastcellen invaderen maternele bloedvaten tot een kleine bloeding (implantatie- of innestelingsbloeding)
hCG meetbaar vanaf
2d na implantatie
hart zien kloppen op echo (foetus) vanaf
6 weken zwangerschap
hart horen middels een doptone vanaf
12w zws
anosmie =
totaal verlies reukvermogen
Infertiele vrouw + anosmie
Kallmann syndroom
=> hypogonadotroop hypogonadisme
! typisch aangetaste reukzenuw (anosmie)
! late puberteit
Kallmann syndroom labo
hypogonadotroop hypogonadisme: GnRH gedaald
labo: alles laag
- GnRH gedaald
- laag LH en FSH
- testosteron en oestrogenen bijna nul
afwezige ovarie: infertiel?
kunnen kinderen krijgen mits hormoonsubstitutie
omeprazole toegestaan tijdens ZS?
ja
retinoïnezuur toegestaan tijdens ZS?
nee! teratogeen
valproaat toegestaan tijdens ZS?
nee! teratogeen
toegestaan tijdens ZS?
* ACE-I
* Sartaan
ACE-I, sartanen : gecontra-indiceerd gedurende de hele duur van de zwangerschap (risico van nierinsufficiëntie, anurie, hypotensie, oligohydramnion, longhypoplasie en andere morfologische afwijkingen bij de foetus)
PID, vaginale wisser toont enkel normale flora. Welke AB geef je?
metronidazole
uitleg: Vaginale wisser toont geen chlamydia of gonorroe. Andere mogelijke verwekkers PID: anaeroben → metronidazole
Nullipare vrouw van 45 met overvloedige menses en anemie R/
Progestageen IUD
behandelingsopties bij menorragie
(↑ duur + ↑ hoeveelheid bloedverlies)
Combinatiepreparaat oestrogeen-progesteron (orale anticnceptie) = vaak 1ste keuze!
LNG-IUD
- Mirena
- ZEER effectief
- nadeel: eerst een periode v onregelmatig bloedverlies; met nadien secundaire amenorroe!
NSAIDs (ibuprofen, naproxen)
Tranexaminezuur(Exacyl): antifibrinolyticum
Cyclisch progestagenen niet aangeraden als behandeling van menorragie.
/
bij onbegrpeen hypermenorroe / menorragie => denk aan stollingsstoornis (anticoagulatie, aspirine,… of Von Willebrandt ziekte).
Bij menorragie: complet formule + aPTT altijd bepalen!
PCOS testen
Infertiliteit, onregelmatige menses, hirsutisme wijzen op PCOS.
Dan verwachten we positieve progestageen challenge test (dervingsbloeding na inname P) en verhoogd T (biochemisch hyperandrogenisme).
Peau d’orange
verandering vd huid bij infiltratie vd subdermale lymfatische plexussen door maligne cellen
= lokaal gevorderd stadium van borstkanker (mastitis carcinomatosa)
- harde klieren : maligne
Man met knobbeltje 2.5-2cm in de borst: biopsie toont invasief ductaal carcinoom. Je voelt ook klieren in de oksel, maar FNAC is negatief(N=0). PET toont geen metastasen(M=0). Wat doe je?
Mastectomie + Sentinelprocedure en evt okselevidement(als SN positief is)
BK behandelingsopties
p104-105 van groot vragendoc
te kennen?
indicatie brede excisie BK
klein DCIS of kleine invasieve (cT1 of klein T2 (2-3cm)) in relatief grote borst
-> om deze reden geen brede excisie bij man (man => voorkeur mastectomie)
CI brede excisie BK
(1) relatief te grote tumor (2) multicentrisch (3) multifocaal (4) invasief met uitgebreid DCIS component (5) retroareolair gelegen (relatief CI) (6) CI voor RT (extreem zwaarlijvig, vroegere bestraling borststreek, ataxia teleangiectasia)
zwangere vrouw en Seretide (LABA + ICS) gebruik voor astma
-> wat doe je?
