3. Woordenlijst: Sensatie en perceptie

Question 1

Sensatie

Answer 1

Een vroeg stadium van perceptie waarin receptoren een stimulus omzetten in een patroon van zenuwimpulsen. Deze signalen worden vervolgens voor verdere bewerking doorgestuurd naar de hersenen.

Question 2

Perceptie

Answer 2

Proces waarbij aan het patroon van sensorische zenuwimpulsen een getailleerde betekenis wordt toegekend. Perceptie wordt sterk beïnvloed door herinnering, motivatie, emotie en andere psychologische processen.

Question 3

Transductie

Answer 3

Proces waarbij de ene vorm van energie wordt omgezet in een andere vorm. Specifiek: de omzetting van stimulusinformatie in een zenuwimpuls.

Question 4

Sensorische adaptatie

Answer 4

Proces waardoor receptorcellen minder gevoelig worden als de stimulus een bepaalde tijd op hetzelfde niveau aangeboden wordt.

Question 5

Absolute drempel

Answer 5

Hoeveelheid stimulatie die nodig is voordat de stimulus wordt opgemerkt. Het uitgangspunt hierbij is dat de stimulus de helft van het aantal pogingen moet worden opgemerkt.

Question 6

Verschildrempel

Answer 6

Het kleinst waarneembare verschil tussen twee stimuli dat iemand betrouwbaar, de helft van het aantal keren, als verschil kan opmerken. Dit wordt soms afgekort tot JWV: het Juist Waarneembare Verschil.

Question 7

Wet van Weber

Answer 7

Theorie die stelt dat het JWV in proportionele verhouding staat tot de intensiteit van de stimulus. Met andere woorden: het JWV is groot als de intensiteit van de stimulus groot is en klein als de intensiteit van de stimulus klein is.

Question 8

Signaaldetectietheorie

Answer 8

Theorie die stelt dat sensatie afhankelijk is van de kenmerken van de stimulus, de achtergrondstimuli en de detector. De signaaldetectietheorie erkent het feit dat de detector, waarvan de lichamelijke en geestelijke toestand voortdurend verandert, een sensorische ervaring moet vergelijken met constant veranderende verwachtingen en biologische omstandigheden.

Question 9

Retina

Answer 9

Netvlies. De lichtgevoelige laag achter in de oogbol.

Question 10

Fotoreceptor

Answer 10

Lichtgevoelige cel in de retina die lichtenergie omzet in neurale impulsen.

Question 11

Staafje

Answer 11

Fotoreceptor die extra gevoelig is voor zwak licht, maar niet voor kleuren.

Question 12

Kegeltje

Answer 12

Fotoreceptor die extra gevoelig is voor kleuren, maar niet voor zwak licht.

Question 13

Fovea

Answer 13

Het centrale gedeelte van de retina waarmee je het scherpst ziet. De fovea bestaat bijna uitsluitend uit kegeltjes.

Question 14

Ganglioncel

Answer 14

Zenuwcel in de binnenste laag van de retina die in contact staat met de oogzenuw.

Question 15

Oogzenuw

Answer 15

De bundel neuronen waarlangs de visuele informatie van de retina naar de hersenen wordt geleid.

Question 16

Blinde vlek

Answer 16

De plek waar de optische zenuw het oog verlaat. In dit gedeelte van de retina zitten geen fotoreceptoren.

Question 17

Helderheid

Answer 17

Een psychologische sensatie in ons brein die wordt veroorzaakt door de intensiteit (amplitude) van lichtgolven.

Question 18

Kleur

Answer 18

Op zichzelf is kleur geen eigenschap van de wereld om ons heen. Het is een psychologische sensatie die is afgeleid uit de golflengte van zichtbaar licht.

Question 19

Elektromagnetisch spectrum

Answer 19

Het gehele spectrum van elektromagnetische energie, inclusief radiogolven, röntgenstralen, microgolven en zichtbaar licht.

Question 20

Visueel spectrum

Answer 20

Het kleine stukje van het elektromagnetische spectrum waarvoor onze ogen gevoelig zijn.

