10. Woordenlijst: Persoonlijkheid: Theorieën van de gehele persoon

Question 1

Persoonlijkheid

Answer 1

De psychologische kenmerken die een zekere continuïteit verlenen aan het gedrag van een individu in verschillende situaties en op verschillende momenten.

Question 2

Persoon-situatiecontroverse

Answer 2

Een theoretische discussie over de relatieve invloed van persoonlijkheidskenmerken en kenmerken van de omgeving op gedrag.

Question 3

Karaktertrek

Answer 3

Stabiel persoonlijkheidskenmerk waarvan men aanneemt dat het zich in het individu bevindt en dat in verschillende omstandigheden een leidraad vormt voor zijn of haar gedachten en handelingen.

Question 4

Persoonlijkheidsproces

Answer 4

De interne werking van de persoonlijkheid; omvat motivatie, emotie, perceptie en leren, en daarnaast ook onbewuste processen.

Question 5

F-cultuur

Answer 5

Cultuur met een fijnmazige structuur: een volle, getailleerde en strakke structuur van omgangscodes en communicatieregels tussen mensen.

Question 6

G-cultuur

Answer 6

Cultuur met een grofmazige structuur: een ruimer, losser en globaler stelsel van regels en codes.

Question 7

Dispositie

Answer 7

Een psychische en fysieke kwaliteit of eigenschap van een persoon.

Question 8

Dispositionele theorieën

Answer 8

Een verzamelnaam voor benaderingen van de persoonlijkheid op basis van temperament, karaktertrekken en persoonlijkheidstypen.

Question 9

Vijf-factorentheorie

Answer 9

Een perspectief op karaktertrekken dat aangeeft dat persoonlijkheid is samengesteld uit vijf fundamentele persoonlijkheidsdimensies (ook bekend als de ‘grote vijf’ of Big Five).

Question 10

MMPI-2

Answer 10

Veelgebruikt instrument voor het in kaart brengen van de persoonlijkheid. Geeft aan hoe hoog een individu scoort op tien belangrijke klinische trekken. De volledige naam luidt: Minnesota Multiphasic Personality Inventory.

Question 11

Betrouwbaarheid

Answer 11

Kenmerk van een psychologische test die de mate aangeeft waarin de meetresultaten een afspiegeling zijn van de te meten variabele en vrij zijn van invloed van toevallige factoren. Dit betekent dat de test bij herhaalde toepassing ook ongeveer dezelfde meetuitslag geeft als men een stabiele trek meet.

Question 12

Validiteit

Answer 12

Mate waarin een psychologische test meet wat hij geacht wordt te meten. Betrouwbaarheid is een voorwaarde voor validiteit.

Question 13

Psychodynamische persoonlijkheidstheorie

Answer 13

Een groep theorieën waarvan Freud de grondlegger was. Deze theorieën richten zich op motivatie (met name op motieven vanuit het onbewuste) en op de invloed van de vroege jeugd op onze geestelijke gezondheid.

Question 14

Humanistische persoonlijkheidstheorie

Answer 14

Een type theorie waarin het accent ligt op menselijke groei en potentieel in plaats van op psychische stoornissen. Theorieën van dit type benadrukken het functioneren van het individu in het heden in plaats van de invloed van gebeurtenissen in het verleden.

Question 15

Existentiële theorieën

Answer 15

Theorieën die een gewenste verbinding beschrijven tussen het heden en een geïdealiseerde toekomst in de continue zoektocht naar de zin van iemands bestaand, diens doelstellingen en betekenis in het leven.

Question 16

Sociaal-cognitieve theorie

Answer 16

Theorie die het belang beschrijft van leren, perceptie en sociale interactie voor de persoonlijkheid.

Question 17

Psychoanalyse of psychoanalytische theorie

Answer 17

Freuds persoonlijkheidstheorie en de methode die die hij toepaste in de behandeling van psychische stoornissen.

Question 18

Onbewuste

Answer 18

Het deel van de geest waarvan een individu zich niet bewust is, maar waar zich onderdrukte impulsen, drijfveren en conflicten bevinden die geen toegang hebben tot het bewuste.

Question 19

Libido

Answer 19

Het freudiaanse concept van psychische energie die individuen aanzet tot het ervaren van sensueel genot.

Question 20

Id

Answer 20

Het primitieve, onbewuste deel van de persoonlijkheid. Bevat de fundamentele drijfveren en onderdrukte herinneringen.

Question 21

Superego

Answer 21

Deel van de persoonlijkheid dat onze normen en waarden bevat, inclusief morele attitudes die zijn overgenomen van ouders en maatschappij; correspondeert in grote lijnen met het alledaagse begrip ‘geweten’.

Question 22

Ego

Answer 22

Het bewuste, rationele deel van de persoonlijkheid, dat is belast met het handhaven van de vrede tussen het superego en het id.

Question 23

Psychoseksuele fases

Answer 23

Opeenvolgende, instinctieve patronen waarbij genot wordt geassocieerd met de stimulatie van verschillende delen van het lichaam in verschillende perioden van het leven.

Question 24

Oedipuscomplex

Answer 24

Volgens Freud: grotendeels onbewust proces waarbij jongens zich aangetrokken voelen tot hun moeder en zich identificeren met hun vader. Later verschuift de erotische aantrekkingskracht naar vrouwen van hun eigen leeftijd.

Question 25

Identificatie

Answer 25

Het psychologische proces waarbij een individu probeert net zo te worden als iemand anders, met name zoals de ouder van hetzelfde geslacht.