uitleg over belang van goede controle astma en dus therapietrouw seretide gezien gevaar status astmaticus
Symptomen endometriose:
pijn (dysmenorree, diepe dyspareunie, chronische pelvische pijn)
subfertiliteit
Bij meer uitgebreide endometriose:
- darmklachten (dyschezie: pijnlijke ontlasting tijdens menstruatie; chronische pijn)
- blaasklachten (moeite om blaas volledig leeg te maken, dysurie)
- vermoeidheid, verminderde levenskwaliteit
Methergine
(of Methylergometrine)
wordt postpartum gebruikt om na de geboorte bloeding van uterus te verminderen (en preventie / behandeling van uterushypotonie)
verloop van inductie
Baarmoederhals openen: Prostin of met een ballon (doet pijn, niet vaak gedaan)
Wanneer Bishop score 6 (oa gebaseerd op dilatatie cervix) is en nog geen contracties-> start contracties via
- oxytocine
- vliezen breken indien oxytocine niet helpt.
mogelijke behandelingen CIN:
- destructie via coagulatie/bevriezen/laser
- excisie vb therpeutische conisatie of hysterectomie.
Oorzaken van bloedingen tijdens de zwangerschap:
- implantatiebloeding
- miskraam
- extra uteriene zawngerschap
- molaire zwangerschap
- placenta previa
- placentaloslating
- ander minder frequent voorkomende oorzaken zoals poliep, kanker (toevallig samen met ZWS)
Placenta previa: RF
hoge leeftijd moeder, roken, druggebruik, aziaten, grotere pariteit, tweelingZW, VG sectio.
wat doen bij vermoeden placenta previa?
Bij vermoeden (door pijnloos onuitgelegd vaginaal bloedverlies) -> geen vaginaal onderzoek doen! Eerst echo om placenta previa uit te sluiten!
Veiligste anti-E tijdens de zwangerschap?
levetiracetam, dan Lamotrigine
hevige pijn fossa, bij echo massa op ovarium/tuba, **geen bloedvoorziening naar de massa (D/ torsio ovarium) **-> volgende stap?
Laparoscopie
(immers urgente HK!)
Cave: ‘langdurige ontsluiting’ indien na 2-4 uur geen progressie.
Risico’s: uitputting moeder, infectie moeder en kind en uterusruptuur.
Sectio: indicatie
indien hoofdligging met cefalopelvische disproportie
of obstructie van het geboortekanaal.
Kunstmatige bevalling
Het kunstmatig op gang brengen van de bevalling (weeën opwekken)
-> slaat op het zelf breken van de vliezen of oxytocine toediening
(ikv suboptimale contracties)
verschillende methoden om de baarmoedermond rijp (weker) te maken:
primen met een ballonkatheter;
primen door inbrengen van vaginale capsules met Misoprostol (Angusta). -> Dit zijn tabletjes die prostaglandinen bevatten
Zwangere vrouw die zeer misselijk is, heel veel gebraakt. Ondervuld. Ketonen in urine. Heeft hyperthyroïdie op bloedname. Wat doe je eerst?
IV vocht en ionen
hyperemesis gravidarum =
vorm van zwangerschapsbraken die dusdanig langdurig en ernstig is dat patiënten in het ziekenhuis opgenomen moeten worden
- Achtergrond: deze pt’en hospitaliseren en NPO tot 48 u niet meer gebraakt. Emesis behandelen via gember of pyridoxine; dit zal bij hyperemesis gravidarum onvoldoende zijn => 2de stap antihistaminicum (Meclozine). Indien dit onvoldoende beterschap geeft => metoclopramide en als laatste stap ondansetron.
hyperemesis gravidarum en SK
60% van de pt met hyperemesis gravidarum heeft biochemisch een hypterthyroidose, deze normaliseert meestal gelijktijdig met klinische symptomen.
