14. Woordenlijst: Stress, gezondheid en welzijn

Question 1

Stressor

Answer 1

Stressvolle stimulus of situatie.

Question 2

Stress

Answer 2

Een lichamelijke en psychische respons op een uitdaging of een bedreigende situatie.

Question 3

Distress

Answer 3

Een belastende emotionele, cognitieve en/of gedragsmatige reactie, die veroorzaakt wordt door een externe stressor, en die onderdeel kan zijn van stress.

Question 4

Cognitieve beoordeling

Answer 4

Onze interpretatie van een stimulus (bijvoorbeeld een stressor) en onze middelen die helpen om te gaan met deze interpretatie.

Question 5

Traumatische stressor

Answer 5

Een situatie die iemands geestelijke of lichamelijke veiligheid bedreigt en daardoor gevoelens van angst, afschuw of hulpeloosheid oproept.

Question 6

Catastrofale gebeurtenis

Answer 6

Een plotselinge, gewelddadige ramp - hetzij ontstaan ten gevolge van een natuurlijk fenomeen, hetzij door de mens aangericht - die een trauma veroorzaakt.

Question 7

Terrorisme

Answer 7

Een type geweld dat of dreiging die het werk is van mensen die de maatschappij willen ontwrichten door angst en gevaar te veroorzaken.

Question 8

Levensverhaal (self-narrative)

Answer 8

Het ‘verhaal’ dat iemand over zichzelf verteld. Levensverhalen geven iemand een gevoel van continuïteit en samenhang in de loop van de tijd.

Question 9

Secundaire traumatisering

Answer 9

Stress die wordt veroorzaakt door blootstelling aan traumatische beelden of verhalen die tot gevolg hebben dat de waarnemer zelf stress gaat ervaren.

Question 10

Rouw

Answer 10

De emotionele reactie op verlies, die onder meer bestaat uit verdriet, woede, machteloosheid, schuldgevoel en wanhoop.

Question 11

Integratie (in rouwproces)

Answer 11

De laatste fase van rouw waarin het verlies in het zelf wordt opgenomen.

Question 12

Miskende rouw

Answer 12

De emotie rond een verlies die niet door anderen wordt ondersteund, gedeeld of begrepen.

Question 13

Posttraumatische stressstoornis (PTSS)

Answer 13

Een angststoornis waarbij er sprake is van levensbedreiging, ernstig lichamelijk letsel of een bedreiging van de fysieke integriteit, aanhoudt en het functioneren voortdurend verstoort. Kenmerkend hierbij is de herbeleving van de emotionele, cognitieve en gedragsmatige aspecten van een trauma dat eerder is ondergaan, terwijl geprobeerd wordt prikkels die deze herbeleving kunnen veroorzaken te vermijden.

Question 14

Chronische stressor

Answer 14

Toestand van stressvolle arousal die langere tijd aanhoudt.

Question 15

Maatschappelijke stressor

Answer 15

Stressvolle omstandigheid die haar oorsprong vindt in onze sociale, culturele of economische omgeving.

Question 16

Compassiemoeheid

Answer 16

Toestand van psychologische uitputting die verzorgers na langdurig contact met lijdende cliënten gestrest, verdoofd of onverschillig maakt.

Question 17

Social Readjusment Rating Scale (SRRS)

Answer 17

Psychologische kwalificatieschaal die wordt gebruikt om stressniveaus te meten door middel van de waarde die iemand hecht aan veranderingen die veel mensen tijdens hun legen meemaken.

Question 18

Ergenis

Answer 18

Situatie die enige irritatie of frustratie veroorzaakt.

Question 19

Burn-out

Answer 19

Syndroom van emotionele uitputting, depersonalisatie en verminderde prestaties; houdt vaak verband met het werk.

Question 20

Job engagement

Answer 20

Het gevoel als werknemer onderdeel uit te maken van een betekenisvolle werkomgeving waar je bijdrage wordt gewaardeerd en evenredig wordt beloond (het tegenovergestelde van burn-out).

Question 21

Fight-or-flightreactie

Answer 21

Reeks interne processen die het organisme voorbereiden op een gevecht of vlucht, en die in gang wordt gezet als een situatie als bedreigend wordt geïnterpreteerd.

Question 22

Acute stress

Answer 22

Een tijdelijke, kortdurend patroon van arousal als reactie op een stressor, met een duidelijk begin en een beperkte duur.

Question 23

Algemeen aanpassingssyndroom

Answer 23

Algemeen patroon van lichamelijke responsen waardoor het lichaam in essentie op elke ernstige chronische stressor op dezelfde manier reageert.

Question 24

Alarmfase

Answer 24

Het eerste stadium van het aanpassingssyndroom, waarin het lichaam zijn hulpbronnen mobiliseert om de stressor het hoofd te bieden.

Question 25

Weerstandfase

Answer 25

Het stadium van het aanpassingssyndroom, waarin het lichaam zich lijkt aan te passen aan de aanwezigheid van de stressor.

Question 26

Uitputtingsfase

Answer 26

Het derde stadium van het aanpassingssyndroom, waarin het lichaam zijn hulpbronnen volkomen uitput.

Question 27

Tend-and-befriend

Answer 27

Model over stressreacties waarin wordt gesteld dat vrouwen biologisch zijn voorbestemd tot een reactie op bedreiging waarbij nakomelingen worden gekoesterd en beschermd en waarbij sociale ondersteuning wordt gezocht.

Question 28

Cortisol

Answer 28

Een corticosteroïde die bij fight-or-flightreactie wordt gevormd.

Question 29

Oxytocine

Answer 29

Een hormoon dat (zowel door vrouwen als mannen) wordt gevormd in reactie op een stressor. Dit hormoon blijkt een bufferfunctie te hebben bij sociale stress. Daarnaast heeft het een functie als zogenaamd ‘gelukshormoon’.