Question 26

Elektracomplex

Answer 26

Volgens Carl Jung: de psychoseksuele competitie van een meisje met haar moeder om de liefde van de vader. Dit conflict wordt opgelost wanneer, net als bij het oedipuscomplex, identificatie plaatsvindt met de ouder van hetzelfde geslacht.

Question 27

Fixatie

Answer 27

Stagnatie van de psychoseksuele ontwikkeling in een onvolwassen stadium.

Question 28

Ego-afweermechanisme

Answer 28

Onbewust mechanisme dat de ervaring van een conflict of angst verzacht.

Question 29

Verdringing

Answer 29

Een onbewust proces dat onacceptabele gedachten en gevoelens uit het bewustzijn en geheugen verdrijft.

Question 30

Projectieve test

Answer 30

Instrument waarmee we ons een beeld kunnen vormen van de persoonlijkheid van een individu.

Question 31

Rorschachtest

Answer 31

Projectieve test waarbij respondenten moeten beschrijven wat ze in tien inktvlekken zien.

Question 32

Thematische Apperceptietest (TAT)

Answer 32

Projectieve test waarbij respondenten verhaaltjes moeten verzinnen bij ambigue afbeeldingen.

Question 33

Neofreudiaan

Answer 33

Letterlijk: ‘nieuwe freudiaan’, een theoreticus die afstand heeft genomen van Freud, maar in wiens theorie een psychodynamisch aspect gehandhaafd is, met name de nadruk op motivatie als bron van energie voor de persoonlijkheid.

Question 34

Persoonlijk onbewuste

Answer 34

Jungs term voor dat deel van het onbewuste dat grofweg overeenkomt met Freuds id.

Question 35

Collectief onbewuste

Answer 35

Jungs aanvulling op het persoonlijk onbewuste: deel van het onbewuste dat onze instinctieve ‘herinneringen’, onder meer de archetypen, bevat. De inhoud van dit onbewuste is universeel.

Question 36

Archetype

Answer 36

Eeuwenoud herinneringsbeeld in het collectief onbewuste. Archetypen worden overal ter wereld gebruikt in de beeldende kunst, literatuur en sprookjes.

Question 37

Introversie

Answer 37

Jungiaans persoonlijkheidskenmerk waarbij de aandacht gericht is op interne ervaringen, op de eigen gedachten en gevoelens. Dit maakt een introverte persoon minder toegankelijk en minder gemakkelijk in de omgang dan iemand met een extraverte persoonlijkheid.

Question 38

Extraversie

Answer 38

Jungiaans persoonlijkheidskenmerk waarbij de aandacht naar buiten, op anderen gericht is.

Question 39

Zelfactualiserende persoonlijkheid

Answer 39

Gezond individu van wie basisbehoeften vervuld zijn en dat daardoor de vrijheid heeft om zijn interesse in ‘hogere’ idealen (zoals waarheid, rechtvaardigheid en schoonheid) te ontwikkelen.

Question 40

Volledig functionerend persoon

Answer 40

Carl Rogers term voor een zelfactualiserend individu wiens zelfbeeld positief is en congruent met de realiteit.

Question 41

Fenomenaal veld

Answer 41

Onze psychologische realiteit; bestaat (volgens Rogers) uit percepties en gevoelens.

Question 42

Positieve psychologie

Answer 42

Stroming in de psychologie die zich concentreert op de wenselijke aspecten van het functioneren van de mens, in plaats van op de psychopathologie.

Question 43

Weerbaarheid (hardiness)

Answer 43

Houding van weerstand tegen stress, die is gebaseerd op een gevoel van uitdaging (positief staan tegenover verandering), toewijding (doelgerichte activiteit) en controle (het in stand houden van een interne richtlijn voor het handelen).

Question 44

Observationeel leren

Answer 44

Een vorm van cognitief leren waarbij nieuwe reacties worden verworven nadat het gedrag van anderen en de gevolgen van dit gedrag zijn waargenomen.

Question 45

Wederzijds (reciproque) determinisme

Answer 45

Het proces waarbij de persoon, de situatie en de omgeving elkaar wederzijds beïnvloeden.

Question 46

Locus of control

Answer 46

De plek waar een individu de belangrijkste invloed op gebeurtenissen in zijn leven situeert: intern of extern.

Question 47

Impliciete persoonlijkheidstheorie

Answer 47

Aanname over de persoonlijkheid die mensen (met name niet-psychologen) hanteren met het doel andere gemakkelijker te kunnen begrijpen.

Question 48

Mindset

Answer 48

Een reeks van vooronderstellingen, attitudes en opinies, en een wijze van denken van een individu of een groep.

Question 49

Levensverhaal (self-narrative)

Answer 49

Het ‘verhaal’ dat iemand over zichzelf verteld. Levensverhalen geven iemand een gevoel van continuïteit en samenhang in de loop van de tijd.

Question 50

Redemptive self

Answer 50

Een veelvoorkomend levensverhaal dat door McAdams bij volwassen Amerikanen is aangetroffen. Het redemptive self bestaat onder meer uit het gevoel te zijn geroepen om obstakels te overwinnen bij pogingen om andere te helpen.

Question 51

Fundamentele attributiefout (fundamental attribution error, FAE)

Answer 51

De neiging om bij het interpreteren van gedrag van anderen enerzijds een overmatige nadruk te leggen op persoonlijke karaktertrekken (de hang naar het dispositionele), terwijl anderzijds de situationele invloeden worden geminimaliseerd.