-> Dus niet behandelen. (Enkel igv primaire hyperthyroidie zou je behandelen.)
hyperemesis gravidarum R/
Veel verlies van vocht en ionen bij braken, dus nood aan infusie van vocht, ionen (en zeker vit B1)
—> eerst IV vocht en ionen ter substitutie ; daarna evt glucose 10% erbij.
pt 38w zwanger + pijnloos, recurrent vaginaal bloedverlies
D/
placenta previa
< = > Abruptio placentae & uterusruptuur: pijn staat op voorgrond.
bloedende cervixdilatatie?
Cervixdilatatie bij normale bevalling geeft nl geen bloedverlies & hierbij zouden ook al contracties aanwezig moeten zijn!
Placenta previa R/
conservatief voor 36 weken
- evt transfusie bloed en ondersteuning indien overvloedig verlies
- In 5% zoveel bloedverlies dat onmiddellijke verlossing.
Abruptio placentae geeft constante pijn met ook vaginaal bloedverlies. Uterus gevoelig en gespannen, dus zou je dit merken bij klinisch onderzoek.
°°°
Uterusruptuur: onhoudbare continue pijn, ook tussen contracties, met hypovolemische shock na ruptuur.
/
Vrouw met bloedgroep AB, rhesus negatief wil je beschermen tegen foetale ziekte (foetale erytroblastose) in een volgende zwangerschap. Welke reactie voorkom je bij de volgende zwangerschap door het toedienen van RhesuGAM?
Secundaire cellulaire reactie op antigen (cfr boostervaccin) ???? klopt dit wel??? -> ik denk als je rhogam al geeft tijdens 1e zws dat je de primaire cell reactie nog voorkomt (en stel al As gemaakt bij eerste zws -> dan secundaire reactie vermijden???
- The RhoGAM shot is an injection made up of antibodies called immunoglobulin that stop an Rh-negative person’s immune system from creating antibodies to Rh-positive blood.
Indien er rhesuspositief bloed in de contact komt met een rhesus negatief moeder, zal zij hiertegen antistoffen produceren = een primair cellulaire reactie. (Dit is geen innate immuunreactie)
- er treden geen complicaties op tijdens de eerste zwangerschap en het is echt een reactie tegen een antigen.
- Indien er in een volgende zwangerschap hernieuwd contact is met rhesuspostieve RBC, treedt een veel grotere en snellere geboosterde vrijzetting van antistoffen zijn; deze teedt op na de primaire cellulaire reactie.
Cfr vaccinbooster door secundair contact met antigen. ????
Achtergrond: Met Rhogram wil men voorkomen dat de moeder gesensibiliseerd wordt. Door passieve immunisatie tegen foetale antigenen, gaan deze verwijderd worden uit maternele circulatie voordat moeder zelf antilichamen aangemaakt heeft.
Veganistische dame die zwanger wil worden, wat meeste risicoverlaging op afwijkingen baby
FZ supplement (USMLE)
ijzertekort tijdens zws?
Zorgt vnl voor preterme arbeid. Hiernaast meer bloedverlies tijdens bevalling.
Bij foetus groeideficiëntie en gedragsafwijkingen (bv autisme) en evt later hypertensie.
FZ en zws
tekort FZ: associatie met neurale buisdefecten, en in minder evidence voor schizis cardiale afwijkingen en megaloblastische anemie.
FZ komt voor in vlees, erwten, bonen, advocado, eieren en melk.
Vrouw van 42 komt met menorragie en grote massa in de buik. Ook wat krampachtige last. Wat is meest waarschijnlijk?
Myoma uteri
Myoma uteri
ongeveer 1 op 4 vrouwen in 40-50j hebben myoma uteri.
Menorragie = typische klacht hiervan.
Endometriumcarcinoom: leeftijd? klacht?
eerder post-menopauzaal
met als klacht post-menopauzaal bloedverlies
Adenomyose
cellen van het baarmoederslijmvlies groeien in spierlaag vd BM
(“endometriose tot in myometrium”)
onderbuikspijn, vaak in combi met menorragie + dysmenorree en dyspareunie klachten. (dd myoom)
KO: grote, gevoelige uterus.