Question 30

Immunosuppressie

Answer 30

Verminderde werking van het immuunsysteem als gevolg van de onderdrukking (suppressie) van de immuniteitsreactie.

Question 31

Psychoneuro-immunologie

Answer 31

Multidisciplinair vakgebied waarin de invloed van de psychische toestand op het afweerstelsel wordt onderzocht.

Question 32

Telomeer

Answer 32

DNA-eiwitcomplex dat het uiteinde van een chromosoom inkapselt en het DNA beschermt tegen beschadiging.

Question 33

Moderator

Answer 33

Factor die voorkómt dat een stressor stress veroorzaakt.

Question 34

Type A

Answer 34

Gedragspatroon dat wordt gekenmerkt door intense, agressieve, competitieve of perfectionistische reacties op gebeurtenissen in het leven.

Question 35

Locus of control

Answer 35

De plek waar een individu de belangrijkste invloed op gebeurtenissen in zijn leven situeert: intern of extern.

Question 36

Mensen die internaliseren

Answer 36

Mensen met een interne locus of control, die geloven dat ze veel invloed hebben op de resultaten van hun leven.

Question 37

Mensen die externaliseren

Answer 37

Mensen met een externe locus of control, die geloven dat ze weinig invloed hebben op resultaten van hun leven.

Question 38

Primaire controle

Answer 38

Inspanningen die zijn gericht op het aansturen van externe gebeurtenissen.

Question 39

Secundaire controle

Answer 39

Inspanningen die zijn gericht op het beheersen van individuele reacties op externe gebeurtenissen.

Question 40

Aangeleerde hulpeloosheid

Answer 40

Een verschijnsel waarbij iemand geleerd heeft negatieve gebeurtenissen toe te schrijven aan zijn eigen persoonlijke gebreken of aan externe omstandigheden waarover hij zelf geen controle denkt te hebben. Van mensen met aangeleerde hulpeloosheid wordt gedacht dat ze een extreme externe locus of control hebben.

Question 41

Weerbaarheid

Answer 41

Houding van weerstand tegen stress, die is gebaseerd op een gevoel van uitdaging (positief staan tegenover verandering), toewijding (doelgerichte activiteit) en controle (het in stand houden van een interne richtlijn voor het handelen).

Question 42

Optimisme

Answer 42

Een houding waarbij stressoren over het algemeen worden geïnterpreteerd als specifiek, situationeel en tijdelijk.

Question 43

Veerkracht

Answer 43

Iemands capaciteit om zich aan te passen en welzijn te bereiken, in weerwil van ernstige bedreigingen van de ontwikkeling.

Question 44

Copingstrategie

Answer 44

Manier om stressvolle situaties te hanteren.

Question 45

Positievere keuzes op het gebied van levenswijze

Answer 45

Patronen die bescherming bieden tegen stress en ziekte.

Question 46

Afweer

Answer 46

Inspanningen verrichten om de symptomen van stress of bewustzijn van stress te verminderen.

Question 47

Coping

Answer 47

Actie ondernemen om de oorzaken van stress te verminderen of weg te nemen.

Question 48

Probleemgerichte coping

Answer 48

Actie die wordt ondernomen om een stressor te begrijpen en een oplossing te vinden voor het probleem dat gerelateerd is aan de stressor.

Question 49

Emotiegerichte coping

Answer 49

Het reguleren van je emotionele reactie op een stressor.

Question 50

Piekeren

Answer 50

Blijven stilstaan bij negatieve gedachten in reactie op stress; dit is gedrag dat het afweerstelsel aantast.

Question 51

Cognitieve herstructurering

Answer 51

Het herbeoordelen van een stressor met het doel deze vanuit een positiever perspectief te beschouwen.

Question 52

Sociale vergelijking

Answer 52

Een type cognitieve herstructurering waarbij de betrokkenen vergelijkingen maakt tussen zichzelf en anderen in soortgelijke situaties.

Question 53

Neerwaartse sociale vergelijking

Answer 53

Vergelijkingen tussen de eigen stressvolle situatie en die van anderen in een soortgelijke situatie die slechter af zijn; het gevolg is dat men een positiever perspectief op de eigen situatie krijgt.

Question 54

Opwaartse sociale vergelijking

Answer 54

Vergelijkingen tussen de eigen stressvolle situatie en die van anderen in een soortgelijke situatie die een effectievere wijze van coping hebben; het doel is van het voorbeeld van anderen te leren.

Question 55

Zingeving

Answer 55

Eén aspect van het zoeken naar betekenis in een stressvolle situatie, waarbij de stressor wordt beleefd op een wijzen die overeenkomt met onze verwachting dat de wereld voorspelbaar, controleerbaar en niet willekeurig is.

Question 56

Zoeken naar een positieve betekenis

Answer 56

De tweede fase van het zoeken naar betekenis in een stressvolle situatie, waarbij de situatie uiteindelijk zo wordt beleefd dat de stressor als zinvol wordt beschouwd en uit de situatie nog iets positiefs gehaald kan worden.

Question 57

Sociale steun

Answer 57

De steun die iemand van anderen ontvangt bij het hanteren van stressvolle situaties.

Question 58

Mindfulness

Answer 58

Het met een nieuwsgierige, oordeelvrije en accepterende houding richten van aandacht op directe ervaringen, in het bijzonder psychologische processen als gedachten en gevoelens.

Question 59

Subjectief welbevinden (SWB)

Answer 59

De manier waarop een individu zijn of haar leven beoordeelt, inclusief cognitieve en emotionele reacties. Over het algemeen ‘geluk’ genoemd.