Question 21

Trichromatische theorie

Answer 21

Het idee dat kleuren worden waargenomen door drie verschillende typen kegeltjes die gevoelig zijn voor licht in de rode, blauwe en groene golflengten. Deze theorie verklaart het vroegste stadium van kleursensatie.

Question 22

Opponent-procestheorie

Answer 22

Het idee dat cellen in het visuele systeem kleuren in complementaire (tegengestelde) paren verwerken, zoals rood en groen of geel en blauw. Deze theorie verklaart kleurenwaarneming vanaf de bipolaire cellen naar het visuele systeem.

Question 23

Nabeeld

Answer 23

Sensatie die blijft hangen als de stimulus niet langer aanwezig is. De meeste visuele nabeelden zijn negatieve nabeelden, die zich voordoen in tegengestelde kleuren.

Question 24

Kleurenblindheid (daltonisme)

Answer 24

Een genetische afwijking (hoewel het soms ook het gevolg kan zijn van een ongeluk), waardoor iemand niet in staat is bepaalde kleuren van elkaar te onderscheiden. De meest voorkomende vorm is rood-groenkleurenblindheid.

Question 25

Frequentie

Answer 25

Het aantal cycli dat een geluidsgolf in een bepaalde periode, meestal een seconde voltooid.

Question 26

Amplitude

Answer 26

De fysische sterkte of intensiteit van een geluidsgolf. Gewoonlijk meten we de afstand tussen de piek en het dal van de grafiek van de golf.

Question 27

Tympanisch membraan

Answer 27

Trommelvlies, een membraan in het oor dat geluid (in de vorm van luchttrillingen) opvangt en doorgeeft aan de gehoorbeentjes.

Question 28

Cochlea (slakkenhuis)

Answer 28

Het belangrijkste onderdeel van het gehoororgaan. Het is een spiraalvormige buis in het binnenoor waar geluidsgolven worden omgevormd tot zenuwimpulsen.

Question 29

Basilair membraan

Answer 29

Dun vlies in de cochlea dat gevoelig is voor trillingen. De haarcellen op het membraan zijn verbonden met neuronen, die de laatste etappe in de omzetting van geluidsgolven in zenuwimpulsen voor hun rekening nemen.

Question 30

Toonhoogte

Answer 30

Sensorisch kenmerk van geluid dat wordt geproduceerd door de frequentie van de geluidsgolf.

Question 31

Volume

Answer 31

Sensorisch kenmerk van geluid dat wordt geproduceerd door de amplitude (intensiteit) van de geluidsgolf.

Question 32

Vestibulair orgaan

Answer 32

Evenwichtsorgaan. Het vestibulair orgaan houdt nauw verband met het binnenoor en wordt naar de hersenen geleid via een vertakking van de gehoorzenuw.

Question 33

Proprioceptie

Answer 33

Vermogen dat de positie van het lichaam en de beweging van lichaamsdelen ten opzichte van elkaar registreert (ook wel positiezin of kinesthesie genaamd).

Question 34

Olfactie

Answer 34

Reukvermogen.

Question 35

Feromoon

Answer 35

Chemisch signaal dat organismen uitscheiden om te communiceren met andere leden van hun soort. Vaak een seksuele lokstof.

Question 36

Gustatie

Answer 36

Smaakzin, het smaakzintuig.

Question 37

Huidzintuig

Answer 37

Zintuigelijk systeem dat reageert op aanraking, warmte en kou.

Question 38

Percept

Answer 38

Het betekenisvolle product van perceptie; dikwijls een beeld dat geassocieerd wordt met concepten, herinneringen aan gebeurtenissen, emoties en motieven.

Question 39

Blindzicht

Answer 39

Het vermogen om voorwerpen te lokaliseren ondanks schade aan het visuele systeem, waardoor iemand voorwerpen die hij niet kan zien en toch kan identificeren. Onderzoekers denken dat er bij blindzicht sprake is van onbewuste visuele verwerking in de waar-route.

Question 40

Kenmerkdetector

Answer 40

Cel in de cortex die is gespecialiseerd in het opmerken van bepaalde kenmerken in een stimulus.

Question 41

Binding problem

Answer 41

Heeft betrekking op het proces dat de hersenen gebruiken om de resultaten van veel sensorische processen te combineren (of ‘binden’) tot een enkel percept. Niemand weet precies hoe de hersenen dit doen.

