1. Woordenlijst: Geest, gedrag en psychologische wetenschap Flashcards
Psychologie
Wetenschap van gedrag en mentale processen.
Experimenteel psycholoog
Psycholoog die onderzoek doet naar elementaire psychologische processen - in tegenstelling tot een toegepast psycholoog.
Docent psychologie
Psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op bijvoorbeeld een hbo- of bacheloropleiding of aan een universiteit.
Toegepast psycholoog
Psycholoog die de door experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruikt om problemen van mensen op te lossen.
Psychiatrie
Een medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van mentale stoornissen.
Pseudopsychologie
Niet-onderbouwde psychologische aanname dia als wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
Vaardigheden voor kritisch denken
- Wat is de bron?
- Is de bewering redelijk of extreem?
- Wat is het bewijsmateriaal?
- Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
- Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
- Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Anekdotisch bewijsmateriaal
Getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden aangezien.
Bias
Een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke ervaringen en waarden.
Emotionele bias
De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
Confirmation bias (bevestigingsbias)
De neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
Biologisch perspectief
Het psychologische perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het functioneren van de genen, de hersenen, het zenuwstelsel en hormoonstelsel.
Neurowetenschap
Het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren.
Evolutionaire psychologie
Een relatief nieuw specialisme in de psychologie dat gedrag en mentale processen beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan overleving en voortplanting.
Introspectie
Beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen.
Structuralisme
Historische stroming binnen de psychologie die de basisstructuren van de geest en gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten zochten ‘elementen’ van de bewuste ervaring.
Functionalisme
Historische stroming binnen de psychologie die meende dat psychische processen het beste begrepen kunnen worden in het licht van hun adaptieve nut en functie.
Cognitief perspectief
Een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vormen van informatieverwerking.
Behaviorisme
Een historische school die ernaar streefde om van de psychologie een objectieve wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte (en niet op mentale processen).
Behavioristisch perspectief
Een psychologische invalshoek die de bron van onze handelingen zoekt in stimuli vanuit de omgeving, in plaats van innerlijke mentale processen.
Psychodynamische psychologie
Een benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het mensenlijk functioneren in termen van onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en conflicten.
Psychoanalyse
Een benadering van de psychologie die is gebaseerd op de veronderstellingen van Freud, die de nadruk legt op onbewuste processen. De term verwijst zowel naar Freuds psychoanalytische theorie als naar zijn psychoanalytische behandelmethode.
Perspectieven vanuit de gehele persoon (‘whole person’)
Een aantal psychologische perspectieven die draaien om een globaal inzicht in de persoonlijkheid, waaronder de psychodynamische psychologie, humanistische psychologie en psychologie van karaktertrekken en temperament.
Humanistische psychologie
Een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens.
Psychologie van karaktertrekken en temperament
Een psychologisch perspectief dat gedrag en persoonlijkheid ziet als de producten van fundamentele psychologische kenmerken.
Ontwikkelingsperspectief
Een van de zes belangrijke perspectieven van de psychologie, dat zich onderscheidt door de nadruk op erfelijkheid en omgeving, en op voorspelbare veranderingen die zich voordoen tijdens de levensloop.
Sociocultureel perspectief
Een van de zes belangrijke perspectieven van de psychologie, dat de nadruk legt op het behandelen van sociale interactie, sociaal leren en een cultuur perspectief.
Cultuur
Een complexe mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities die wordt ontwikkeld door een groep mensen en die wordt gedeeld met andere in dezelfde omgeving.
Crosscultureel psycholoog
Een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de manieren waarop psychologische processen verschillen tussen mensen van verschillende culturen.
Holisme
Visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen.
Wetenschappelijke methode
Een uit vier stappen bestaande procedure voor empirisch onderzoek van een hypothese, waarbij de omstandigheden zo zijn gekozen dat vooroordelen en subjectieve oordelen worden uitgesloten.
Empirisch onderzoek
Onderzoeksbenadering waarbij gegevens worden verzameld door middel van objectieve informatie uit de eerste hand, gebaseerd op sensorische ervaring en observatie.
Theorie
Toetsbare verklaring voor een aantal feiten of observaties.
Hypothese
Voorspelling van de uitkomst van een wetenschappelijk onderzoek; een bewering over de relatie tussen variabelen in een onderzoek.
Variabele
In deze context: element dat van invloed is op dat wat onderzocht wordt (zoals geformuleerd in de onderzoeksvraag of hypothese).
