1. Woordenlijst: Geest, gedrag en psychologische wetenschap

Question 1

Psychologie

Answer 1

Wetenschap van gedrag en mentale processen.

Question 2

Experimenteel psycholoog

Answer 2

Psycholoog die onderzoek doet naar elementaire psychologische processen - in tegenstelling tot een toegepast psycholoog.

Question 3

Docent psychologie

Answer 3

Psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op bijvoorbeeld een hbo- of bacheloropleiding of aan een universiteit.

Question 4

Toegepast psycholoog

Answer 4

Psycholoog die de door experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruikt om problemen van mensen op te lossen.

Question 5

Psychiatrie

Answer 5

Een medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van mentale stoornissen.

Question 6

Pseudopsychologie

Answer 6

Niet-onderbouwde psychologische aanname dia als wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.

Question 7

Vaardigheden voor kritisch denken

Answer 7

1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal?
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?

Question 8

Anekdotisch bewijsmateriaal

Answer 8

Getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden aangezien.

Question 9

Bias

Answer 9

Een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke ervaringen en waarden.

Question 10

Emotionele bias

Answer 10

De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.

Question 11

Confirmation bias (bevestigingsbias)

Answer 11

De neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.

Question 12

Biologisch perspectief

Answer 12

Het psychologische perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het functioneren van de genen, de hersenen, het zenuwstelsel en hormoonstelsel.

Question 13

Neurowetenschap

Answer 13

Het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren.

Question 14

Evolutionaire psychologie

Answer 14

Een relatief nieuw specialisme in de psychologie dat gedrag en mentale processen beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan overleving en voortplanting.

Question 15

Introspectie

Answer 15

Beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen.

Question 16

Structuralisme

Answer 16

Historische stroming binnen de psychologie die de basisstructuren van de geest en gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten zochten ‘elementen’ van de bewuste ervaring.

Question 17

Functionalisme

Answer 17

Historische stroming binnen de psychologie die meende dat psychische processen het beste begrepen kunnen worden in het licht van hun adaptieve nut en functie.

Question 18

Cognitief perspectief

Answer 18

Een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vormen van informatieverwerking.

Question 19

Behaviorisme

Answer 19

Een historische school die ernaar streefde om van de psychologie een objectieve wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte (en niet op mentale processen).

Question 20

Behavioristisch perspectief

Answer 20

Een psychologische invalshoek die de bron van onze handelingen zoekt in stimuli vanuit de omgeving, in plaats van innerlijke mentale processen.

Question 21

Psychodynamische psychologie

Answer 21

Een benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het mensenlijk functioneren in termen van onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en conflicten.

Question 22

Psychoanalyse

Answer 22

Een benadering van de psychologie die is gebaseerd op de veronderstellingen van Freud, die de nadruk legt op onbewuste processen. De term verwijst zowel naar Freuds psychoanalytische theorie als naar zijn psychoanalytische behandelmethode.

Question 23

Perspectieven vanuit de gehele persoon (‘whole person’)

Answer 23

Een aantal psychologische perspectieven die draaien om een globaal inzicht in de persoonlijkheid, waaronder de psychodynamische psychologie, humanistische psychologie en psychologie van karaktertrekken en temperament.

Question 24

Humanistische psychologie

Answer 24

Een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens.

Question 25

Psychologie van karaktertrekken en temperament

Answer 25

Een psychologisch perspectief dat gedrag en persoonlijkheid ziet als de producten van fundamentele psychologische kenmerken.

Question 26

Ontwikkelingsperspectief

Answer 26

Een van de zes belangrijke perspectieven van de psychologie, dat zich onderscheidt door de nadruk op erfelijkheid en omgeving, en op voorspelbare veranderingen die zich voordoen tijdens de levensloop.

Question 27

Sociocultureel perspectief

Answer 27

Een van de zes belangrijke perspectieven van de psychologie, dat de nadruk legt op het behandelen van sociale interactie, sociaal leren en een cultuur perspectief.

Question 28

Cultuur

Answer 28

Een complexe mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities die wordt ontwikkeld door een groep mensen en die wordt gedeeld met andere in dezelfde omgeving.

Question 29

Crosscultureel psycholoog

Answer 29

Een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de manieren waarop psychologische processen verschillen tussen mensen van verschillende culturen.

Question 30

Holisme

Answer 30

Visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen.

Question 31

Wetenschappelijke methode

Answer 31

Een uit vier stappen bestaande procedure voor empirisch onderzoek van een hypothese, waarbij de omstandigheden zo zijn gekozen dat vooroordelen en subjectieve oordelen worden uitgesloten.

Question 32

Empirisch onderzoek

Answer 32

Onderzoeksbenadering waarbij gegevens worden verzameld door middel van objectieve informatie uit de eerste hand, gebaseerd op sensorische ervaring en observatie.

Question 33

Theorie

Answer 33

Toetsbare verklaring voor een aantal feiten of observaties.

Question 34

Hypothese

Answer 34

Voorspelling van de uitkomst van een wetenschappelijk onderzoek; een bewering over de relatie tussen variabelen in een onderzoek.

Question 35

Variabele

Answer 35

In deze context: element dat van invloed is op dat wat onderzocht wordt (zoals geformuleerd in de onderzoeksvraag of hypothese).

