9.1 het ontstaan van aangeboren afwijkingen Flashcards
wat zijn embryonale processen?
proliferatie: vermeerdering
differentiatie: uitrijping
migratie: verplaatsing
apoptosis: geprogrammeerde celdood
fusie: samenvoeging
inductie: beïnvloeding (chemisch/fysisch)
wat zijn indelingen van aangeboren afwijkingen?
erfelijk, niet erfelijk
syndromaal, geisoleerd
major anomalie, minor anomalie
deformatie, disruptie, malformatie, dysplasie
wat is fetal alcohol syndrome (FAS)? valt onder niet erfelijk
Variabel fenotype (fysiek en mentaal)
Aangeboren hartafwijkingen
Groeiachterstand
Nier-, hersen- en skeletafwijkingen
Faciale dysmorfie soms subtiel
- korte oogspleten
- lang en vlak philtrum
Abnormale cognitieve functie
Gedragsproblemen tot op volwassen
leeftijd
wat is de definitie van teratologie?
Teratologie refereert aan de kennis over alle agentia die structurele schade kunnen aanrichten bij de zich ontwikkelende foetus gedurende de zwangerschap
wat zijn de principes van Wilson?
Teratogeen effect is afhankelijk van:
- Structuur en werkingsmechanisme van de stof
- Dosis & duur van de blootstelling
- Maternale modificatie van de dosis
- Mogelijkheid de foetus te bereiken
- Embryonale periode
(specifiek gevoelige processen / periode)
- De capaciteit van verschillende organen om de stof te
metaboliseren
- Genetisch bepaalde gevoeligheid van het organisme
(moeilijke predictie vanuit dierstudies)
De eindpunten zijn: dood, malformatie, groeiretardatie en functionele afwijkingen
wat zijn de eindpunten (gevolgen) reproductie- toxicologie/ teratologie
in- of subfertiliteit
Miskramen, doodgeboorte
Postnataal overlijden
Aangeboren afwijkingen
Dysmorfe kenmerken / syndromen
Mentale/motore retardatie
Cognitieve defecten / gedragsstoornissen
Puberteitsstoornissen
Stoornissen van de voortplanting en andere
derde generatie-effecten
noem voorbeelden van teratogene blootstellingen
Geneesmiddelen
(cave: maternale ziekten)
Genotmiddelen
Beroepsblootstellingen
Intoxicaties
Infecties
(cave: maternale medicatie)
Maternale ziekten
(cave: behandeling)
Straling
(cave: maternale ziekten - diagnostisch, therapeutisch)
Voeding
(teveel of te weinig, b.v. vitamine A, foliumzuur)
wat is toxoplasmosis?
Toxoplasma gondii is een parasiet (protozoa) die de
placenta kan passeren
Katten spelen een rol in de levenscyclus van T. Gondii ->
Zwangere vrouwen dienen uit de buurt
te blijven van kattenpoep !!
Foetale infectie kan resulteren in:
* hydrocephalie
* microphthalmie (te kleine ogen)
* chorioretinitis
* hersenbeschadiging
* multiple overige orgaanschade en dysfunctie
hoeveel % van de vrouwen hebben antilichamen tegen toxoplasmosis, incidentie van een foetale infectie en waarmee staat de ernst van de afwijking in relatie?
25% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd hebben
antilichamen
Foetale infectie komt slechts voor in 0.1% van alle
levend geborenen
De ernst van de afwijkingen staat direct in relatie tot het
tijdstip van de expositie
* 1e trimester: - 15-20% ernstige verschijnselen
* 2e trimester: - 25-30% ernstige verschijnselen
* 3e trimester: - 60% ernstige verschijnselen, waarvan 90%
asymptomatisch bij de geboorte
kenmerken van congenirale rubella
- in utero infectie met rubella kan resulteren in….
- minder frequent voorkomend zijn…
in utero infectie met rubella kan resulteren in:
* glaucoom
* microphthalmie
* cataract
* hartafwijkingen
* slechthorenheid
* mentale retardatie
Minder frequent voorkomend zijn: skelet-, viscerale- en
genitale afwijkingen
wat is pathogenese van congenitale rubella?
Twee mogelijke mechanismen voor pathogenese:
* directe virale effecten
* schade door de immuunrespons
Het virus stopt het delen van cellen => inhibitie van
organogenese => malformaties
Veranderde organogenese resulteert in malformaties van het
oog en het hart. Een immuunrespons kan cel lysis,
weefseldestructie (incl. vaatwanden) en littekenvorming door
ontsteking veroorzaken.
