3A1 Week 1 HC 3 Flashcards
Waarom leren over gametogenese?
- Fouten in chromosoomparing of segregatie leiden tot aneuploidy
- Om te begrijpen hoe ziektes overerven is kennis van meiose belangrijk
- Risico’s van geassisteerde voortplanting kunnen beter worden ingeschat
Uitleg mitose
Bij mitose verdubbelt het DNA in de S-fase van de celcyclus > chromosomen gaan over de metafaseplaat platliggen > worden door zusterchromatiden uit elkaar getrokken
- Alle dochtercellen van mitotische deling zijn diploïd (bevat beide chromosomenparen)
- Doel mitose is groei of vernieuwing
Uitleg meiose
Meiose begint ook met verdubbelen van DNA, maar er moeten dan paren van chromosomen op de metafase liggen zodat elke dochtercel van 1 homoloog chromosoom beide zusterchromatiden ontvangt = haploidizatie
Meiose vindt alleen plaats bij vorming van gameten
- Bij meiose I > verdeling homologe chromosomen over dochtercellen, maar chromatiden blijven nog aan elkaar > daarna wordt cel haploïd
- Bij meiose II > homologe chromatiden uit elkaar getrokken
Waar is chromosoomparing afhankelijk van?
- Beweging van de chromosomen (bouquet formation)
- Het maken en herstellen van DNA-dubbelstengsbreuken
- Benoem cross-over
Uitleg spermatogenese
Dit vindt plaats in de testis (tubuli seminiferi = testisbuisje) > hier zitten de sertolicellen > ondersteunen ontwikkeling germinale cellen (voorlopercel) tot zaadcellen
- Spermatogonia (stamcellen) zitten op de basale lamina (onder de bloed-testis barrière) op het moment dat de cellen de meiotische profase ingaan, zullen ze meer naar binnen bewegen
- Na meiotische profase in meiose I heten de cellen primaire spermatocyten
- Na meiose I heten de cellen secundaire spermatocyten
- Bij verdere meiotische delingen migreren de cellen nog meer naar binnen, naar het lumen
- Nadat meiose II is afgerond, heten de cellen spermatiden > deze kunnen zich differentiëren tot spermatozoa
- Een rijpe zaadcel wordt in het lumen vrijgegeven
Hoe lang duurt spermatogenese?
Meiose I = 2 weken
Meiose II = 1 dag
Pseudo-autosomale regio
De pseudo-autosomale regio is hetzelfde bij de X en Y > in deze regio kunnen de chromosomen paren tijdens meiose + kan er cross-over plaatsvinden
XY-bodies
Alle genen van X en Y worden tijdelijk uitgezet tijdens meiotische profase > hierdoor kunnen tijdens de meiotische profase bepaalde onmisbare eiwitten niet aangemaakt worden
- Het uitschakelen gebeurt door XY-body vorming
- Uitschakelen > geen phospoglycerate kinase (PGK) = belangrijk enzym voor glycolyse
- Switch naar autosomaal testis-specifiek PGK-gen (gebeurt niet tijdens oogenese)
Spermiogenese
= ontwikkeling ronde spermatide tot rijpe zaadcel (vormt de laatste van spermatogenese)
Uitleg spermiogenese
- Expressie van testis-specifieke genen > acrosine + protamine productie
- Acrosine > heeft zaadcel nodig om eicel te bereiken (door zona polutia)
- Protamine > wordt gemaakt in de kern van de zaadcel
Waarom moet de zaadcel een kleine kop hebben?
Verminderde weerstand: aerodynamica + strakker inpakken geeft meer bescherming
- Daarom wordt het DNA opgerold rondom protamine i.p.v. histonen (vrijwel alle histonen worden uiteindelijk verwijdert)
Functie protamine
- Protaminen zorgen voor compacte kern
- Door strak inpakken DNA kan RNA-polymerase niet meer bij DNA komen en kan er geen transcriptie meer optreden
- mRNA’s voor onder andere protaminen worden daarom al gemaakt in het spermatide stadium en opgeslagen als RNP-partikels (ribonucleoproteïnes) > translatie uitgesteld
ICSI
= intracytoplasmatische sperma injectie
bij man met (te) weinig zaadcellen, wordt de zaadcel in de eicel gebracht
Nadelen ICSI
Geen natuurlijke selectie > minder grote kans op intact genoom
Uitleg oogenese
In ovarium zitten bij geboorte geen stamcellen meer > al in het embryonale ovarium ondergaan de stamcellen meiose (vrijwel de gehele profase van oocyten vindt prenataal plaats)
- Het proces stopt voor metafase I in diplotene stadium van de profase
- Zolang er geen ovulatie optreedt, blijft de oocyt in dit diplotene arrest (ongeveer 7 miljoen oocyten in de prenatale fase, alleen na de geboorte ongeveer 1 miljoen)
Net voor de ovulatie wordt onder invloed van FSH en LH-piek de blokkade opgeheven
- Tijdens vorming oocyt is er sprake van ongelijke deling > uit 1 cel wordt 1 rijpe oocyt gemaakt + eerste poollichaampje
- Vervolgens gaat het is metafase II arrest > dit arrest wordt opgeheven door bevruchting spermacel > zygote wordt door ongelijke delingen gevormd + tweede poollichaampje
