3A1 Week 1 HC 4

Question 1

Oorzaken genetische variatie

Answer 1

• SNP’s single nucleotide polymorfisme
• Diploïd genoom 2 sets chromosomen
• Recombinatie cross-over tijdens meiose
• CNV copy number variation (variatie in aantal kopieën)
• Inversies
• Repeats ATATATATAT
• Epigenetica genen aan of uit

Question 2

Manieren waarop veranderingen in een genoom kunnen leiden tot ziekte

Answer 2

• Mist genetisch materiaal (deletie)
• Te veel aan genetisch materiaal (duplicatie/ gain)
• Disruptie van structuur van gen (translocatie, inversie, insertie)
• Verandering van aminozuurvolgorde (missens, frameshift, stopcodon)
• Effect op mRNA (nonsense mediated decay)
• Effect op splicing
• Gain of function

Question 3

Overervingspatronen

Answer 3

Chromosomaal, mendeliaans, mitochondrieel, inprenting, complex

Question 4

Chromosomale overerving

Answer 4

1. Numeriek
2. Structureel

Question 5

Syndroom van Down

Answer 5

trisomie chromosoom 21 (ook trisomie 13, 18 met leven verenigbaar)

Question 6

Robertsoniaanse translocatie

Answer 6

chromosoom 21 op chromosoom 13  dit laatste chromosoom lijkt dan langer. Dit is niet leven veranderend, alleen zal een vrouw hiermee wel een hogere kans hebben op miskramen

Question 7

Klinefelter syndroom

Answer 7

XXY extra chromosoom

Question 8

Turner syndroom

Answer 8

XO ontbrekend chromosoom

Question 9

Monogeen

Answer 9

slecht 1 gen verantwoordelijk voor ziekte

Question 10

Autosomaal

Answer 10

mutatie ligt op 1 van de 22 niet-geslachtschromosomen

Question 11

Deletie

Answer 11

aminozuur verdwijnt

Question 12

Insertie

Answer 12

Toevoeging van 1 of meerdere nucleotiden midden in een gen

Question 13

Translocaties

Answer 13

DNA-segment van het ene chromosoom naar een ander niet-homoloog chromosoom verplaatst

Question 14

Inversies

Answer 14

Omdraaien van gedeelte van chromosoom  er worden 2 soorten inversies onderscheiden

Question 15

Promotor disruptie

Answer 15

Onderbreking van promotor, welke belangrijk is voor aflezen gen

Question 16

mRNA-fout

Answer 16

Bv te veel of te weinig polyadenylisering (zorgt voor stabilisatie van mRNA)

Question 17

Splicing fout

Answer 17

Mutaties in zowel intron als exon kunnen de splicing blokkeren of ervoor zorgen dat er een verlies van exon optreedt of intron niet uitgeknipt wordt

Question 18

Frameshift

Answer 18

Verschuiving van leesroom > missense mutatie/ stopcodon kan optreden

Question 19

Stopcodon

Answer 19

Aflezen stopt spontaan
Wordt prematuur ingebouwd

Question 20

Autosomaal dominant

Answer 20

• Meerdere generaties
• Heterozygoot heeft fenotype
• Mannen en vrouwen beiden aangedaan
• 50% kans op aangedane eigenschap

Question 21

Hoe kan het dat een autosomaal dominante aandoening ineens in de familie voorkomt?

Answer 21

1. Nieuwe mutatie (de novo)=
2. Verlaagde penetrantie

Question 22

De novo mutatie

Answer 22

Kan op het niveau van eicel/spermacel ontstaan, maar ook later in proces van delen.
Indien afwijking ontstaat op niveau eicel/spermacel, zijn alle cellen afwijkend (en niet als het later ontstaat) = mozaïek. Hierdoor kunnen verschillende ziektebeelden ontstaan waarbij het vaak om een ernstige afwijking gaat en dus (meestal) geen nageslacht.
Deze mutaties zijn vaak niet erfelijk voor ouders (geen herhalingsrisico), maar mogelijk wel erfelijk voor (eventueel) nageslacht van het kind

Question 23

Verlaagde penetrantie

Answer 23

Niet elk individu krijgt verschijnselen (of leeftijdsverschil), waardoor de aandoening soms generaties kan overslaan

Question 24

Lynch syndroom

Answer 24

Autosomaal dominant
Veroorzaakt kanker (darm/ baarmoederhals)
- bevat: genetische (locus) heterogeniteit, wat betekent dat er meerdere genen een vergelijkbaar genotype kunnen veroorzaken (MLH1, MSH6, MSH2, PMS2)
- bevat: onvolledige penetrantie waardoor niet iedereen kanker krijgt

Er is verschil in expressie, de leeftijd van presentatie en type kanker

Question 25

Autosomaal recessief

Answer 25

• Enkele generaties/ gezin is aangedaan
• Heterozygoot is drager van de ziekte
• Homozygoot is aangedaan
• Mannen en vrouwen even vaak aangedaan
• Nageslacht 25% kans te zijn aangedaan, 50% kans drager zijn, 25% kans afwezigheid mutatie

Question 26

Consanguine overerving

Answer 26

Overerving met bloedverwantschap
- geeft een verhoogd risico dat beide ouders drager zijn van dezelfde (recessief overervende) mutatie

Question 27

Cystic fibrosis (CF)

Answer 27

Autosomaal recessieve aandoening
- Mutatie in CFTR-gen (chloridekanaal)