Weefseldestructie leidt tot gehoorsverlies, hersenafwijkingen,
cataract en arteria pulmonalis stenose
vertel wat over thalidomide (softenon)
kwam in 1956 op de markt als mild kalmerend middel tegen zwangerschapsmisselijkheid
bleek teratogeen te zijn en kan het volgende veroorzaken
- ernstige ledemaatsafwijkingen
- afwijkingen van maag/darmstelsel, hart en nieren
- afwezigheid van oren
wat is valproaat embryopathie?
valproaat is een anti-epilepticum
Subtiele gelaatsafwijkingen:
* smal voorhoofd
* epicanthi (bovenste ooglid bedekt binnenhoek oog)
* breed/vlak neusbrug
* korte neus
* lang/vlak philtrum
* kleine mond
* dunne lippen
Radiale straalafwijkingen
Hartafwijkingen
Ontwikkelingsachterstand
Lumbosacrale neurale buis defecten
zeg wat over de teratogeniteit van vitamine A/ retinoic acid
reeds teratogeen bij zeer lage dosis
gevoelige zwangerschapstermijn: 3e-5e week
- vaak voor de vrouw weet dat zij zwanger is
afwijkingen
* craniofaciale afwijkingen
* palatum schisis
* neuraalbuisdefecten
* cardiovasculaire afwijkingen
* aplasie van de thymus
* psychologische beperkingen
* oorafwijkingen
* kleine kaak
* nierafwijkingen
50% IQ<85
wat is TORCHES?
TORCH complex is een groep vergelijkbare aangeboren
afwijkingen die veroozaakt worden door microbiële teratogenen.
Deze micro-organismen zijn:
* Toxoplasma
* Others (HIV, Coxackie, Parvovirus B19, Varicella zoster)
* Rubella
* Cytomeglovirus
* Herpes simplex virus
* Syphilis
1-5% van alle levendgeborenen is geïnfecteerd met deze micro-
organismen. Deze infectie zijn een hoofdoorzaak van neonatale
mobiditeit en mortaliteit.
wat zijn overervingspatronen bij monogene aandoeningen?
Autosomaal
* dominant (niet imprinted, imprinted)
* recessief
geslachtsgebonden
* X-linked (dominant, recessief)
* Y-linked
mitochondriëel
* mitochondriëel overervend
* kerngecodeerd overervend
wat zijn overervingspatronen bij chromosomale aandoeningen?
numeriek
* autosomaal
* geslachtsgebonden / X-linked
structureel
* autosomen, X en Y (translocaties, deleties, inserties, inversies)
* acrocentrische chromosomen (Robertsoniaanse translocatie)
definitie syndroom
Een syndroom is een herkenbaar patroon van aangeboren afwijkingen waarbij de unieke combinatie van kenmerken een onderscheid mogelijk maakt van alle andere patronen.
definitie major anomalie?
Een major anomalie is een afwijking die een
nadelig effect heeft op de lichamelijke
gezondheid en zelfs levensbedreigend kan zijn
definitie minor anomalie
Een minor anomalie is een kenmerk dat bij
minder dan 4% van de personen in een
bepaalde bevolkingsgroep voorkomt
Een minor anomalie is een afwijking die in
het algemeen geen invloed heeft op de
lichamelijke gezondheid; vaak zijn er wel gevolgen voor het psychisch welbevinden
bv sandal gap, viervingerlijn
71% bij handen, ogen, gezicht en mond
als je een bepaald aantal minor anomalies hebt, heb je verhoogde kans op major anomalies. benoem
0 minor anomalies–> 1.5% kans major anomalie
1 minor anomalies–> 3% kans major anomalie
2 minor anomalies–> 7% kans major anomalie
3 minor anomalies–> >25% kans major anomalie
wat is een deformatie?
Een deformatie is een afwijkende vorm
of positie als gevolg van mechanische
krachten welke inwerkten op een
aanvankelijk normale structuur.
Wanneer de mechanische krachten
opgeheven worden, kán er een (begin
van) spontane correctie optreden
wat is een disruptie?
Een disruptie is een afwijkende vorm
als gevolg van ernstige schade door
extrinsieke factoren aan een aanvankelijk normale structuur.
De schade beperkt zich niet tot de
grenzen welke bij de normale embryonale ontwikkeling gevormd
zijn. Spontane correctie is niet meer
mogelijk.
bijv amniotic bands, fetal brain disruption sequence
oorzaken disruptie?
Extrinsieke factoren zoals infectie, ischemie, bloeding,
teratogenen, traumata
Een disruptie is op zich niet erfelijk. Erfelijke factoren
kunnen wel predisponeren tot een disruptie en de
ontwikkeling na de schade beïnvloeden (bv. erfelijke
stollingsproblemen).
Oorzaken disruptie
definitie malformatie?
Een malformatie is een afwijking
van een orgaan, deel van een orgaan of lichaamsdeel ten gevolge van een reeds vanaf het begin
afwijkend ontwikkelingsproces
bv split hand, polydactylie
oorzaken malformatie?
niet-erfelijke oorzaken (bv. Softenon)
erfelijke oorzaken (bv. genmutatie)
combinatie van erfelijke
en niet-erfelijke factoren
wat is een dysplasie?
Een dysplasie is een abnormale histiogenese (organisatie van
cellen naar weefsels) en de morfologische gevolgen daarvan.
Veel dysplasieën uiten zich in meerdere orgaansystemen, zoals
bijvoorbeeld bindweefselaandoeningen, skeletaandoeningen
oorzaken dysplasie
niet-erfelijke oorzaken (bv. rachitis)
erfelijke oorzaken
combinatie van erfelijke en niet-erfelijke factoren