Question 36

Operationele definitie

Answer 36

Objectieve beschrijving van een concept dat bij wetenschappelijk onderzoek hoort. Operationele definities kunnen concepten die worden bestudeerd herformuleren in gedragsmatige termen (angst kan bijvoorbeeld operationeel worden gedefinieerd als ‘zich van een stimulus af bewegen’). Operationele definities zijn ook exacte omschrijvingen van de manier waarop een experiment moet worden uitgevoerd en waarop belangrijke variabele moeten worden gemeten (aantrekkingskracht kan bijvoorbeeld worden gemeten door de hoeveelheid tijd die iemand naar een ander kijkt).

Question 37

Data

Answer 37

Informatie, in het bijzonder gegevens die door een onderzoeker zijn verzameld en die worden gebruikt om een hypothese te toetsen. (Enkelvoud: datum).

Question 38

Experimentele conditie

Answer 38

Omstandigheden waaraan de leden van de experimentele groep tijdens de speciale behandeling worden blootgesteld.

Question 39

Experimentele groep

Answer 39

Proefpersonen die worden blootgesteld aan de speciale behandeling die men onderzoekt.

Question 40

Controleconditie

Answer 40

Omstandigheden waaraan de leden tijdens het experiment worden blootgesteld. Deze condities zijn op bijna elk onderdeel identiek aan de experimentele conditie, met uitzondering van de speciale behandeling, die alleen de experimentele groep ontvangt.

Question 41

Controlegroep

Answer 41

Proefpersonen die worden gebruikt als vergelijkingsmateriaal naast de experimentele groep. De controlegroep krijgt niet de speciale behandeling waar men meer over wil weten.

Question 42

Onafhankelijke variabele

Answer 42

Variabele die zo genoemd wordt omdat de onderzoeker hem onafhankelijk van alle andere, zorgvuldig gecontroleerde experimentele omstandigheden kan manipuleren.

Question 43

Afhankelijke variabele

Answer 43

De variabele die wordt gemeten of geobserveerd. Binnen een experiment wordt de afhankelijke variabele door het manipuleren van de onafhankelijke variabele beïnvloed. De eventuele variatie in de waarde van de afhankelijke variabele is het effect waarin de onderzoeker geïnteresseerd is.

Question 44

Randomisering

Answer 44

Procedure waarbij volledig door het toeval wordt bepaald of proefpersonen aan de experimentele groep of aan de controlegroep worden toegewezen; kan ook betrekking hebben op een procedure binnen een experiment, waarbij de volgorde waarin de stimulus wordt aangeboden volledig door het toeval wordt bepaald.

Question 45

Significant

Answer 45

Een statische term die aangeeft dat het waarschijnlijk is dat het waargenomen effect niet door toeval is ontstaan, maar door de onafhankelijke variabele te veranderen.

Question 46

Repliceren

Answer 46

Een onderzoek opnieuw uitvoeren om te zien of dezelfde resultaten worden verkregen. Om bias uit te sluiten wordt replicatie vaak gedaan door iemand anders dan de onderzoeker die het oorspronkelijke onderzoek uitvoerde.

Question 47

Experiment

Answer 47

Type onderzoek waarbij de onderzoeker gebruikmaakt van vergelijkbare groepen en alle omstandigheden controleert en rechtstreeks manipuleert, inclusief de onafhankelijke variabele.

Question 48

Correlatieonderzoek

Answer 48

Vorm van onderzoek waarbij de relatie tussen variabelen wordt bestudeerd zonder een onafhankelijke variabele in een experiment te manipuleren. Uit correlatieonderzoek kan geen oorzaak-gevolgrelatie worden afgeleid.

Question 49

Geen correlatie

Answer 49

Een correlatiecoëfficiënt die aangeeft dat de variabelen geen relatie hebben met elkaar.

Question 50

Positieve correlatie

Answer 50

Een correlatiecoëfficiënt die aangeeft dat de variabelen tegelijkertijd in dezelfde richting variëren: als de ene variabele groter of kleiner wordt, verandert de andere in dezelfde richting.

Question 51

Negatieve correlatie

Answer 51

Een correlatiecoëfficiënt die aangeeft dat de variabele tegelijkertijd in verschillende richting variëren: als de ene variabele groter wordt, wordt de ander kleiner.

Question 52

Survey

Answer 52

Techniek die wordt gebruikt bij correlatieonderzoek. In een survey wordt mensen gevraagd te reageren op een van tevoren vastgestelde lijst van mondeling gepresenteerde kwesties.

Question 53

Natuurlijke observatie

Answer 53

Vorm van correlatieonderzoek waarbij gedrag van mensen of dieren in hun eigen omgeving wordt geobserveerd.

Question 54

Gevalstudie

Answer 54

Onderzoek van een enkel object (of een zeer gering aantal objecten).

Question 55

Expactancy bias (verwachtingsbias)

Answer 55

De waarnemer staat toe dat zijn of haar verwachtingen de resultaten van een onderzoek beïnvloeden.

Question 56

Placebo

Answer 56

Substantie die op een medicijn lijkt, maar het niet is. Placebo’s worden ook wel suikerpillen genoemd, omdat ze in plaats van een echt geneesmiddel alleen suiker bevatten.

Question 57

Dubbelblindonderzoek

Answer 57

Experimentele procedure waarbij zowel de onderzoekers als de proefpersonen niet weten wie welke onafhankelijke variabele krijgt toegediend.