Question 42

Top-downverwerking

Answer 42

Perceptuele analyse die de nadruk legt op onze verwachtingen, concepten, herinneringen en andere cognitieve factoren, en niet zozeer gestuurd wordt door de kenmerken van de stimulus. ‘Top’ heeft betrekking op een mentale set in de hersenen die boven aan het perceptuele verwerkingssysteem staat.

Question 43

Bottom-upverwerking

Answer 43

Perceptuele analyse die de nadruk legt op de kenmerken van de stimulus, en niet zozeer op onze concepten en verwachtingen. ‘Bottom’ heeft betrekking op het detecteren van de stimuluskenmerken, de eerste stap van perceptuele verwerking.

Question 44

Perceptuele constantie

Answer 44

Het vermogen om hetzelfde voorwerp in verschillende omstandigheden, zoals na veranderingen van verlichting, afstand of omgeving, te herkennen.

Question 45

Perceptuele blindheid

Answer 45

Waarnemingsfout die plaatsvindt omdat het mensen vanwege selectieve aandacht niet lukt om iets waar te nemen; hun aandacht is er niet op gericht, of ze verwachten het niet.

Question 46

Veranderingsblindheid

Answer 46

Een perceptuele fout waarbij veranderingen die plaatsvinden in iemands visuele veld, niet worden waargenomen.

Question 47

Illusie

Answer 47

Een aantoonbaar verkeerde perceptie van een stimuluspatroon, in het bijzonder wanneer die wordt gedeeld door andere die dezelfde stimulus waarnemen.

Question 48

Ambigue figuur

Answer 48

Afbeelding die op meer dan één manier geïnterpreteerd kan worden.

Question 49

Gestaltpsychologie

Answer 49

Een in Duitsland ontwikkelde visie op perceptie. Het Duitste woord Gestalt betekent ‘geheel’, ‘vorm’ of ‘patroon’. Gestaltpsychologen menen dat een groot deel van onze perceptie wordt gevormd door aangeboren en in de hersenen verankerde factoren.

Question 50

Figuur

Answer 50

Dat deel van een patroon dat de aandacht trekt. De figuur steekt af tegen de (achter)grond.

Question 51

Grond

Answer 51

Dat deel van een patroon dat geen aandacht trekt; de achtergrond.

Question 52

Sluiting

Answer 52

Term uit de Gestaltpsychologie; de neiging om lege plekken in figuren in te vullen zodat incomplete figuren als geheel worden waargenomen.

Question 53

Wetten van perceptuele ordening

Answer 53

De Gestaltprincipes van gelijkenis, nabijheid, continuering en gemeenschappelijke bestemming, op grond waarvan de elementen van een stimulus perceptueel geordend worden.

Question 54

Wet van gelijkenis

Answer 54

Het Gestaltprincipe dat stelt dat we geneigd zijn gelijke voorwerpen in onze perceptie in een groep onder te brengen.

Question 55

Wet van nabijheid

Answer 55

Het Gestaltprincipe dat stelt dat we geneigd zijn voorwerpen die dicht bij elkaar staan tot een groep te ordenen.

Question 56

Wet van continuering

Answer 56

Het Gestaltprincipe dat stelt dat we percepties van ononderbroken figuren verkiezen boven die van losse en onsamenhangende figuren.

Question 57

Wet van gemeenschappelijke bestemming

Answer 57

Het Gestaltprincipe dat stelt dat we geneigd zijn gelijkvormige objecten samen te voegen als ze een gelijke beweging of bestemming hebben.

Question 58

Wet can Prägnanz

Answer 58

Het meest algemene Gestaltprincipe, dat stelt dat onze perceptie kiest voor de figuur met de eenvoudigste ordening, die de minste cognitieve inspanning vereist.

Question 59

Concluderen door leren

Answer 59

Het uitgangspunt dat onze perceptie voornamelijk vorm krijgt door leren (of ervaring), en niet door aangeboren factoren.

Question 60

Perceptuele predispositie

Answer 60

Gereedheid om een specifieke stimulus op te merken en betekenis te geven in een context.