1/30 is drager van de mutatie. Kans op 2 drager = 1/900 en dan is de kans dat het kind 2 recessieve allelen krijgt 1/3600

Question 28

Pleiotropie

Answer 28

1 mutatie kan meer dan 1 fenotypisch effect geven

Question 29

Fenylketonurie (PKU)

Answer 29

Autosomaal recessief
Ernstige aangeboren, metabole ziekte
- Mutatie in leverenzym PAH > stapeling phenylalanine in weefsel
- Verschillende fenotypes = mentale retardatie, tumoren, eczeem en pigment defecten (lichte huid)

Question 30

X-gebonden recessief

Answer 30

• Vaak lastig te zeggen of het dominant of recessief is
• Geen man-man overerving
• Indien moeder drager: zoon kan aangedaan zijn (50% kans), dochter kan drager zijn (50%)
• Indien vader aangedaan: dochters worden drager
• Mannen zijn vaker aangedaan dan vrouwen (vrouwen kunnen in milde mate zijn aangedaan)

Question 31

Duchenne spierdystrofie

Answer 31

X-gebonden recessief
Moeders vaak drager, maar kan ook de novo ontstaan

Question 32

Hemofilie (stollingsstoornis)

Answer 32

X-gebonden recessief

Question 33

X- gebonden dominant

Answer 33

• Geen man-man overerving
• Indien moeder aangedaan: kinderen 50% kans om aangedaan te zijn
• Indien vader aangedaan: dochters zijn aangedaan
• Vrouwen zijn vaak milder aangedaan dan mannen. Soms komt het alleen bij vrouwen voor omdat het voor mannen niet levensvatbaar is

Question 34

Fragile X-syndroom

Answer 34

X-gebonden dominant
- Verstandelijke beperking, gedragsproblemen, autisme, ADHD en epilepsie
* Dynamische mutatie> verlenging van CGG-repeat > dit aantal wordt steeds groter (trinucleotide expansie ziekte), doordat het gen instabiel en daardoor langer wordt
* Het toont anticipatie (repeat expansie ziekten) > ziekte wordt erger naarmate het vaker wordt doorgegeven
* Vrouwen niet of milder aangedaan (semi-dominant)
* Premutatie dragers krijgen geen fragiele-X (wel ander fenotype)

Question 35

X-inactiviteit

Answer 35

Door X-inactiviteit zijn vrouwen vaak in mindere mate aangedaan dan mannen. De fout kan dan gecompenseerd worden door het X-gen waarin geen mutaties voorkomen. In 1 cel wordt altijd maar 1 X actief, dus het ligt eraan welke wordt uitgeschakeld.

Question 36

Y-gebonden overerving

Answer 36

• Alleen mannen aangedaan
• Alle aangedane mannen hebben een aangedane vader
• Alle zoons van een aangedane vader zijn aangedaan

Question 37

Mitochondriële overerving

Answer 37

De transmissie van mitochondriale DNA vindt enkel plaats van moeder op dochter/zoon (dus niet vader). De mate waarin iemand is aangedaan, wordt bepaald door heteroplasmie (verschillende typen mitochondriaal DNA komen in een cel voor)

Question 38

Genomische imprinting

Answer 38

= Verschil in expressie van genen afhankelijk of gen van maternale of paternale afkomst is
- Het maternale en paternale allel verschilt in activiteit (activatie en inactivatie van genetisch materiaal bepaald door epi genetische veranderingen: methylatie en acetylatie) > deze veranderingen worden meegegeven door de ouders

Question 39

Silver-Russell syndroom

Answer 39

Kleine lengte, dun, failure to thrive
Maternale UPD11

Question 40

Beckwith-Wiedemann syndroom

Answer 40

Groot, grote long, omphalocele, risico tumoren
Paternale UPD11

Question 41

UPD

Answer 41

= uniparentale disomie (2 chromosomen van dezelfde ouder) > vaak door embryonaal correctiemechanisme van een aanvankelijke trisomie
- Vooral zo bij chromosoom 15, 11, 7 waarvan het bekend is

Question 42

Complexe overerving

Answer 42

= door mutatie in diverse genen en invloeden van omgeving worden veroorzaakt en manifesteert zich niet altijd: genetische/ omgeving/ leefstijl factoren spelen een rol
- voorbeelden > diabetes, Alzheimer, reuma, schizofrenie, ADHD

Question 43

Testen genetische associatie

Answer 43

Getest of een bepaald genotype vaker bij een bepaalde ziekte betrokken is dan verwacht op basis van kans
- Voor testen is een grote onderzoekspopulatie nodig (zowel zieken als controles) en grote hoeveelheid SNP’s (bepaalde variatie op een nucleotide)
- De vraag is welke varianten de kans op een bepaalde aandoening doen verhogen
- Onderzoek naar relatie tussen genetica en ziekte kan worden uitgevoerd door genome wide association studies (GWAS) en Manhattan plots

Question 44

Waarom gebruik van tweelingstudies?

Answer 44

Bij nature versus nurture moet rekening worden gehouden met dat ouders hun kinderen niet alleen dezelfde genen, maar ook dezelfde omgeving meegeven (voeding en activiteit) die invloed hebben op de ziekteontwikkeling)
- Als iets 100% genetisch bepaald is, zullen mono zygote tweelingen altijd beiden ziek zijn. De omgeving en levensstijl zal echter een invloed hebben op de ontwikkeling van de ziekte