Operationele definitie
Objectieve beschrijving van een concept dat bij wetenschappelijk onderzoek hoort. Operationele definities kunnen concepten die worden bestudeerd herformuleren in gedragsmatige termen (angst kan bijvoorbeeld operationeel worden gedefinieerd als ‘zich van een stimulus af bewegen’). Operationele definities zijn ook exacte omschrijvingen van de manier waarop een experiment moet worden uitgevoerd en waarop belangrijke variabele moeten worden gemeten (aantrekkingskracht kan bijvoorbeeld worden gemeten door de hoeveelheid tijd die iemand naar een ander kijkt).
Data
Informatie, in het bijzonder gegevens die door een onderzoeker zijn verzameld en die worden gebruikt om een hypothese te toetsen. (Enkelvoud: datum).
Experimentele conditie
Omstandigheden waaraan de leden van de experimentele groep tijdens de speciale behandeling worden blootgesteld.
Experimentele groep
Proefpersonen die worden blootgesteld aan de speciale behandeling die men onderzoekt.
Controleconditie
Omstandigheden waaraan de leden tijdens het experiment worden blootgesteld. Deze condities zijn op bijna elk onderdeel identiek aan de experimentele conditie, met uitzondering van de speciale behandeling, die alleen de experimentele groep ontvangt.
Controlegroep
Proefpersonen die worden gebruikt als vergelijkingsmateriaal naast de experimentele groep. De controlegroep krijgt niet de speciale behandeling waar men meer over wil weten.
Onafhankelijke variabele
Variabele die zo genoemd wordt omdat de onderzoeker hem onafhankelijk van alle andere, zorgvuldig gecontroleerde experimentele omstandigheden kan manipuleren.
Afhankelijke variabele
De variabele die wordt gemeten of geobserveerd. Binnen een experiment wordt de afhankelijke variabele door het manipuleren van de onafhankelijke variabele beïnvloed. De eventuele variatie in de waarde van de afhankelijke variabele is het effect waarin de onderzoeker geïnteresseerd is.
Randomisering
Procedure waarbij volledig door het toeval wordt bepaald of proefpersonen aan de experimentele groep of aan de controlegroep worden toegewezen; kan ook betrekking hebben op een procedure binnen een experiment, waarbij de volgorde waarin de stimulus wordt aangeboden volledig door het toeval wordt bepaald.
Significant
Een statische term die aangeeft dat het waarschijnlijk is dat het waargenomen effect niet door toeval is ontstaan, maar door de onafhankelijke variabele te veranderen.
Repliceren
Een onderzoek opnieuw uitvoeren om te zien of dezelfde resultaten worden verkregen. Om bias uit te sluiten wordt replicatie vaak gedaan door iemand anders dan de onderzoeker die het oorspronkelijke onderzoek uitvoerde.
Experiment
Type onderzoek waarbij de onderzoeker gebruikmaakt van vergelijkbare groepen en alle omstandigheden controleert en rechtstreeks manipuleert, inclusief de onafhankelijke variabele.
Correlatieonderzoek
Vorm van onderzoek waarbij de relatie tussen variabelen wordt bestudeerd zonder een onafhankelijke variabele in een experiment te manipuleren. Uit correlatieonderzoek kan geen oorzaak-gevolgrelatie worden afgeleid.
Geen correlatie
Een correlatiecoëfficiënt die aangeeft dat de variabelen geen relatie hebben met elkaar.
Positieve correlatie
Een correlatiecoëfficiënt die aangeeft dat de variabelen tegelijkertijd in dezelfde richting variëren: als de ene variabele groter of kleiner wordt, verandert de andere in dezelfde richting.
Negatieve correlatie
Een correlatiecoëfficiënt die aangeeft dat de variabele tegelijkertijd in verschillende richting variëren: als de ene variabele groter wordt, wordt de ander kleiner.
Survey
Techniek die wordt gebruikt bij correlatieonderzoek. In een survey wordt mensen gevraagd te reageren op een van tevoren vastgestelde lijst van mondeling gepresenteerde kwesties.
Natuurlijke observatie
Vorm van correlatieonderzoek waarbij gedrag van mensen of dieren in hun eigen omgeving wordt geobserveerd.
Gevalstudie
Onderzoek van een enkel object (of een zeer gering aantal objecten).
Expactancy bias (verwachtingsbias)
De waarnemer staat toe dat zijn of haar verwachtingen de resultaten van een onderzoek beïnvloeden.
Placebo
Substantie die op een medicijn lijkt, maar het niet is. Placebo’s worden ook wel suikerpillen genoemd, omdat ze in plaats van een echt geneesmiddel alleen suiker bevatten.
Dubbelblindonderzoek
Experimentele procedure waarbij zowel de onderzoekers als de proefpersonen niet weten wie welke onafhankelijke variabele krijgt toegediend.