Ovariumcarcinoom S/
! silent killers, geen symptomen vaak (abdominale opzetting/pijn in laattijdig stadium)
Cervixcarcinoom S/
eerder intermenstrueel bloedverlies als klacht (bv postcoïtaal)
CIN 2 zonder kinderwens R/
Conisatie
CIN 2 duidt op matige dysplasie en behoort tot de hooggradige squameuze intra-epitheliale letsels (HSIL). De behandelingsmogelijkheden hierbij bestaat uit destructie (via coagulatie, laservaporisatie of cryotherapie) of excisie via therapeutische conisatie.
- Conservatieve destructieve behandeling is voor jonge patiënten met een zwangerschapswens en indien het letsel focaal is, omringd door normaal epitheliaal.
- Bij grote CIN II - III wordt de voorkeur gegeven aan conisatie of excisie, zeker indien geen kinderwens.
Een hysterectomie geeft geen reductie in de frequentie van een invasief carcinoom na therapie vergeleken met conisatie en wordt dus enkel uitgevoerd indien er andere indicaties zijn voor een hysterectomie.
//
Bij een CIN 1 letsel, i.e. lichte dysplasie en behorend tot de groep van de laaggradige squameuze intra-epitheliale letsels (LSIL), kan een afwachtende houding aangenomen worden met controle uitstrijkje.
/
Pt na operatie voor FIGO klasse III van ovariacarcinoom. Welke nabehandeling?
Chemotherapie
R/ chirurgie (debulking of cytoreductieve HK) => nadien chemo adjuvant (Carboplatinum - Paclitaxel)
(Bij zeer uitgebreide stadium III of stadium IV wordt al gestart met neoadjuvante chemotherapie waarna men interval debulking en daarna adjuvante chemotherapie toedienen.)
Ovariumcarcinoma FIGO stadium III =
intra-abdominale spreiding van de tumor buiten het kleine bekken
of/en metastasen naar retroperitoneale lymfeklieren.
DD acute pelvische pijn zonder aanwezigheid van zwangerschap
DD ruptuur DD torsie DD bloeding van adnexiële tumor
Symptomen hiervan:
- acute pelvische pijn
- met acuut abdomen
- en pijnlijk bimanueel gynaecologisch onderzoek.
! Bij een ruptuur of bloeding van een adnexiële tumor toont de echo vrij vocht of bloed in de buik.
! Bij een torsie van een adnexiële tumor toont de echo beperkte of afwezige bloeddoorstroming
- R/ urgente laparoscopie/laparotomie met inspectie en eventuele verwijdering van de adnex/cyste.
PCOS (Polycysteus-Ovariumsyndroom) D/
PCOS = een functionele stoornis met androgenenoverproductie.
De diagnose wordt gemaakt op basis van de Rotterdam criteria waarbij minimum 2 vd 3 criteria moeten voldaan worden voor diagnose.
* Klinisch hyperandrogenisme (hirsutisme of biochemisch hyperandrogenisme)
* Oligo-amenorroe of evidentie van anovulatie
* Polycystische ovaria bij pelvische echografie
PCOS R/
1e keuze behandeling is combinatiepil
- gezien dit stimulatie van de SHBG productie geeft -> met daling van de testosteronfractie bijgevolg.
- Daarnaast is er ook suppressie van de LH-secretie -> waardoor er minder androgenenproductie is.
=> Symptomen zoals acne en hirsutisme zullen hiermee verbeteren (nota: acne zal snel verbeteren, hirsutisme zal na een periode van 6-9 maanden verbeteren als gevolg van de trage haarcyclus)
//
Bij ernstig hirsutisme kan bijkomende anti-androgene medicatie zoals spironolactone of cyproteronacetaat bij opgestart worden.
//
2e keuze medicatie bij contra-indicatie voor combinatiepil is een niet-androgeen progestageen.
Pt heeft al 3x opeenvolgend LSIL op uitstrijkje. Wat nu?
Colposcopie en biopsie.
(Na 2x LSIL op uitstrijkje mag je overgaan tot nogmaals uitstrijkje op 6m of colpo & biopsie)
